راهبرد حکومتی امام خمینی(ره) در مقایسه با رهبران روحانی مشروطه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه علم صنعت

چکیده

نهاد روحانیت، در گذشته و حال مهم‌ترین سهم را در حفظ و ترویج اسلام داشته و دارد. این نهاد خصوصاً در دهه‌های پیشین و از جمله در دوران نهضت مشروطه با آفات، اختلافات و مشکلاتی مواجه بوده که باعث شکاف و چند دستگی میان ایشان گردید و علی‌رغم طراحی چارچوب نظری نظام حکومتی اسلام نتوانستند در مقام اجرا این استراتژی را پیاده نمایند. در مقابل، حضرت امام(ره) با درک روشن آفات موجود در حوزه‌های علمیه و همین طور مباحث و رویدادهای تاریخی با اتّخاذ یک استراتژی جامع تلاش کرد اندیشه اسلام را به عنوان تفکری که قابلیت ادارة جامعه را دارد، به پیش برده و در جامعه حاکم کند.
در این مقاله، تلاش شده دلایل اختلاف میان رهبران روحانی صدر مشروطه و وضعیّت نهاد روحانیت و حوزه‌های علمیه در قبل از انقلاب اسلامی تشریح شده و با نگاهی به استراتژی حضرت امام(ره) در دوران انقلاب اسلامی که بر خلاف عصر مشروطه به حاکمیت نظام اسلامی منجر شد، عملکرد سیاسی  نهاد روحانیت در این دو دورة مهم به صورت تطبیقی بررسی شود.

کلیدواژه‌ها


ابوالحسنی، علی،(1380)، آخرین آواز قو! بازکاوی شخصیت و عملکرد شیخ فضل­ا... نوری، تهران، عبرت.
ــــــــــــــ ، (1380)، اندیشه سبز، زندگی سرخ؛ زمان و زندگی شیخ فضل­ا... نوری، تهران، عبرت.
اخوان کاظمی، بهرام، (خرداد 1386)، روحانیت، امام و انقلاب اسلامی، ماهنامه زمانه، شمارة 57.
ـــــــــــــــــ ، (زمستان 1378)، قدمت و ثبات نظریه ولایت فقیه در سیره امام،کتاب نقد، شماره 13.
اشراقی، احسان،(1382)، گذری بر زمینه­های نهضت مشروطیت در ایران، از مجموعه مقالات همایش بررسی مبانی فکری و اجتماعی مشروطیت ایران، تهران.
افتخاری، اصغر،(زمستان 1378)، انقلاب اسلامی و گسست­های اجتماعی، فصلنامه کتاب نقد، شماره 13.
امام خمینی(ره)، روح الله،(1362)، در جستجوی راه امام از کلام امام، دفتر 18، تهران،امیرکبیر.
ـــــــــــــــــــــــــــ ،(1362)، در جستجوی راه امام از کلام امام، دفتر 13، تهران، انتشارات امیرکبیر.
ـــــــــــــــــــــــــــ ،(1369)، صحیفه نور، ج 1، انتشارات سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، تهران سروش
ــــــــــــــــــــــــــ ،( 1368)، وصیت­نامه سیاسی _ الهی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول.
ترکان، محمد، (1362)، رسائل و اعلامیه­ها و ... شیخ فضل­ا... نوری، تهران، رسا.
توسلی، محمدرضا، (1370)، «وضع حوزه­ها در زمان تبعید امام» فصلنامه حضور، شماره2.
جهان­بین، فرزاد، (1385)، بررسی علل اختلاف علمای مشروطه خواه و مشروعه خواه در تبادل مشروطه و مفاهیم مرتبط با آن، فصلنامه تاریخ معاصر ایران، شماره 38.
جعفری، محمدتقی، ( 1386)، «حوزه و توجه به آرمان­ها» مجله حوزه، شماره 14.
خمینی، سیداحمد، (1370)، «امام، حوزه و سیاست»، فصلنامه حضور، شماره 1.
روحانی، سیدحمید، ( 1364)، نهضت امام خمینی، ج 2، تهران، واحد فرهنگی بنیاد شهید با همکاری سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی
زاهد، سعید، (1381)، جنبش­های اجتماعی معاصر ایران، تهران، سروش و طه.
زرگری­نژاد، غلامحسین، (1374)، رسائل مشروطیت ،تهران، کویر.
کسروی، احمد، (2537)، تاریخ مشروطه ایران، تهران، انتشارات امیرکبیر.
محمدی، منوچهر، (1382)، تحلیلی بر انقلاب اسلامی، تهران، انتشارات امیرکبیر، چاپ دهم.
مصباح یزدی،‌ محمدتقی، (1378)، نگاهی گذرا به نظریه «ولایت فقیه»، انتشارات موسسه آموزش و پرورش امام خمینی(ره)، قم. 
مطهری، مرتضی، (1371)، پیرامون انقلاب اسلامی، تهران، صدرا.
ــــــــــــــ ، (دی 1341)، مشکل اساسی سازمان روحانیت، رک: بحثی درباره مرجعیت و روحانیت، تهران، شرکت سهامی انتشار.
ملک­زاده، مهدی، (1363)، تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، ج 2، تهران، انتشارات علمی.
نایینی، محمد حسن،( بی تا).تنبیه الامه و تنزیه المله، با توضیحات سیدمحمود طالقانی، تهران، سهامی انتشار،
نجفی، موسی،(1378)، مقدمه تحلیلی بر تاریخ تحولات سیاسی ایران(دین، دولت، تجدد)، تهران، مرکز فرهنگی انتشاراتی منیر.
نقیب­زاده احمد و امانی، وحید،(1382)، نقش روحانیت شیعه در پیروزی انقلاب اسلامی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
هوشنگی، حمید،( 1386)، آرای علامه نایینی و شیخ فضل­الله نوری، ماهنامه زمانه، شماره 59.