امکان سنجی بررسی انقلاب اسلامی ایران بر پایه نظریه جامعه شناسی پیر بوردیو

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

هیات علمی/پیام نور/تهران/ایران

چکیده

نظریه جامعه‌شناختی بوردیو نظریه‌ای است که اساساً برای تبیین منازعات در حوزه‌ها یا میدان‌های مختلف اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی جامعه ارائه شده و از این رو برای تبیین زوایایی از پدیده انقلاب در جامعه مناسبت دارد. در مقاله حاضر  سعی می‌شود به یاری استفاده از مفاهیم اصلی نظریه جامعه‌شناسی بوردیو تا حدی تحولات مقطع 57-1342 تبیین گردد. روش مورد استفاده مقاله طبعاً روش بوردیو یعنی ساختارگرایی تکوینی خواهد بود. در انتها نتیجه گرفته می‌شود که با توجه به ماهیت فرهنگی انقلاب اسلامی، نظریه بوردیو که عمدتاً نظریه‌ای با اولویت مفاهیم فرهنگی همچون سرمایه فرهنگی و منش از یک سو و مرتبط بودن حوزه‌های مختلف حیات اجتماعی با یکدیگر است، تفسیر جدیدی از برخی دلایل و علل انقلاب در اختیار ما قرار دهد. به یاری این نظریه، می‌توان نحوه تبدیل شدن سرمایه فرهنگی روحانیت به سرمایه اقتصادی و در نتیجه حمایت مالی و سازمانی بازار از انقلابیون را توضیح داد. این نظریه می‌تواند برای تبیین منازعات بین دو گونه مختلف از منش‌ها یا عادت واره‌ها (غربی در برابر اسلامی- ایرانی) در جامعه‌ای در حال گذار و تأثیرات آن بر گفتمان بومی‌گرایی این دوره را تبیین کند. همچنین، مفهوم خشونت نمادین در برابر خشونت فیزیکی بوردیو می‌تواند یکی دیگر از علل ضعف قدرت حاکم در برابر مخالفان خود را که از توان و ذخایر نمادین قوی‌تری برای بسیج توده‌ها برخوردار بودند را تبیین کند.

