طراحی الگوی آینده ‏پژوهانه اسناد سیاست‏ گذاری فناوری انقلاب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی دانشگاه امام حسین (ع)

2 دانشجوی دکتری آینده ‏پژوهی دانشگاه بین‏ المللی امام خمینی(ره)

3 عضو هیأت علمی (استادیار آینده ‏پژوهی) دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)

چکیده

آینده‌پژوهی با رویکرد مبتنی بر ساخت آینده، سعی دارد در بسترهای مهمی هم‏چون؛ حوزه­ های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و علم و فن‌آوری توان انتخاب آگاهانه، برنامه‌ریزی فراگیر و تعامل هوشیارانه با دنیای آشوبناک و پیچیده آینده را ارتقاء دهد.‌ توجه به هنجارها و ارزش‌های اجتماعی به مثابه ابزاری کارآمد در دست رهبران، مدیران و سیاست‏گذاران محسوب می‏ شود که آینده­ پژوهی به این شاخصه‏ ها توجه­ ویژه دارد. امروزه الگوهای تدوین اسناد سیاست‏ گذاری فناوری برگرفته از برساخت‏ های مادی بشر؛ عموماً در گردونه آزمون و خطا تکامل می‏ یابند. این رویکرد؛ گاه خسارات جبران­ ناپذیری را بر پیکره جوامع  وارد می‏ نماید. اسناد سیاست‏ گذاری فناوری‏ به­ عنوان محرک اصلی جوامع باید از معیارها و ارز‏ش­ های دینی، اعتقادی و انقلابی حاکم بر جوامع پیروی کند. ارائه الگوی مناسب به­ منظور تدوین اسناد سیاست­ گذاری فناوری مبتنی بر اعتقادات و ارز‏ش­ های دینی- انقلابی و آموزه­ های ناب و ارزشمند اسلام در کنار رویکردهای آینده‏ پژوهانه، راهکاری مناسب در راستای پاسخگویی به این نیاز اساسی جوامع خواهد بود. در مقاله پیش­روی، الگوی پیشنهاد شده ابتدا برای ایران به­ عنوان اولین خواستگاه انقلاب اسلامی ارائه داده می‏ شود. از طرفی با توجه به هم‏گرایی کشورهای مسلمان حول مبانی و ارزش‏ های انقلاب اسلامی و آغاز جنبش صدرو انقلاب به جهانیان، الگوی پیشنهادی این قابلیت را خواهد داشته که به سایر کشورهای اسلامی نیز تسری یابد. تحقیق ماهیتاً کیفی بوده و از روش تحلیل اسناد با رویکرد استنباطی بهره می­ گیرد. پیشینه تحقیق متکی براسناد حوزه سیاست‏ گذاری فناوری کشور است و برای حصول نتایج بهتر، از روش استنتاجی استفاده شده است. هم‏چنین مطالعه استنباطی تحقیق بیشتر بر روی منابعی است که فرآیند سیاست‏ گذاری را معطوف به داشته‏ های دینی و انقلابی کرده است. در این راستا ابتدا منابع جمع‌آوری و مطالعه شد؛ سپس داده‌ها استخراج، طبقه‌بندی و مورد بهره‌برداری قرار گرفت و در آخر الگوی سیاست­ گذاری فناوری انقلاب اسلامی مبتنی بر رویکرد آینده­پژوهی پیشنهاد و ارایه گردید.

