جریان چپ، دیالکتیک روشنفکری و انقلاب اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیارگروه علوم سیاسی دانشگاه رازی

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد علوم سیاسی- دانشگاه رازی

چکیده

جریان چپ از دوران مشروطه تا انقلاب اسلامی به‌عنوان جریانی مطرح در عرصه ­ی سیاسی- اجتماعی ایران حضور داشت. این جریان در دوران حکومت پهلوی­ ها که به‌عنوان "دگر" محسوب می ­شد، تحت سرکوب و فشار شدید نظام سیاسی حاکم بود و در سال­ های منتهی به رُخداد انقلاب 1357 نیز به رغم پیشینه­ ی طولانی مبارزاتی نتوانست خود را به گفتمانی غالب تبدیل نماید. دیالکتیک روشنفکران ایرانی و نقش آنان در انتقال دال‌های شناور از یک‌سو و قدرت استیلای گفتمان اسلام انقلابی و توانایی بالای آن در جذب دال‌های شناور گفتمان چپ ایرانی از مهم‌ترین علل ناکامی جریان چپ در جریان پیروزی انقلاب اسلامی ایران تلقی می‌شود. ازآنجاکه در این پژوهش از دو گفتمان چپ و اسلام­­ گرایی سخن به میان می ­آید، چارچوب نظری تحلیل گفتمان به دلیل قابلیت بالای آن جهت تبیین موضوع پژوهش  انتخاب گردید. برای رسیدن به این هدف، این پژوهش در پی آن است که برای پرسش ذیل، پاسخی مناسب بیابد: چرا جریان چپ به‌رغم حضور طولانی در عرصه‌ی مبارزاتی تحولات سیاسی ایران پس از مشروطه، نتوانست به گفتمانی غالب در رُخداد انقلاب اسلامی ایران تبدیل شود؟ برای پاسخ به پرسش مذکور، این پژوهش، انگاره ذیل را به سنجش می‌گذارد: " قدرت استیلای گفتمان اسلامی با پتانسیلی که در خود داشت، دال ­های شناور گفتمان چپ را در خود جذب و مانع از ظهور گفتمان چپ به‌عنوان گفتمان برتر در جریان انقلاب1357 گردید".

کلیدواژه‌ها


-  آبراهامیان، یرواند (1389)، ایران بین دو انقلاب، تهران: نی.
-  آل احمد، جلال (1383)، غرب‌زدگی، تهران: کهبد.
-  آل احمد، جلال (1391)، در خدمت و خیانت روشنفکران، تهران: ژکان.
-  بازرگان، مهدی (1362)، انقلاب ایران در دو حرکت، تهران: نراقی.
-  براهنی، رضا (1380)، قصه‌نویسی، تهران: خاوران.
-  بهروز، مازیار (1390)، شورشیان آرمانخواه، ناکامی چپ در ایران، تهران: ققنوس.
-  تاجیک، محمدرضا (1377)، «نظریه گفتمان». فصلنامه­ی علوم سیاسی. ش 2.
-  خمینی(ره)، روح الله (1323)، کشف الاسرار، تهران: ظفر.
-  خمینی(ره)، روح الله (1391)، ولایت‌فقیه و حکومت اسلامی، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
-  سوسور، فردینان (1378)، دوره­ی زبان‌شناسی عمومی، تهران: ثالث.
-  سلطانی، سید علی‌اصغر (1391)، قدرت، گفتمان، زبان، سازوکارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی، تهران: نی.
-  شاکری، خسرو (1384)، پیشینه­های اقتصادی، اجتماعی جنبش مشروطه و انکشاف سوسیال‌دموکراسی، تهران: اختران.
-  شاکری، خسرو (1386)، مصطفی شعائیان، هشت نامه به چریک‌های فدایی خلق، تهران: نی.
-  شایگان، داریوش (1384)، آسیا در برابر غرب، تهران: امیرکبیر.
-  شایگان، داریوش (1384)، دین و فلسفه­ی علم در شرق و غرب، تهران: الفبا.
-  شایگان، داریوش (1391)، افسون زدگی جدید و هویت چل تکه و تفکر بسیار، تهران: فرزان روز.
-   شریعتی، علی (1387)، بازگشت، تهران: الهام.
-  شریعتی، علی (1390)، اسلام­شناسی، تهران: نشر قلم.
-  شریعتی، علی (1390)، تمدن و تجدد، تهران: مؤسسه­ی بنیاد فرهنگی دکتر علی شریعتی.
-   شوکت، حمید (1379)، نگاهی از درون به جنبش چپ ایران، گفت­وگو با ایرج کشکولی، تهران: اختران.
-  صحیفه­ی امام  (1378)، مجموعه آثار امام خمینی(ره)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
-  فردید، احمد (1352)، سقوط هدایت در چاله­ی ادبیات هرز فرانسه، تهران: مشرق.
-  فردید، احمد (1370)، چند پرسش در مورد فرهنگ شرق، تهران: فرنگ و زندگی.
-  فوکو، میشل.(1391)، ایران روح یک جهان بی­روح، تهران: نی.
-  لاکلائو، ارنستو و شانتال موفه (1393)، هژمونی و استراتژی سوسیالیستی، ترجمه محمد رضایی، تهران: ثالث.
-  مطهری، مرتضی (1390)، انسان و ایمان، تهران: صدرا.
-  مطهری، مرتضی (1390)، پیرامون انقلاب اسلامی، تهران، صدرا.
-  مطهری، مرتضی (1390)، نقدی بر مارکسیسم، تهران: صدرا.
-  منوچهری، عباس (1390)، رهیافت و روش در علوم سیاسی، تهران: سمت.
-  میرسپاسی، علی (1387)، روشنفکران ایران، تهران: نشر توسعه.
-  میرسپاسی، علی (1389)، تأملی در مدرنیته­ی ایرانی، تهران: طر ح نو.
-  وحدت، فرزین (1383)، رویارویی فکری ایران با مدرنیت، تهران: ققنوس.
-  یزدانی، سهراب (1391)، اجتماعیون عامیون، تهران: نی.
-  یورگنسن، ماریان و لوئیز فیلیپ (1392)، نظریه و روش در تحلیل گفتمان، تهران: نی.
-  هوارت، دیوید (1377)، «نظریه­ی گفتمان»، فصلنامه­ی علوم سیاسی. ش 2.
-  Harris, Zellig S.(1952),“Discourse Analysis: A sample text ”. Language,Vol.28,N.1.pp.1-30.
-  Howarth, David & A.Norval & G.Stavrakakis.(2000), Discourse Theory and PoliticalAnalysis. Manchester University Press.
-  Howarth, David & A.Norval & G.Stavrakakis.(1952), “Discourse Analysis”. Language 28:1. pp. 1-30.
-  Laclau,E&Mouffe,C.(2001), Hegemony and socialist strategy. London:Verso,Second Edition.
-  laclau,E & Mouffe,c.(2002), Recasting Marxism in James martin: Antonio Gramsci, Critical Assessment of leading Political philosophers.Voutledge Press.