دولت ، فضای مجازی و آینده پژوهی پروبلماتیک های بازتولید قدرت در ایران پس از انقلاب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم سیاسی، دانشگاه اصفهان

2 دانشیار گروه علوم سیاسی، دانشگاه اصفهان

3 استاد گروه علوم سیاسی ، دانشگاه اصفهان

چکیده

بر اساس نظریه های سنتی باز تولید قدرت ، دولت ها با استفاده از ابزارها و نهادهایی همچون مدرسه، رسانه های جمعی ، و سایر نهادهای اجتماعی تلاش می کند تا به بازتولید قدرت و تداوم صورت بندی های سیاسی اجتماعی موجود در جامعه مبادرت ورزند. از سویی فضای مجازی قلمروهای کنش را که زمانی محدود به جغرافیای سیاسی تحت حاکمیت دولت‌ها بود به فراقلمروهای سیال غیرمکان‌مند، تغییر داده است. بالتبع ، روابط و مناسبات قدرت میان شهروندان و حاکمیت‌های سیاسی نیز دستخوش تحول شده است. با مد نظر قرار دادن این تحول کلی،سوال اصلی مقاله فرا رو این است که پروبلماتیک‌های موجود در فضای مجازی برای بازتولید قدرت توسط دولت در ایران چه مولفه هایی است و پیامدهای پروبلماتیک های مزبور چه خواهند بود؟ هدف این مقاله شناسایی مسئله هایی است که دولت در بازتولید قدرت و در قالب تولید معانی، و تداوم ارزش ها و هنجارها در عصر سلطه فضای مجازی با آن روبرو خواهد شد. داده‌های این پژوهش به شیوه میدانی و اسنادی و با استفاده از مصاحبه‌های غیرساختار یافته، پرسشنامه خبره، فیش‌نویسی از متون و اسناد گردآوری شده‌اند. همچنین از تکنیکدلفی به عنوان چهارچوب روشی مقاله استفاده شد. 8 عامل اصلی و14مولفه به عنوان پروبلماتیک های فضای مجازی در بازتولید قدرت دولت احصاء و استخراج گردید. نهایتا از جنبه سیاستگذاری عمومی مقاله حاوی این نگرش است که شناسایی پروبلماتیکهای موجود بیش از هرچیز می تواند این امکان را برای سیاستگذاران کشورفراهم سازد تا درکی عمیق از چالش های فرایند بازتولید قدرت در عصر جدید داشته باشند.

کلیدواژه‌ها


-   ابراهیمی‌فر، طاهره و حامد یعقوبی‌فر (1393)، تأثیر شبکه­های اجتماعی بر افکار عمومی (بررسی موردی انتخابات ریاست جمهوری سال 1388)، فصلنامه علمی- تخصصی دانش انتظامی پلیس پایتخت، سال هفتم، شماره 1: 94-69.
-   آذر، عادل و فرجی، حجت (1381)، علم مدیریت فازی، تهران: مرکز مطالعات و بهره وری ایران.
-   اسمیت، فیلیپ (1387)، درآمدی بر نظریه فرهنگی، ترجمه حسن پویان، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
-   آلتوسر، لویی (۱۳92)، ایدئولوژی و سازوبرگ‌های ایدئولوژیک دولت، ترجمه‌ی روزبه صدر آرا، تهران: نشر چشمه.
-   بارکر، کریس (1391)، مطالعات فرهنگی، ترجمه مهدی فرجی و نفیسه حمیدی، تهران: پژوهشکده‌ی مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم.
-   بوردیو، پیر (1387)، درباره تلویزیون و سلطه ژورنالیسم، ناصر فکوهی، تهران: آشیان، چاپ اول.
-   بوردیو، پی‌یر (1381)، نظریه کنش، ترجمه مرتضی مردیها، تهران: انتشارات نقش و نگار.
-   توانا، محمدعلی و هاشمی اصل، عبدالله (1394)، درآمدی بر فضای مجازی فراقلمرویی و سیالیت هویت سوژه در پرتو تحلیل انتقادی بینامتنی، فصلنامه رسانه و فرهنگ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال پنجم، شماره اول: 35-15.
-   توسلی، غلامعباس (1386)، نظریه‌های جامعه شناسی، تهران: انتشارات سمت.
-   جعفری­نژاد، مسعود؛ مکی­نژاد اصفهانی، محمدرضا و افشار، محمد مهدی (1391)، نقش فضای مجازی در قدرت نرم، مجله دانش سیاسی و بین­الملل، سال اول، شماره چهارم: 48-31.
-   جنکینز، ریچارد (1385)، پی یر بوردیو ، ترجمه لیلا جوافشانی وحسن چاوشیان، تهران: نشرنی.
-   حاتمی، عباس (1394)، پوپولیسم و کورپوراتیسم در پهلوی دوم: ابزارهایی نرم برای یک اقتدارگرایی سخت، جستارهای سیاسی معاصر، دوره6، شماره16، تابستان: 39.

