مطالعه ی مقایسه ای ابزارها و شیوه های بسیج و اعتراض در انقلاب اسلامی ایران و انقلاب روسیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه شاهد

2 دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه شاهد

چکیده

هدف این مقاله شناخت مقایسه‌ای ابزارها و شیوه‌های بسیج و اعتراض در انقلاب اسلامی ایران و انقلاب روسیه است. روش مورد استفاده در این پژوهش مقایسه‌ای و تحلیل اسنادی است. ابزارگردآوری اطلاعات فیش‌برداری از کتب، پایان‌نامه‌ها، مقالات و اسنادی است که اطلاعاتی در خصوص موضوع مربوطه دربردارند. شناخت ابزارها و شیوه‌های بسیج و اعتراض در انقلاب اسلامی ایران و انقلاب روسیه و مقایسه‌ی دو انقلاب از این حیث، توسعه و ارتقای سطح آگاهی‌های جامعه در این زمینه را در بر دارد و در جهت نشر معارف در زمینه انقلاب‌ها و شیوه‌ی بروز آن‌ها در جوامع یاری می‌رساند. بنابراین انجام پژوهش‌های علمی در جهت توسعه‌ی ادبیات نظری مربوط به این ابزارها و شیوه‌ها دارای اهمیت و ضرورت است. سوالی که این مقاله در پی پاسخگویی به آن است اینگونه مطرح شده است که ابزارها و شیوه‌های بسیج و اعتراض در انقلاب اسلامی ایران و انقلاب روسیه چه تفاوت‌ها و شباهت‌هایی با هم دارند. بر طبق یافته‌های پژوهش بعضی از ابزارها و شیوه‌های بسیج مانند سخنرانی، اعلامیه و مطبوعات در انقلاب‌های دو کشور به صورت مشترک مورد استفاده واقع شدند و با یکدیگر تفاوت‌ها و شباهت‌هایی داشتند. همینطور تعدادی از ابزارها و شیوه‌های اعتراض هم که شامل راهپیمایی، اعتصاب، شعار، تمرد و طغیان ارتش، حمله به اموال و اماکن، ترور، مبارزه مسلحانه، ارسال نامه‌های اعتراض‌آمیز، پرتاب اجسام به سمت پلیس و ضرب و شتم مسئولان رژیم بودند، در هر دو کشور در شرایط انقلابی مورد استفاده انقلابیون قرار گرفتند و دارای تفاوت‌ها و شباهت‌هایی بودند.

