تحلیل مقایسه ای عملکرد ساخت‌یابی در روند انقلاب اسلامی ایران (1979) و انقلاب مصر(2011)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای تاریخ انقلاب اسلامی دانشگاه اصفهان

2 دانشیار تاریخ دانشگاه اصفهان

3 استاد گروه تاریخ دانشگاه اصفهان

چکیده

انقلاب‌ها به عنوان جزئی از روابط بین الملل همواره یکی از بسترهای مطالعاتی در سیاست تطبیقی محسوب می شوند و در میان انقلاب های مهم در تاریخ بشری، انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 بر خیل عظیمی از مطالعات سیاسی تاثیرگذاشت؛ زیرا ابعاد، ماهیت، روند و مولفه های آن نیز متمایز از انقلاب های مادی قبل از خود بود. این انقلاب دارای شاخص ها و مولفه هایی بوده است که زمینه ساز مانایی و استمرار آن شده است و در نقطه مقابل، خیلی از رویدادهای انقلابی در جهان اسلام به دلیل ناتوانی در کسب این مولفه ها، به وادی انحراف و سقوط گام می نهند. انقلاب 25 ژانویه 2011 در مصر نیز یکی از انقلاب های جدید در روند بیداری اسلامی بوده است که با وجود رسیدن به پیروزی، به وسیله یک کودتاری نظامی به چالش کشیده شد. به همین دلیل مقاله حاضر تلاش دارد عملکرد دو انقلاب ایران و مصر را مورد بررسی قرار دهد. به همین منظور با بهره گیری از روش تحلیل مقایسه ای و مطالعات توصیفی تلاش می شود به این سوال پاسخ داده شود؛ عملکرد ساخت یابی در روند انقلاب اسلامی ایران (1979) و انقلاب مصر(2011) چه تفاوت هایی با یکدیگر دارند؟ برای تبیین این موضوع از چارچوب نظری ساخت یابی گیدنز و عملکرد ساختار-کارگزار بهره گرفته می شود و تجزیه داده ها از طریق نرم افزار SPSS انجام می شود.

کلیدواژه‌ها


-   ابراهیمی، حوا (1395)، «بررسی جنبش اجتماعی مصر با تأکید بر نقش جوانان و ساختار جمعیتی»، فصلنامه مطالعات راهبردی جهان اسلام، سال هفدهم، زمستان، شماره 4.
-   آجیلی،‌ هادی؛ کشاورز، الهام (1394)، «شاخص‌های توسعه کشور مصر دوره‌ی انقلاب ژانویۀ2011»، جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره سوم، پاییز و زمستان، شماره 7.
-   آخته، ابوالقاسم (1390)، «بزرگ‌ترین جنبش سیاسی مصر»، ماهنامه کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، تیر، شماره 158.
-   آذری، محمد (1394)، «جمعیت جوان و خشونت‌های سیاسی در خاورمیانه: مورد پژوهی کشور مصر»، فصلنامه روابط خارجی، تابستان، شماره 26.
-   آزاد ارمکی، تقی (1389)، نظریه‌های جامعه شناسی، تهران: انتشارات سروش.
-   اشرفی، اکبر؛ سلامت، طیبه (1394): «رهبری و حفظ انقلاب در ایران و مصر؛ تحلیلی بر نقش محمد مرسی در شکست انقلاب مصر»، جستار‌های سیاسی معاصر، تابستان، شماره 16.
-   اطهری، سیدحسین؛ حسینی، سید عباس (1394)، «رویکرد تغییر فرهنگی و مدل برساخته چرخه بسته کنش جمعی در جوامع بهره‌مند از ارزش‌های بقا: مطالعه موردی مصر»،جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره سوم، بهار و تابستان، شماره 6.
-   افشار کهن، جواد؛ شرفی، برومند (1391)، «انقلاب اسلامی ایران، جهانی شدن و جنبش سیاسی نوین در مصر»، پژوهشنامه انقلاب اسلامی، دوره دوم، زمستان، شماره 5.
-   اکوانی، حمدالله و دیگران (1395)، «منازعه گفتمان­های اسلام گرا و سکولار در جنبش انقلابی مصر (2013-2011)؛ بسترها و نتایج»، مطالعات سیاسی جهان اسلام، بهار، شماره 17.
-   اکبری، نورالدین (1391)، «بررسی انقلاب مصر و انطباق آن با انقلاب اسلامی ایران از منظر نظریه اصالت ساخت و اصالت کارگزار»، فصلنامه پانزده خرداد، سال دهم، پاییز، شماره 33.
