امام خمینی(ره) و حسن البنا پیرامون نظام سیاسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه بوعلی سینا

2 دانشجوی دکتری انقلاب اسلامی دانشگاه بوعلی سینا

چکیده

مقاله حاضر تلاش می‏کند تا با بررسی اندیشه سیاسی امام خمینی(ره) و حسن‌البنا به مبانی اندیشه سیاسی، وجوه اشتراک و تمایز رهبری مذهبی در ایران و مصر بپردازد. با عنایت به این موضوع، فرایند تاسیس دولت و نظام سیاسی در ایران و مصر، از مباحث مهم و درخور توجه پژوهشگران و محققین این حوزه است. پژوهش ضمن بررسی گفتمان سیاسی در اندیشه امام خمینی(ره) و حسن البنا، کوشش می‏کند با خوانشی از اندیشه دو رهبر سیاسی–معنوی، علل موفقیت امام خمینی(ره) و ناکامی نهضت حسن‌البنا در تأسیس نظام سیاسی را نشان دهد. پژوهش در صدد پاسخ دهی به این سوال اساسی است که، گفتمان سیاسی امام خمینی و حسن البنا چه بوده است، چرا نتایج یکی به تشکیل نظام سیاسی انجامیده و دیگری این­گونه نشده است؟ نگارندگان بر این باور هستند که، تفاوت در مبانی اندیشه سیاسی و کارکرد دال­های گفتمانی شکل گرفته در اندیشه­ هر دو رهبر دینی، سبب به ثمر نشستن گفتمان امام(ره) و به نتیجه­ عملی نرسیدن گفتمان حسن البنا شده است.