-   حاتمی، عباس (1395)، نقش نظریه در پژوهش‌های سیاسی تاریخی: فراخوانی برای بازاندیشی در نقش نظریه‌ها در علوم سیاسی، پژوهشنامه علوم سیاسی، دوره11، شماره2.

-   حبیبی، آرش و ایزدیار، صدیقه و سرافرازی، اعظم (1393)، تصمیم‌گیری چندمعیاره فازی، رشت: کتیبه.
-   خانیکی، هادی و بابایی، محمود (1390)، فضای سایبری و شبکه­های اجتماعی، فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات جامعه اطلاعاتی، دوره اول، شماره 1: 96-71.
-   خانیکی، هادی؛ بصیریان جهرمی، حسین (1392)، کنشگری و قدرت در شبکه­های اجتماعی مجازی «مطالعه کارکردهای فیس بوک در فضای واقعی»، فصلنامه علوم اجتماعی شماره 61 : 81-46.
-   دالگرن، پیتر (1389)، شبکه و حوزه‌ی عمومی، در سیستم رسانه‌ای شده، ارتباطات در آینده دمکراسی، ویراستاران: دابلیو لنس بنت و رابرت ام انتمن، ترجمه مسعود آریایینیا، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم.
-   دیورینگ، سایمون (1382)، مطالعات فرهنگی، ترجمه نیما ملک محمدی و شهریار وقفی پور، تهران: تلخون.
-   دیوسالار، عبدالرسول (1393)، قدرت ارتباطات یا قدرت اطلاعات؛ نقدی بر نظریه قدرت شبکه­ای مانوئل کاستلز، فصلنامه نقد کتاب، سال اول، شماره 3 و 4 : 110-91.
-   سیفپور، رضا (1393)، زندگی دوم در فضای مجازی تغییر در سبک زندگی جوانان، همایش تربیت اسلامی و فضای مجازی: چالش‌ها و راه کارها، قم: ستاد همکاری‌های حوزه‌های علمیه و آموزش و پرورش، (17 و 18 اردیبهشت) .
-   شویره، کریستین و اولیویه، فونتن (1385)، واژگان بوردیو، زیر نظر ژان پی‌یر زرده، ترجمه مرتضی کتبی، تهران: نشر نی.
-   صادق زاده وایقان، علی؛ نجفقلی نژاد، اعظم و حسن زاده، محمد (1390)، دنیای مجازی: امکانات، قوانین، روش­ها و ابزارهای ارزیابی، تهران: نشر کتابدار.
-   صادقی، علی؛ میرشکاران، یحیی و صادقی، مصطفی (1394)، فضای مجازی (سایبر) امنیت و تهدید در عصر اطلاعات، فصلنامه علمی- تخصصی دانش انتظامی فارس، سال دوم، شماره چهارم : 139-123.
-   ضیایی پرور، حمید (1388)، بررسی نفوذ شبکه‌های اجتماعی مجازی در میان کاربران ایرانی، نشریه: علوم اجتماعی رسانه، شماره 80.
-   فوکو، میشل (1378)، مراقبت و تنبیه: تولد زندان، ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نشر نی.
-   فیسک، جان (۱۳۸1)، فرهنگ و ایدئولوژی؛ ارغنون شماره‌ی ۲۰ فرهنگ وزندگی روزمره 2، تهران: سازمان چاپ و انتشارات.
-   قدسی پور، سید حسن(1381)،  مباحثی در تصمیم گیری چند معیاره ،تهران: انتشارات دانشگاه امیر کبیر.
-   کاستلز، مانوئل (1380)، عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه و فرهنگ؛ ظهور جامعه شبکه­ای، جلد اول، ترجمه احد علی­قلیان و افشین خاکباز، تهران: انتشارات طرح نو.
-   کاستلز، مانوئل (1393)، قدرت ارتباطات، ترجمه حسین بصیریان جهرمی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
-   کرایب، یان (1387)، نظریه اجتماعی مدرن از پارسونز تا هابرماس، ترجمه عباس مخبر، تهران: نشر آگه.
-   کرایب، یان (1387)، نظریه اجتماعی مدرن از پارسونز تا هابرماس، ترجمه عباس مخبر، تهران: نشر آگه.