-   امام جمعه زاده، سیدجواد؛ حشمتی، امیر (1393)، «دولت- ملت ناکام در مصر (تحلیل تحولات مصر پس از مبارک در قالب نظریه‌های دولت-ملت سازی)»، رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی، بهار، شماره 37.
-   بحرانی، مرتضی (1393)، «ظهور طبقه متوسط فکری و نقش آن در تحولات اخیر مصر»، پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، تابستان، شماره 11.
-   بصیری، محمدعلی؛ شیخ حسینی؛ مختار (1391)، «بررسی انقلاب اسلامی ایران بر اساس رابطه ساختار-کارگزار در تئوری‌های روابط بین الملل»، مطالعات انقلاب اسلامی، دوره نهم، تابستان، شماره 29.
-   پورحسن، ناصر (1395)، «دولت عمیق نظامیان و کودتای جامعه مدنی در مصر با تأکید بر تحولات سال‌های 2011-2015»، مطالعات سیاسی جهان اسلام، تابستان، شماره 18.
-   ثابتی، فرشته؛ بیژن، عارف (1395)، «تبیین نقش برجسته امام خمینی(ره) در تشکیل گفتمان مسلط بیداری اسلامی»، فصلنامه حقوق ملل، زمستان، شماره 24.
-   حسنی، سید حمیدرضا؛ موسوی،‌ هادی (1391)، «ساخت و عامل در نظریه اعتباریات و نظریه ساخت‌یابی گیدنز»، نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان، دوره دوم، پاییز و زمستان، شماره 2.
-   خدوری، مجید (1369)، گرایش‌های سیاسی در جهان عرب، ترجمه عبدالرحمن عالم، تهران: وزارت امور خارجه.
-   دارا، جلیل؛ کرمی، مصطفی (1392)، «نقش اخوان المسلمین در انقلاب2011 مصر در پرتو رابطه ساختار-کارگزار»، پژوهش­های سیاسی جهان اسلام، سال سوم، پائیز، شماره3.
-   دهبانی­پور، رضا (1395)، «انقلاب مصر (2011) و جهانی شدن حقوق بشر»، مطالعات سیاسی جهان اسلام، دوره 5، بهار، شماره 1.
-   دهقانی‌فیروزآبادی، سیدجلال؛ کریمی، پریسا (1393)، «نظامیان و گذار به‌ دموکراسی در کشورهای عرب: مطالعه موردی نقش نظامیان در تحولات سیاسی- اجتماعی مصر»، پژوهش­های روابط بین‌الملل، زمستان، شماره 14.
-   دومانلو، طیبه و دیگران (1393)، «دموکراسی یا اقتدارگرایی: ناکامی سیاسی اخوان المسلمین»، پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، بهار، شماره 10.
-   رضادوست، کریم (1385)، «مردم‌سالاری در مصر؛ چالش‌ها، موانع و محدودیت‌ها»، فصلنامه دانش سیاسی، دوره دوم، زمستان، شماره 4.
-   رفیع پور، فرامرز (1377)، توسعه و تضاد، تهران: انتشارات شرکت سهامی انتشار.
-   رهبر، عباسعلی و دیگران (1394)، «قدرت نرم، انقلاب اسلامی ایران و بیداری اسلامی»، پژوهش­های راهبردی سیاست، دوره 4، پاییز، شماره 14.
-   رویوران، حسن (1390)، «جوانان محور تحولات ساختاری مصر»، هفته نامه پنجره، بیستم فروردین، شماره 85.
-   سردارنیا، خلیل الله؛ حیدری، مصطفی (1394)، «تحلیل جنبش اجتماعی مصر در چارچوب نظریه‌های متاخر جنبش‌های اجتماعی و جان فوران»، فصلنامه سیاست، پاییز، شماره 35.
-   سردارنیا، خلیل اله (1390)، «تحلیل ساختاری و کنش‌گرا بر چرایی تثبیت حکومت اقتدارگرا در مصر»، فصلنامه روابط خارجی، تابستان، شماره 10.
-   سردارنیا، خلیل‌اله (1390)، «تحلیل ساختاری و کنش گرا بر چرایی تثبیت حکومت اقتدارگرا در مصر»، فصلنامه روابط خارجی، تابستان، شماره 10.