کلیدواژه‌ها


-         اخوان­کاظمی، بهرام (1377)، پایگاه عدالت در اندیشه سیاسی اسلام، رساله چاپ نشده، دانشگاه تهران.
-     اخوان­کاظمی، بهرام (1385)، نقد و ارزیابی نظریه کاریزمایی در تبیین رهبری امام خمینی(ره)، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-     امرایی، حمزه (1383)، انقلاب اسلامی و جنبش­های اسلامی معاصر، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-     بابی، سعید (1379)، هراس بنیادین اروپامداری و ظهور اسلام­گرایی، ترجمه­ی غلام­رضا جمشیدی­ها و موسی عنبری، تهران: دانشگاه تهران.
-     البنا، حسن‏ (‏1945)، «العروبة و الاسلام»، دوهفته‏نامه اخوان‏المسلمین، شماره ‏18.
-     البنا، حسن (1978) منبر الجمعه (‌مجموعه احادیث الجمعه المنشوره بجریده الاخوان‌المسلمین الیومیه‌ـ اسکندریه:‌دارالدعوه .
-     البنا، حسن (1978)، حدیث الجمعه، ذکرى جریدة الاخوان المسلمین الیومیة.
-     البنا، حسن (۱۹۸۳)، مذاکرات الدعوه و الداعیه، المکتب الاسلامی، چاپ پنجم.
-     البنا، حسن (1984)، مجموعه الرسائل، الناشر: امکتبه التوفیقیه.
-     بهروزلک، غلامرضا (1386)، «کاربرد تحلیل‏های گفتمانی در مطالعات سیاسی اسلامی»، مجموعه مقالات روش‏شناسی در مطالعات سیاسی اسلام، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
-     جلیلی، هدایت (1374)، نهاد مرجعیت در دوران نهضت و نظام، مجموعه مقالات انقلاب اسلامی و ریشه‌های آن، قم: نشر معارف.
-     جمشیدی، محمدحسین (1380)، مفهوم عدالت در اندیشه­ی سیاسی امام خمینی(ره)، مجله انقلاب اسلامی، تابستان، شماره 36.
-     حسینی­زاده، محمدعلی (1386)، اسلام سیاسی در ایران، قم: دانشگاه مفید.
-     حقیقت، سیدصادق (1388)، گونه­شناسی ارتباط دین و سیاست در اندیشه سیاسی شیعه، قم: فصلنامه مفید، شماره 44.
-     خمینی، روح الله (1370)، صحیفه نور: مجموعه رهنمودهای امام خمینی (22 جلد)، تدوین سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی؛ تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات.
-     خمینی، روح الله (1376)، اسلام ناب محمدی در کلام و پیام امام خمینی(ره)، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
-     خمینی، روح‏الله (1388)، ولایت فقیه، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
-     خمینی، روح­الله (1372)، کلمات قصار؛ پندها و حکمت­ها، تهران: چاپ نخست، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
-     خواجه سروی، غلامرضا (1391)، انقلاب اسلامی و گفتمان سیاسی شیعه در عراق، فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشنامه انقلاب اسلامی، سال اول ، شماره 3.
-     دارینی، محمود (1382)، سیری در اندیشه امام خمینی(ره)، مجله انقلاب اسلامی پاییز، شماره 46.
-     دهقانی­فیروز آبادی، سید جلال و آجورلو، حسین(1392)، مقایسه تطبیقی رهبری در انقلاب اسلامی ایران و انقلاب مصر، فصل­نامه رهیافت انقلاب اسلامی، سال هفتم، شماره24.
-     دین­پرست، فائز (1389)، تحلیل گفتمان ولایت فقیه در نظام سیاسی ایران، تهران: دانشگاه امام صادق.
-     رزق، جابر (1384)، دین و دولت در اندیشه شهید حسن البنا، ترجمه محمدجواد حجتی کرمانی، تهران: انتشارات اطلاعات.
-     روا، الیویه (1378)، تجربه­ی اسلام سیاسی، تهران: مرکز انتشارات بین­المللی صدرا.
-     الشرقی، عبدالمجید (1992)، «مشکله الحکم  فی الفکر  الاسلامی الحدیث»، مجله الاجتهاد، شماره 14 چاپ بیروت، سال چهارم.
-     عمیدزنجانی، عباسعلی (1378)، تأملی در فقه سیاسی شیعه. فصلنامه علوم سیاسی، سال اول، شماره چهارم، بهار.
-     عنایت، حمید (1363)، سیری در اندیشه سیاسی عرب: از حمله ناپلئون به مصر تا جنگ جهانی دوم. تهران: امیر کبیر.
-     فرهی، عبدالله و آئینه­وند، صادق (390)، بررسی سیر رشد و ساختار تشکیلاتی جنبش اخوان­المسلمین بین سال­های 1928-1952، فصل­نامه مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی، شماره26، زمستان.
-     فوزی، یحیی (1388)، اندیشه سیاسی امام خمینی(ره)، قم: معاونت پژوهش دانشگاه معارف اسلامی.
-     فوزی، یحیی و پایاب، بهروز (1390)، مقایسه تطبیقی اشتراکات و افتراقات اندیشه سیاسی جنبش اسلامی اخوان­المسلمین در مصر و جنبش اسلامی شیعی در ایران، فصلنامه شیعه­شناسی، شماره 36، زمستان.
-     فولادی، محمد (1387)، «استراتژی وحدت در جهان اسلام در اندیشه امام خمینی(ره)»، فصلنامه معرفت، سال هفدهم، شماره 126.
-     فیرحی، داوود (1384)، نظام سیاسی و دولت در اسلام، تهران،‌ سمت.
-     فیرحی، فیرحی (1380)، نظام سیاسی و دولت در اسلام نظام سیاسی شیعه، فصلنامه علوم سیاسی، سال چهارم، شماره16.
-     قادری حاتم (1386)، پراکسیس: تعاطی اندیشه و فعل سیاسی در خاورمیانه، تهران: مرکز پژوهش‌های علمی و استراتژیک خاورمیانه.
-     کربلایی پازوکی، علی(1383)، اندیشه سیاسی شیعه در عصر غیبت، قم: دفتر نشر معارف.
-     کوثرنشان، محمدرضا و شهبازی، محمد و جواهری کامل، مهدی (1388)، هوش عاطفی و رهبری تحول گرا، ماهنامه تدبیر، سال بیستم، شماره 205.
-     مرادی، مجید (1381)، نظریه دولت در اندیشه حسن البنا، فصل­نامه علوم سیاسی، شماره19، پاییز.
-     میشل، ریچارد (1387)، تاریخ جمعیت اخوان‌المسلمین از آغاز تا امروز. هادی خسروشاهی (مترجم)، انتشارات وزارت امور خارجه.
-     مطهری، مرتضی (1368)، پیرامون انقلاب اسلامی، تهران: انتشارات صدرا.
-     منوچهری، عباس (1377)، «گفتمان جمهوری و جمهوری گفتمانی»، جمهوریت و انقلاب اسلامی (مجموعه مقالات)، تهران: سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.
-     وارث، سیدحامد (1384)، رهبری بصیر و الهام­بخش، فصلنامه کمال مدیریت، سال سوم، شماره هشتم و نهم.
-     هراتی، محمدجواد (1386)، باز تفسیر از مفهوم عاشورا و قیام پانزدهم خرداد، مجموعه مقالات همایش پانزدهم خرداد (تهران، سوره مهر).
-     هراتی، محمدجواد (1391)، «تفاوت جایگاه و نقش بیداری اسلامی در انقلاب اسلامی ایران و جنبش بیداری اسلامی مصر»، فصلنامه علمی‌ـ پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی، شماره 28.
-     هراتی، محمدجواد (1391)، تفاوت نقش و جایگاه رهبری درانقلاب اسلامی و جنبش بیداری اسلامی مصر، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، شماره 28.
-     هنری لطیف­پور، یدالله (1375)، فرهنگ سیاسی شیعه و انقلاب اسلامی ایران، تهران: انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-     هزاوه‏ایی، سیدمرتضی (1391)، «انقلاب اسلامی، بیداری اسلامی و آینده اسلام سیاسی در منطقه»، فصلنامه علمی – پژوهشی پژوهشنامه انقلاب اسلامی، سال اول، شماره 4، 113-141.
-      Anckar, Carsten2008)) ,"On the Applicability of the Most Similar Systems Design and the Most Different Systems Design in Comparative Research." International Journal of Social Research Methodology.
-      Karame, Kari (1996), Social and Economic Resons for the Recruiting to political Islam, Internasjonal politick, No.54.
-      Roy, oliver  (1994), The Faihure of political Islam, London: I. B. Tauris.
-      Harris, Christina Phelps (1964), Nationalism and Revolution in Egypt:     the role of The Muslim Brotherhood, New York: Hyperion press
-      Lijphart, Arend (1971). "Comparative politics and the comparative method". American Political Science Review 65.
-      http://www.ikhwanweb.com/article.php?id=17065
-      http://khosroshahi.org/main/?Page=definition&UID=2740