-   گلدستون،جک(1396) مقدمه‌ای کوتاه بر انقلاب‌ها، ترجمه عباس حاتمی، تهران: کویر.
-   گیدنز، آنتونی (1388)، تجدد و تشخص، ترجمه‌ی ناصر موفقیان، تهران: نی.
-   لمبرت، رابرت. جی و همکاران (1388)، برنامه ریزی پابرجا برای یک قرن، ترجمه وحید وحیدی مطلق، تهران: اندیشکده صنعت و فناوری.
-   نصراللهی، اکبر؛ شریفی، فرزانه؛ حقیقی، محمد رضا (1393)، تأثیر فضای مجازی بر تحولات ارتباطات سیاسی، فصلنامه مطالعات رسانه­ای، سال نهم، شماره بیست و ششم: 117-111.
-   هرسیج، حسین؛ ایزدی، هجرت (1392)، هویت­های پلورال عالم پست مدرن ثمره سیاست قدرت مداران مدرن، فصلنامه غرب‌شناسی بنیادی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال چهارم، شماره اول: 161-135.
-   هلد، دیوید و مک­گرو، آنتونی (1388)، نظریه­های جهانی شدن، ترجمه مسعود کرباسیان، تهران: نشر چشمه.
-   Adler M and Ziglio E, (1996), Gazing into the Oracle: The Delphi Method and Its Application to Social Policy and Public Health, London: Jessica Kingsley. Publishers.
-   Bell, David (2001), an introduction to cyberculturse, USA, Routledge.
-   Cheng, Ching-Hsue, Lin, Yin, )2002(, “Evaluating the best main battle tank using fuzzy decisiontheory with linguistic criteria evaluation”, European Journal of Operational Research
-   Chou, A & Lim, B. (2010), A framework for measuring happiness in online social network. Illinois state university.
-   Ghaffarzadegan, Navid & Whitmore, Andrew (2010), Cultural Tools of Framing and Politics of Persuasion in the Persian Blogosphere. http://www.navidg.com/research.htm
-   Gordon, T.J., (1994), "The Delphi Method, Available" at:
-   Jessop, B. (1990). State theory: Putting the capitalist state in its place. Penn State Press.
-   Linstone, H.A. and Turoff, M., (1975), (digital version: 2002), "Introduction", In H. A. Linstone, M. Turoff (Eds), The Delphi Method: Techniques and Applications, Addison-Wesley.
-   Loo, Robert. )2002(, “The Delphi method: a powerful tool for strategical management”, Policing:An International Journal of Police Strategies & Management, 2002.
-   Powell, C, (2003), The Delphi technique: myths and realities. University of Southampton.
-   Saaty. T.L, (1980),"the Analytic Hierarchy Process: Planning, PrioritySetting, Resource Allocation”, McGraw Hill, NY.
-   Saito, Mitsuru, and Sinha, Kumares C. (1991), Delphi Study on Bridge Condition Rating and Effects of Improvements, Journal of TransportationEngineering
-   Sreberny, Annabelle & Khiabany, Gholam. (2010), Blogistan: The Internet and Politics in Iran. I.B.Tauris.
-   Tolbert, C. J., & McNeal, R. S. (2003). Unraveling the effects of the Internet on political participation. Political research quarterly56(2), 175-185.