-   سمیعی اصفهانی، علیرضا؛ دهقان، حوریه (1393)، «ناکامی دولت اخوان‌المسلمین پس از انقلاب 2011 مصر رویکردی جامعه‌شناختی»، جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره دوم، پاییز و زمستان، شماره 5.
-   سمیعی، علیرضا؛ کیانی، امران (1394)، «پیروزی و ناکامی گفتمان اسلام سیاسی تجربه‌ای متفاوت در ایران 1979 و مصر 2011»، فصلنامه سیاست، دوره 45، تابستان، شماره2.
-   صابردوست، مهناز (1390)، تحلیل سیاست خارجی ایران در حوزه مسائل هسته‌ای بر اساس چارچوب ساختار-کارگزار، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته روابط بین الملل، دانشکده علوم اقتصادی و اداری، دانشگاه اصفهان.
-   صدیقی، بهرنگ (1389)، «تئوری ساخت یابی آنتونی گیدنز: پیامدهای تئوریک و روش شناختی و کاربرد عملی آن در جامعه شناسی»، پژوهش اجتماعی، دوره سوم، زمستان، شماره 9.
-   صفوی، یحیی؛ ابراهیمی،‌ هادی (1394)، «بررسی نسبت گفتمانی میان بیداری اسلامی (انقلاب‌های تونس و مصر) با انقلاب اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، بهار، شماره 40.
-   طاهری، ابوالقاسم (1392)، روش تحقیق در علوم سیاسی، تهران: نشر قومس.
-   طباخی ممقانی، جواد (1393)،  «تحلیل هویتی ریشه‌های پیدایی تحولات سیاسی 2011 مصر بر مبنای الگوی هستی شناختی»، پژوهش‌های راهبردی سیاست، زمستان، شماره 11.
-   عباس زاده، مهدی (1393)، «صدور انقلاب و موج جدید بیداری اسلامی در خاورمیانه»، مطالعات افکار عمومی، تابستان، شماره 10.
-   عبدالعاطی، عمرو (1395)، «لابی اسراییل و سیاست خارجی آمریکا در قبال مصر 30 ژوئن2013»، ترجمه اکرم آزادی، فصلنامه مطالعات منطقه‌ای، سال هفدهم، بهار، شماره 1.
-   عسکرخانی، ابومحمد و دیگران (1393)، «نقش رسانه‌های اجتماعی جدید و شبکه سازی در انقلاب ۲۵ ژانویه مصر و بحران‌های پس از آن»، فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست، پاییز، شماره 10.
-   عظیمی، امیر (1395)، «ماهیت سرکوبگرانه رژیم‌های سیاسی و انقلاب‌ها: مطالعه‌ای تطبیقی»، جستارهای سیاسی معاصر، دوره هفتم، زمستان، شماره 22.
-   غفاری، زاهد؛ قلندری، فاطمه‌زهرا (1392)، «تحلیل‌‌های توطئه‌باورانه در فرهنگ سیاسی مصر»، جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره اول، بهار و تابستان، شماره 1.
-   فرجی، شهریار و دیگران (1394)، «نقش طبقه متوسط جدید در انقلاب 2011 مصر»، فصلنامه سیاست جهانی، سال چهارم، تابستان، شماره 2.
-   فیضی، سیروس (1395)، «انقلاب اسلامی ایران و رویارویی غرب با جنبش‌های اسلامی»، پژوهش‌های انقلاب اسلامی، پاییز، شماره 18.
-   کشاورز شکری، عبا؛ عابدینی، الهه (1394)، «آسیب‌پذیری‌های دولت حسنی مبارک و بسیج انقلابی در مصر»، جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره سوم، بهار و تابستان، شماره 6.
-   گراوند، مجتبی؛ ظفری، محمود و ذهابی، مجتبی (1395)، «مطالعه تطبیقی عوامل کامیابی اسلام‌گرایان ایران و مصر، و ناکامی همتایان مصری در حفظ قدرت سیاسی پس از انقلاب»، تاریخ نامه انقلاب، زمستان، شماره 10.
-   گودوین، رابرت؛ تیلی، چارلز (1390)، تحلیل سیاسی با تکیه بر شرایط و زمینه‌ها، ترجمه رضا سیمبر، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
-   مارش، دیوید؛ استوکر، جری (1384)، روش و نظریه در علوم سیاسی، ترجمه امیرمحمد حاجی یوسفی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
-   مجیدی، حسن (1393)، «گفتمان‌های هویتی در خاورمیانه بر پایه نتایج نظرسنجی­های مؤسسه پیو»، پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، پاییز، شماره 12.
