محورها و مصادیق حقوق شهروندی از منظر امام خمینی(ره)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی/پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی

2 دانشجو/پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی

چکیده

حقوق شهروندی علیرغم قرابت‌هایی که با حقوق بشر دارد، ولی از آن متمایز است. حقوق شهروندی دلالت بر مجموعه حقوق مدنی، سیاسی و اجتماعی دارد که افراد به سبب عضویت در یک دولت ـ ملت از آن برخوردار می‌شوند و توسط قانون از آن حقوق پاسداری و حمایت می‌گردد. سابقه برخورداری شهروندان از این حقوق اگرچه به ظهور دولت- ملت‌های مدرن بازمی‌گردد اما صورتبندی آن توسط اندیشمندان سیاسی و حقوقی و ورود آن در قوانین کشورها، به خصوص کشورهای جهان سوم، سابقه کمتری داشته و عمدتاً به دهه‌های اخیر مربوط می‌شود. مدعایی که در این مقاله در پاسخ به این پرسش که حقوق شهروندی چه جایگاهی در نزد بیانگذار جمهوری اسلامی داشته است، دنبال می‌شود این است که با وجود سابقه اندک حقوق شهروندی در ایران و با وجود شرایط خاص جامعه ایران در ابتدای پیروزی انقلاب، حقوق شهروندی در نزد امام خمینی، مساله و دغدغه‌ای جدی بوده است و علیرغم آنکه ایشان از این مفهوم در آتار و بیانات خود استفاده نکرده‌اند ولی محورها و مصادیق آن در سیره نظری و عملی ایشان مورد تاکید و توجه ویژه بوده است. این توجه می‌تواند در شرایط فعلی جامعه ایران راهگشای بسیاری از مشکلات این حوزه باشد
کلیدواژه‌ها: امام خمینی(ره)، حقوق شهروندی، حقوق مدنی، حقوق سیاسی، حقوق اجتماعی

کلیدواژه‌ها


-     بجنوردی، سیدمحمد و مهریزی‌ثانی، محمد (1392)، حقوق شهروندی از نگاه امام خمینی(ره)، پژوهشنامه متین، شماره 61.
-     توسلی، غلامعباس و نجاتی­حسینی، سیدمحمود (1383)، واقعیت اجتماعی شهروندی در ایران، مجله جامعه‌شناسی ایران، شماره 2.
-     حبیب‌زاده، محمدجعفر (1391)، حقوق در اندیشه امام خمینی، تهران: موسسه تنظیم ونشر آثار امام خمینی(ره)، تبیان، دفتر چهل و نهم.
-     خمینی، روح اللّه (1374)، صحیفه امام (22 جلد)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، چاپ و نشر عروج.
-     خوئینی، غفور (1386)، حقوق شهروندی و توسعه پایدار، تهران: نشر فرهنگ صبا.
-     رضوی، محمد و خزایی، سیدعلی (1387) حقوق شهروندی در فرایند کشف جرم، فصلنامه دانش انتظامی، شماره 4.
-     روشه، سباستین (1380) جامعه غیرمدنی، ترجمه محمود عباسی، تهران: انتشارات حقوق.
-     رنجبر، مقصود (1382)، حقوق و آزادی‌های فردی از دیدگاه امام خمینی(ره)، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-     صادقی، محمدهادی (1380)، ممنوعیت شکنجه در حقوق اسلام، مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، شماره 25.
-     صرامی، سیف‌الله (1385)، حقوق مردم در حکومت از دیدگاه امام خمینی(ره)، تهران: چاپ و نشر عروج.
-     عمید زنجانی، عباسعلی؛ توکلی، محمد مهدی (1386) حقوق بشر اسلامی و کرامت ذاتی انسان در اسلام، فصلنامه حقوق، شماره 4.
-     غنی‌‌نژاد، موسی (1376)، اقتراح؛ عدالت در گفتگو با دانشوران، فصلنامه نقد و نظر، شماره 2 و 3.
-     فالکس،کیت (1381)، شهروندی، ترجمه محمدتقی دلفروز، تهران: انتشارات کویر.
-     فیتزپاتریک، تونی (1381)، نظریه رفاه، ترجمه هرمز همایون‌پور، تهران: انتشارات گام نو و موسسه عالی.
-     کاتوزیان، ناصر (1377)، مبانی حقوق عمومی، تهران: نشر دادگستر.
-     کاستلز، استفان؛ آلیستر دیویدسون (1382)، مهاجرت و شهروندی، ترجمه فرامرز تقی‌لو، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
-     کاظمی، سیدعلی (1388)، حقوق شهروندی در قوانین و مقرارت ایران، به نقل از مجموعه مقالات همایش حقوق شهروندی، تهران: انتشارات دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
-     کلمن، جیمز اس (1380)، نشانگان توسعه: انفکاک ساختاری- برابری- ظرفیت، در کتاب پای لوسین و دیگران، بحران‌ها و توالی‌ها در توسعه سیاسی، ترجمه غلامرضا خواجه­سروی، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
-     گرب، ادوارد (1373)، نابرابری اجتماعی، ترجمه محمد سیاهپوش و احمد غروی‌زاده، تهران: نشر معاصر.
-     مؤتمن طباطبایی، منوچهر(1381)، آزادی‌های عمومی و حقوق اساسی، تهران: دانشگاه تهران.
-     معظمی، شهلا (1388)، street law وحقوق شهروندی، در مجموعه مقالات همایش حقوق شهروندی، تهران: انتشارات دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
-     میرسندسی، سیدمحمد (1376) درآمدی بر نظریه عدالت امام خمینی(ره) در عرصه­ی اقتصادی، مجمو‌عه‌ مقالات‌ کنگره‌ بین‌‌المللی‌ ‌امام‌ خمینی‌(ره‌) و ‌احیاء تفکر دینی‌.
-     نش، کیت (1380)، جامعه‌شناسی سیاسی: جهانی‌شدن، سیاست و قدرت، ترجمه محمدتقی دلفروز، تهران: انتشارات کویر.
-     هاشمی، سید محمد (1374)، حقوق بشر و آزادی های اساسی، تهران: نشر میزان
-     یوسفی، علی و مژگان عظیمی‌هاشمی (1387)، احساس شهروندی در مراکز استان‌های ایران، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره نهم، شماره 3 و 4.
-     Janson, Thomas and Brian Gran(2002) Political Citizenship: Foundation of Rights, in Handbook of Citizenship Studies, London: Sage Publications.