کلیدواژه‌ها


-   احمد اشرف (1359)، موانع تاریخی رشدسرمایه داری درایران دوره قاجاریه، تهران: نشر زمینه.
-   اخوان مفرد (1380)، ایدئولوژی انقلابی امام خمینی، احیای تشیع، قبسات، شماره 22، زمستان، صص 58-50.
-   آدمیت، فریدون (1349)، اندیشه‌های میرزا فتحعلی آخوندزاده، تهران: انتشارات خوارزمی.
-   آل احمد، جلال، (1385)، غربزدگی، تهران: انتشارات گهبد.
-   بروجردی، مهرزاد، (1377)، روشنفکران ایرانی و غرب، تهران: انتشارات فرزان.
-   بوردیو، پی‌یر، (1381)، نظریه کنش، ترجمه مرتضی مردیها، تهران: انتشارات نقش و نگار.
-   بهرامی کمیل، (1393)، نظام، گونه‌شناسی روشنفکران ایرانی، تهران: کویر.
-   بیانات امام خمینی پیرامون ابعاد سیاسی - عبادی اسلام، صحیفه نور، جلد3 ، صفحه120، 1357/08/21
-   بیانات امام خمینی به مناسبت سالگرد 15 خرداد، صحیفه نور، جلد7 صفحه58، 1358/03/15
-   بیانات امام خمینی در جمع اعضای هیأت نمایندگی عالیرتبه روحانی عربستان سعودی، صحیفه نور، جلد6، صفحه49 ، 1358/02/01
-   تقی‌زاده داوری، محمود و بابایی، امید (1389)، بررسی فرایند تحدید نفوذ سازمان روحانیت شیعه در عصر رضاشاه پهلوی، فصلنامه شیعه‌شناسی، سال هشتم، شماره 31، پاییز، صص 67-39. 
-   توکلیان، جلال (1390)، نخبگان ایرانی در دوره گذار، تهران: نگاه معاصر.
-   پیربلانشه، کلریر بری (1358)، ایران، انقلاب بنام خدا، ترجمه قاسم صفوی، تهران: نشر سحاب.
-   پهلوی، محمدرضا (۱۳۷۱)، پاسخ به تاریخ. ترجمه حسین ابوترابیان، تهران: زریاب.
-   جلایی پور، حمید رضا؛ محمدی، جمال (1391)، نظریه‌های متاخر جامعه‌شناسی، تهران: نشر نی.
-   جنکینز، ریچارد (1385)، پی‌یر بوردیو، ترجمه لیلا جو افشانی و حسن چاوشیان، تهران: نشر نی.
-   حسین زاده فرمی، مهدی؛ معتعمدی، ضحی (1390)، تأملی در بازار، مطالعه تحولات بازار در دهه اول پس از انقلاب اسلامی، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، سال هشتم، پاییز 1390، شماره 26، صص 198-169.
-   خرمشاد، محمد باقر (1377)، فوکو و انقلاب اسلامی؛ معنویت در سیاست، پژوهشنامه متین، شماره 1، 224-209.
-   درخشه، جلال و هراتی، محمدجواد (1392)، مطالعه تطبیقی تأثیر نارضایتی انقلابی بر نظام‌سازی آینده انقلاب در ایران و مصر، دو فصلنامه دانش سیاسی، سال نهم، شماره اول (17)، بهار و تابستان، صص 5-18.
-   سریع القلم، محمود (1389)، فرهنگ سیاسی ایران، تهران: فرزان.
-   شریعتی، علی (بی‌تا)، مجموعه آثار، جلد 3، تهران: حسینیه ارشاد.
-   شریعتی، علی (1383)، مجموعه آثار، جلد 30، تهران: انتشارات چاپخش.
-   صبوحی، حسن (1378)، تفکر دکتر شریعتی در بوته نقد اندیشه شهید مطهری، کیهان فرهنگی، شماره 152، 1387، صص 17-12.
-   فکوهی، ناصر (1393)، چشم‌انداز اندیشه بوردیو، آخرین بازیابی (16 دی 1393)، 
http://anthropology.ir/node/3595
-  فوکو، میشل (1379)، ایران: روح یک جهان بی‌روح، ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نشر نی.
-   کدی، نیکی (1377)، ریشه‌های انقلاب ایران، ترجمه عبدالرحیم گواهی، تهران: انتشارات قلم.
-   مک‌دانیل، تیم (1389)، خودکامگی، نوسازی و انقلاب در روسیه و ایران، ترجمه پرویز دلیرپور، تهران: سبزان.
-   ملکم خان، میرزا (1381)، رساله‌های میرزا ملکم خان ناظم الدوله، گردآوری حجت الله اصیل، تهران: نشر نی.
-   واکوانت، پیر بوردیو، (1379(، در استونز، راب، متفکران بزرگ جامعه‌شناسی، ترجمه مهرداد میردامادی، تهران، نشر مرکز،. صص 348-325.
-   هزاوه‌ای، سید مرتضی و زیرکی حیدری، علی (1392)، همگرایی و واگرایی گفتمان‌های روحانیت مشروطه‌خواه و روشنفکری از مشروطه تا انقلاب اسلامی، پژوهشنامه انقلاب اسلامی، سال دوم، شماره 7، تابستان، صص 63-82.
-   یرواند، آبراهامیان (1378)، ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل محمدی و محمد ابراهیم فتاحی، تهران: نشر نی.
-   یرواند، آبراهامیان (1389)، تاریخ ایران مدرن، ترجمه محمد ابراهیم فتاحی، تهران: نشر نی.
-   Amir Arjomand, Said, (1988). The Turban for the Crown: The Islamic Revolution in Iran, New York: Oxford University Press.
-   Ashraf, Ahmad, (1988). Summer. ‘‘Bazaar-Mosque Alliance: The Social Basis of Revolts and Revolutions, International Journal of Politics, Culture, and Society 1, pp. 538-567.
-   Ashraf, Ahmad and Banuazizi, Ali, (1985). “The State, Classes, and Modes of Mobilization in the Iranian Revolution,” State, Cul­ture, and Society 1/3, pp. 3-40.
-   Bourdieu, Pierre. (1977). Outline of a Theory of Practice. Nice, R. (trans.), Cambridge University Press, New York.
-   Idem, (1984). Distinction, A Social Critique of the Judgement of Taste, Translated by Richard Nice, London: Routledge.
-   Idem, (1977a). ‘Cultural Reproduction and Social Reproduction.’ Power and Ideology in Education 63 (1): 487-511.
-   Idem, (1986). The Forms of Capital. Handbook of Theory and Research for the Sociology of Education. New York: Greenwood Press.
-   Groot, Joanna de, (2007). Religion, Culture and Politics in  Iran, New York: I.B. Tauris & Co. Ltd
-   Kapitzke, C. (2000). ‘Information Technology as Cultural Capital: Shifting the Boundaries of Power.’ Education and Information Technologies 5 (1): 49-62.
-   Martin, J. L. (2003). What is field theory? American Journal of Sociology 109(1): 1-49.
-   Mottahedeh, Roy, (1985). The Mantle of the Prophet: Religion and Politics in Iran New York: Pantheon Books, 1985), p. 34.
-   Mozaffari, Mehdi (1991). November. ‘‘Why the Bazar Rebels,’’ Journal of Peace Research 28, 377- 391.
-   Swartz, David L. (2013). Symbolic Power, Politics and Intellectuals: The Political Sociology of Pierre Bourdieu, Chicago: The University of Chicago press.