کلیدواژه‌ها


-   آرون، ریمون (1354)،  مراحل اساسی اندیشه در جامعه­شناسی، ترجمه باقر پرهام، جلد 1، تهران: جیبی.
-   آزاده، ج (1359)، انقلاب روسیه، ترجمه م، سینا، تهران: انتشارات مازیار.
-   آلگار، حامد (1360)، انقلاب اسلامی ایران، ترجمه­ مرتضی اسعدی و حسین چیذری، تهران: انتشارات قلم.
-   احمدپور، بابک (1389)، سیر تحول ابزار و شیوههای بسیج و اعتراض از نهضت تنباکو تا انقلاب اسلامی ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شاهد.
-   اقدسی، مجیدرضا (1389)، انقلاب اسلامی ایران از دی 56 تا بهمن 57، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-   بازرگان، مهدی (1363)،  انقلاب ایران در دو حرکت، تهران: چاپ نراقی.
-   باقی، عمادالدین (1373)، تحریر تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی ایران (مجموعه برنامه داستان انقلاب از رادیو بی­بی­­سی)، قم: نشر تفکر.
-   برینتون، کرین (1363)، کالبدشکافی چهار انقلاب، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: نشر نو.
-   بشیریه، حسین (1390)، انقلاب و بسیج سیاسی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
-   بهشتی­سرشت، محسن (1391)، زمانه و زندگی امام خمینی، تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.
-   پزشک زاد، ایرج (1383)، مروری در تاریخ انقلاب روسیه، تهران: نشر قطره.
-   پناهی، محمدحسین (1381)، «شعارهای انقلاب اسلامی»، فصلنامه پژوهشی اندیشه انقلاب اسلامی، شماره 4، صص 220-213.
-   پناهی، محمدحسین (1383)، جامعه­شناسی شعارهای انقلاب اسلامی، تهران: موسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.
-   پناهی، محمدحسین (1385)، «ارزش‌های جهاد و شهادت در شعارهای انقلاب اسلامی»، فصلنامه نامه علوم اجتماعی، سال پانزدهم، شماره ی 29، صص89-59.
-   پناهی، محمدحسین (1391)، نظریه­های انقلاب: وقوع، فرایند و پیامدها. تهران: سمت.
-   تروتسکی، لئون (1387)، تاریخ انقلاب روسیه، ترجمه سعید باستانی، تهران: انتشارات نیلوفر.
-   تیلی، چارلز (1385)، از بسیج تا انقلاب، ترجمه علی مرشدی زاد، تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.
-   دان، جان ام (1386)، انقلاب روسیه، ترجمه­ی سهیل سُمّی، تهران: انتشارات ققنوس.
-   دلاپورتا، دوناتلا و دیانی، ماریو (1390)، مقدمه‌ای بر جنبش‌های اجتماعی، ترجمه محمدتقی دلفروز، تهران: کویر.
-   دفتر ادبیات انقلاب اسلامی (1376)، روزشمار انقلاب اسلامی، تهران: انتشارات سوره.
-   دفتر ادبیات انقلاب اسلامی (1379)، روزشمار انقلاب اسلامی، تهران: انتشارات سوره.
-   رئیس­نیا، رحیم (1357)، عزیر و دو انقلاب، تهران: انتشارات چاپار.
-   سوروکین، پیتیریم (بی­تا)،  اوراق خونین انقلاب اکتبر، ترجمه هوشنگ مستوفی، تهران: خوشه.
-   سمتی، محمدهادی (1375)، «نظریه بسیج منابع و انقلاب اسلامی»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 35، صص 176-135.
-   شجاعی زند، علیرضا (1383)، «نقش و عملکرد دین در وضعیت انقلابی، بررسی تطبیقی انقلاب فرانسه و ایران»، مجله جامعه شناسی ایران، دوره­ی پنجم، شماره 3، صص 66-28.
-   فایجس، اورلاند (1390)، تراژدی مردم، ترجمه احد علیقلیان، جلدهای اول و دوم، تهران: نشر نی.
-   قاسم­پور، داوود (1385)، دهه­ی سرنوشت­ساز، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-   قره­باغی، عباس (1368)، اعترافات ژنرال، تهران: نشر نی.
-   طلوعی، محمود (1370)، داستان انقلاب، تهران: نشر علم.
-   علی­اکبری بایگی، علی­اکبر (1384)، تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی ایران از مهاجرت امام خمینی به پاریس تا پیروزی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-   کارمایکل، جوئل (1363)، تاریخ انقلاب روسیه، ترجمه هوشنگ امیر مکری، کرمانشاه: رازی.
-   کلیموف، یوری (1358)، حزب بلشویک و انقلاب دموکراتیک روسیه، ترجمه جعفر جهانبخش، تهران: صلح.
-   کوهن، آلوین استانفورد (1369)،  تئوری­های انقلاب، ترجمه علیرضا طیب، تهران: قومس.
-   گرین، توماس اچ (1387) جنبش­های انقلابی معاصر، ترجمه رشید شایگان­پور، اهواز: رسش.
-   گزاویه کوکن، فرانسوا (1369)، انقلاب روسیه، ترجمه عباس آگاهی، مشهد: آستان قدس رضوی.
-   لوکزامبورگ، رزا (بی­تا)، اعتصاب توده­ای حزب سیاسی، ترجمه­ی رهرو، تهران: انتشارات یاشار.
-   محمدی، منوچهر (1378)، «انقلاب اسلامی در میان انقلاب های بزرگ جهان»، فصلنامه کتاب نقد، سال چهارم، شماره سیزدهم، صص 49-34.
-   محمدی، منوچهر (1382)، انقلاب اسلامی در مقایسه با انقلاب­های فرانسه و روسیه، تهران: دفتر نشر معارف.
-   مرکز اسناد انقلاب اسلامی (1374)، اسناد انقلاب اسلامی، جلد چهارم، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-   مرکز بررسی اسناد تاریخی (1386)، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، تهران: مرکز بررسی اسناد وزارت اطلاعات.
-   مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره) (1381)،  ایدئولوژی، رهبری و فرآیند انقلاب اسلامی (مجموعه مقالات کنگره بین­المللی تبیین انقلاب اسلامی)، جلد اول، تهران: نشر عروج.
-   نجاتی، غلامرضا (1371)، تاریخ سیاسی 25 ساله ایران (از کودتا تا انقلاب)، جلد دوم، تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا.
-   نواختی­مقدم، امین و میرزانژاد، مرتضی (1392)، «بررسی نقش رسانه­های گرم و سرد بر پایه­ی نظریه مک لوهان در روند تسریع پیروزی انقلاب اسلامی»، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، سال دهم، شماره 32، صص 214-178.
-   مشیرزاده، حمیرا (1375)، «مروری بر نظریه­های انقلاب در علوم اجتماعی»، مجله راهبرد، شماره 9، صص 156-107.
-   مشیرزاده، حمیرا (1381)، درآمدی نظری بر جنبش­های اجتماعی، تهران: پژوهشکده امام خمینی(س) و انقلاب اسلامی.
-   میرصمدی، فائقه­السادات و فتاح­پور، حسین (1389)، «امام(ره) از اعتصاب­های خودجوش حمایت کرد»، هفته‌نامه پنجره، شماره 68، آبان 1389.
-   هزاوه­ای، سیدمرتضی و باوربان، فریده (1393)، «واکاوی استراتژی مبارزاتی امام خمینی (ره) در فرآیند انقلاب اسلامی»، فصلنامه پژوهشنامه انقلاب اسلامی، سال سوم، شماره دهم، صص 94-71.
-   یحیی­پور، ایرج (1388)، «نقش ارتش در انقلاب اسلامی، مطالعه­ی موردی- همافران»، فصلنامه مطالعات تاریخی نظامی، سال اول و دوم، شماره­های پنجم و ششم، صص 174-149.
-   Gamson, William. (1975). The Strategy of Social Protest. Homewood: The Dorsey Press.
-   Abrahamian, Ervand. (1980). “Structural Causes of the Iranian Revolution,” MERIP Reports, No. 87, Iran's Revolution: The Rural Dimension (May, 1980), pp. 21-26.
-   Wilson, John. (1973). Introduction to social Movements. New York: Basic Books.