-   مسعودنیا، حسین؛ سعیدی، ندا (1391)، «بررسی عوامل سقوط رژیم حسنی مبارک و چشم انداز تحولات کشور مصر، مجله دانش سیاسی، بهار و تابستان، شماره 15.
-   مصلی نژاد، عباس (1393)، «ژئوپلیتیک هویت و سیاستگذاری امنیتی در موازنه منطقه‌ای خاورمیانه»، فصلنامه بین‌المللی ژئوپلیتیک، تابستان، شماره 34.
-   مظاهری، محمدمهدی و دیگران (1394)، «نقش نظامیان در روند بیداری اسلامی مصر»، فصلنامه سیاست دفاعی، پاییز، شماره 92.
-   ملائکه، حسن؛ حسینی، محمدامین (1395)، «علل ناکامی اخوان المسلمین در تشکیل حکومت با ثبات در مصر»، فصلنامه تحقیقات سیاسی بین المللی، بهار، شماره 26.
-   منوچهری، عباس (1390)، رهیافت و روش در علوم سیاسی، تهران: سمت.
-   میشل، ریچارد (1389)، بزرگترین جنبش سیاسی مصر، ترجمه سیدهادی خسروشاهی، تهران: وزارت امورخارجه.
-   نبوی، سیدعبدالامیر؛ رحیمی، مریم (1395)، «تغییر فرهنگ سیاسی شبه مدرن و تحولات خاورمیانه عربی؛ مطالعه موردی مصر»، فصلنامه پژوهش­های راهبردی سیاست، زمستان، شماره 19.
-   نبوی، سیدعبدالامیر؛ زمانی، صالح (1394)، «فروپاشی حکومت مبارک در مصر؛ یک تحلیل ساختاری»، مجله رهیافت‌های سیاسی و بین المللی، تابستان، شماره 42.
-   نساج، حمید و دیگران (1393)، «تأثیر شکاف عقیدتی شیعه و سنی در روابط سیاسی میان ایران و مصر پس از سقوط مبارک»، جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره دوم، پاییز و زمستان، شماره 5.
-   نظری، علی اشرف؛ صیادی، محمد (1394)، «اسلام‌گرایی، پراگماتیسم و کنش سیاسی در مصر پساانقلابی سال‌های 2014-2011»، پژوهشنامه علوم سیاسی، تابستان، شماره 39.
-   نیاکویی، امیر (1395)، «کودتای نظامیان در مصر و ترکیه: زمینه­ها و نتایج متفاوت»، فصلنامه پژوهش‌های روابط بین الملل، تابستان، شماره 20.
-   هراتی، محمد جواد؛ قاسمی، بهزاد (1393)، «تفاوت جایگاه و نقش رسانه در انقلاب اسلامی ایران و تحولات 2011 مصر»، پژوهش‌های انقلاب اسلامی، تابستان، شماره 9.
-   هراتی، محمدجواد (1394)، «مطالعه‌ی تطبیقی آزمون‌پذیری نظریه‌ی  انقلاب ‌هانتینگتون با انقلاب در ایران و مصر»، جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره سوم، پاییز و زمستان، شماره 7.
-   هراتی، محمدجواد (1395)، «تفاوت نقش و جایگاه ایدئولوژی در تحولات انقلابی ایران و مصر»، پژوهشنامه انقلاب اسلامی، زمستان، شماره 21.
-   هرسیج، حسین و دیگران (1396)، «تحلیلی بر انقلاب مصر از منظر جنبش‌های اجتماعی جدید و تله‌ی بنیانگذار»، جستارهای سیاسی معاصر، دوره هشتم، تابستان، شماره 24.
-   Ahmadian, Hassan (2014),“Egyptian Foreign Policy Identities”, Iranian Review of Foreign Affairs, Fall, Vol. 5, No. 3.
-   Fawzy, Mansour (1992), The Arab World: Nation, State and Democracy,Studies in African Political Economy, London, zed books.
-   Giddens, Antony (1984), the constitution of society, Cambridge, Polity press.
-   Mousavi, Seyed Masoud؛ Naghdi, Farzaneh (2014), “Governance and Revolution in Egypt”, Iranian Review of Foreign Affairs, summer, Vol. 5, No. 2.
-   Ragin, C (1994), Constructing Social Research: the Unity and Diversity of Method, London, Pine Forge Press.
-   Seidmam, Steven (1996), Contested Knowledge; Social Theory in Post modern Era, Oxford: Blackwell Publisher.