کلیدواژه‌ها


-     مسلمی‌زاده، طاهره (1384). پایگاه دانش آیات و روایات آینده‌پژوهی، تهران: انتشارات مرکز آینده‌پژوهی علوم و فنون دفاعی.
-     قربانی، سعید (1385). آینده‌اندیشی از منظر اسلام، همایش آینده‌پژوهی فناوری و چشم‌انداز توسعه، دانشگاه صنعتی امیر‌کبیر.
-     فاضل قانع، حمید (1388). آینده‌پژوهی و جامعه مطلوب اسلامی، نشریه معرفت فرهنگی اجتماعی، سال اول، شماره اول، زمستان.
-     سبحانی، جعفر (1361). مبانی توحید از نظر قرآن، اصفهان: مکتبة امیرالمؤمنین العامه.
-     مصباح، محمد‌تقی (1380). پاسخ استاد به جوانان پرسش‌گر، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، قم.
-     خزایی، سعید؛ محمود­زاده، امیر (1392)، آینده­پژوهی. اصفهان: پارس ضییاء.
-     ناظمی امیر؛ قدیری، روح اله (1385)، آینده‌نگاری از مفهوم تا اجرا، تهران: مرکز صنایع نوین.
-     قاضی­نوری، سید­سپهر؛ قاضی­نوری، سیدسروش (1391)، مقدمه­ای بر سیاست­گذاری علم، فناوری و نوآوری، دانشگاه تربیت مدرس.
-     نبی­پور، ایرج (1390)، آینده­نگاری فناوری ابزاری برای توسعه پایدار جوامع. بوشهر: دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بوشهر.
-     پایا، علی و همکاران (1386). گزارش نهایی مرحلة نخست طرح تحقیقاتی پایلوت آینده‌نگاری مناسب‌ترین فنّاوری‌های ایران1404. تهران: مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور.
-     سیلورمن، دیوید (1381)، روش تحقیق کیفی در جامعه­شناسی، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: موسسه فرهنگی انتشارتی تبیان.
-     منتظر، غلامعلی (1390)، طرح پژوهشی تحلیل اسناد فرادستی فناوری اطلاعات و ارتباطات.
-     پدرام، ع؛ جلالی‏وند، ع (۱۳۹۲)، مقدمه‏ای بر آینده‏پژوهی، جلد یک: آشنایی با آینده‏پژوهی، تهران: مرکز آینده‏پژوهی علوم و فناوری‏های دفاعی.
-         ذکایی، محمدسعید (1383)، نظریه و روش در تحقیقات اجتماعی، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 17.
-         تقوی، م؛ طبائیان، ک؛ پدرام، ع (۱۳۸۷)، راهبردهای طراحی و راه‌اندازی رشته آینده‏پژوهی، همایش آینده‌پژوهی، نوآوری و همگرایی فناوری.
-         معصومی اشکوری، حسن (1387)، راهنمای علمی برنامه‏ریزی و آینده­پژوهی، تهران: انتشارات پیام.
-         خزائی، سعید (1386)، آینده‏پژوهی، مفاهیم و ضرورت‌ها، (www.futurediscovery.com).
-         شوارتز، پیتر (1387)، هنر دورنگری، ترجمه عزیز علیزاده، تهران: انتشارات مرکز آینده‏پژوهی علوم فناوری دفاعی.
-         ناظمی، امیر؛ قدیری؛ روح‏اله (1385)، آینده‏نگاری از مفهوم تا اجرا، تهران: مرکز صنایع نوین، وزارت صنایع و معادن.
-         مبینی دهکردی، علی (1387)، مگادایم ها الزام راهبردی، آینده سازمان­ها، تهران: مؤسسه مطالعات بین­المللی انرژی.
-         سرکیسیان، آلفرد (1384)، سیاست تکنولوژی: اصول و مفاهیم، تهران: مرکز صنایع نوین.
-         ناظمی، امیر (1393)، طرح برنامه‏ها و طرح­های تحول در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، تهران: مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور.
-         بلاغی، صدر‌الدین‌ (1370)، عدالت و قضا در اسلام، تهران: امیر‌کبیر.
-    Slaughter, r. (2008) , reflections on 40 years of futures studies and futures.
-     Glaser.b & strauss. a .(1967). the discovery of grounded theory. chicugo: aldine.
-     twiss , b.c , 1992 ,  forcasting for technologist and engineers ,a practical guide for better dicitions , peter peregrinus , London . United Kingdom.
-     Myer , dowell , 2000 , construction the future in planning  , school of policy , planning and development, university of southern California.
-     Faludi, andres, 1970, the planning environment and the meaning of planning, regional studies , vol 4.
-     Edquist, c. (editor) (1997), systems of innovation: technologies, institutions and organizations, pinter publishers/cassell academic, London.
-     Eliasson G. (1994), Technology, Economic Competence and the Theory of the Firm-Discussing the Economic Forces Behind Long-term Economic Growth, in Economics of Technology, north-Holland.
-     Dror, y. (2006) training for policy makers, in moran, michael; rein, martin, and goodin, robert e. (eds) 2006. the oxford handbook of public policy. Oxford: oxford university press.