مبانی، نتایج و تمایزات روش شناسی اصولی اندیشه سیاسی امام خمینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

محقق مرکز اسناد انقلاب اسلامی

چکیده

امام خمینی(ره) به ­عنوان اندیشمندی انقلابی و مؤسس نظامی‌بدیع بر مبنای اصول و بنیان­ های محوری تفکر اسلامی‌و شیعی، صاحب اندیشه و نظرگاه سیاسی خاص و متمایزی نسبت به اسلاف فقیه و اندیشمند خویش بوده اند. تمایزی­ که موجبات تفکر، طرح و برنامه عملی جدیدی در حوزه اندیشه و سیاست  شیعی را فراهم نمود. یکی از حوزه­ ها و مصادر تعین بخش این تمایز، حوزه روش­ شناختی است. در این میان، روش­ شناسی اجتهادی به­ عنوان مسیر و اسلوب فهم و اکتشاف احکام، نقش و اهمیت بسزایی دارد. این در حالیست که، دانش اصول الفقه و علم اصول به­ عنوان ابزار و روش سامان مند اجتهاد و استنباط، متدولوژی فقه سیاسی است و تببین مبانی و مؤلفه­ های آن در نظرگاه فقهی و سیاسی امام، ضروری و تعیین کننده بنیان­ ها و پایه­ های تفکر سیاسی ایشان است. از این­رو در این مقاله با روشی تحلیلی  بر مبنای نظریات اجتهادی و اصولی امام در کتب و منابع دست اول به تبیین مبانی و تمایزات روش­ شناسی اصولی ایشان می پردازیم. در این مسیر ابتدا نظرگاه و تعریف خاص امام از علم اصول و اهمیت ایشان به منابع عرفی و عقلی این علم و مبانی کلامی‌روش اصولی ایشان پرداخته و سپس به چند مورد از قواعد اصولی به­ عنوان نتایج و تأثیر این روش شناسی اصولی نظر می­ افکنیم. آنچنانکه این قواعد اصولی با نظریه­ پردازی بدیع و جدید امام دراین حوزه، پیامدهای تأثیرگذاری بر ساحت سیاست و نظریه حکومتی ایشان بر جای نهاده اند.

کلیدواژه‌ها


-         بجنوردی، سیدحسین، (1379)، منتهی الاصول، تهران: عروج
-         پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، (1379)، مؤلفه­های اندیشه سیاسی امام خمینی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
-         حیدری­بهنوییه، عباس (1387)، «گزارشی اجمالی از رساله اجتهاد و تقلید امام خمینی»، علوم سیاسی، شماره 5
-         خمینی، روح­الله (1414ق)، مناهج الاصول، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
-         خمینی، روح­الله (1420ق)، الرسایل العشره، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
-         خمینی، روح­الله (1385ق)، الرسایل، قم: اسماعیلیان
-         خمینی، روح­الله (1379)، البیع، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
-         خمینی، روح­الله (1378)، صحیفه امام، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
-         خمینی، روح الله، (1376)، اجتهاد و تقلید، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
-         خمینی، روح الله، (1384)، ولایت فقیه، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
-         خمینی، روح الله، (1362)، طلب و اراده، سیداحمد فهری، تهران: مرکز انتشارات علمی ‌و فرهنگی.
-         خمینی، روح­الله (1372)، انوارالهدایه فی التعلیقه علی الکفایه، قم: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
-         رحیمی‌نژاد، اسماعیل (1374)، «بررسی تطبیقی قاعده عطف به ماسبق نشدن قوانین جزایی»، مفید، شماره 4.
-         سبحانی، شیخ جعفر (1424ق)، تهذیب الاصول تقریر درس اصول امام خمینی، تهران: عروج.
-         شهید ثانی (1380)، الروضه البهیه، قم: دار الفکر.
-         صفری، محسن، (1387)، «شریعت اسلامی‌ و استدلال عقلی از منظر امامیه»، فصلنامه حقوق، دوره 38، شماره 2.
-         صدر، محمدباقر (1408ق)، اقتصادنا، قم: المجمع الاسلامی‌الشهید الصدر.
-         طباطبایی، سیدمحمدحسین (1341)، اجت هاد و تقلید در اسلام و شیعه، تهران:شرکت سهامی ‌انتشار.
-         عباس حسن، حسن (1383)، ساختار منطقی اندیشه سیاسی اسلام، مصطفی فضایلی، قم: بوستان اندیشه.
-         کاظمی، محمد علی (1417ق)، فوائد الاصول تقریر درس مرحوم نائینی، قم:موسسه النشر الاسلامی.
-         گلشن­آبادی، محمد (1388)، روزنامه رسالت، شماره 6895
-         مبلغی، احمد، (1384)، «امام خمینی و منابع علم اصول 3»،نشریه فقه کاوشی نو در علم فقه،شماره 43
-         مبلغی، احمد، (1383)، «عنصر عرف­محوری در روش اصول امام خمینی(ره)»، نشریه فقه کاوشی نو در علم فقه، شماره 41.
-         مبلغی، احمد (1386)، «امام خمینی(ره) و منابع علم اصول 4»، نشریه فقه کاوشی نو در علم فقه، شماره 45.
-         مطهری، مرتضی (1377)، آشنایی با علوم اسلامی، قم: صدرا.
-         نایینی، محمدحسین (1376)، فواید الاصول، قم: جامعه مدرسین.
-         همراه با دایره المعارف فقه اسلامی (1384)، «اباحه1»، فصلنامه فقه اهل بیت فارسی، شماره 41.