گستره مفهوم عدالت در اندیشه امام خمینی رحمة ا...علیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد علوم سیاسی دانشگاه امام صادق(ع)

2 دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه امام صادق(ع)

چکیده

عدالت به عنوان یکی از مسائل پایدار فلسفه سیاسی از زوایای مختلفی قابل بحث و نظریه‌پردازی است. چه هنگام نظریه‌پردازی در باب عدالت و چه هنگام خوانش آراء اندیشمندان درباره این مفهوم، معناشناسی عدالت یا به عبارتی تصور معنایی که به هنگام کاربست این واژه به وجود می‌آید از یک سو و حیطه‌های وجودی که عدالت در آنها معنادار است از سوی دیگر، از مسائل آغازین و مهم عدالت‌پژوهی به شمار می‌رود. این نوشتار در صدد است تا با توصیف و تحلیل آراء امام خمینی(ره) در این باره و به طور مشخص در نسبت با چهار مفهوم «توازن»، «تساوی»، «استحقاق» و «وضع شیء فی موضعه» که همواره در طول تاریخ عدالت‌پژوهی ملازم مفهوم عدالت بوده‌اند، به معناشناسی ایشان درباره عدالت و همچنین حیطه‌های وجودی که از دید ایشان مفهوم عدالت در آن معنادار است، دست یابد. آراء امام خمینی(ره) گویای این خواهد بود که تمامی معناشناسی‌های عدالت که متناظر با مفاهیمی چون توازن، تساوی و استحقاق ارائه شده است، به معنای «وضع شیء فی موضعه» باز می‌گردد. همچنین، روشن خواهد شد که عدالت به ویژه با معنای یادشده، از دید ایشان در چهار حیطه تکوین الهی، تشریع الهی، حیات درونی انسان و حیات اجتماعی انسان، معنادار است. 

کلیدواژه‌ها


-   ابن سینا، شیخ‌الرئیس (1985م)، کتاب السیاسة، قاهره: دارالعرب، چاپ سوم.
-   ارسطو (1371)، سیاست، تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، چاپ سوم.
-   ارسطو (1385)، اخلاق نیکوماخوس، ترجمه محمدحسن لطفی، تهران: طرح نو، چاپ دوم.
-   افلاطون (1374)، جمهور، ترجمه فؤاد روحانی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ ششم.
-   پولادی، کمال(1384)، تاریخ اندیشه سیاسی در ایران و اسلام، تهران: نشر مرکز، چاپ اول.
-   حکمت‌نیا، محمود (1390)، فلسفه نظام حقوق زن، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ اول.
-   رالز، جان (1383)، عدالت به مثابه انصاف، ترجمه عرفان ثابتی، تهران: ققنوس، چاپ اول.
-   طوسی، خواجه نصیرالدین ابوجعفر محمد (1320)، اخلاق ناصری، تهران: چاپخانه ایران.
-   الفارابى، ابو نصر (1995م)، آراء اهل المدینة الفاضلة و مضاداتها، بیروت: مکتبة الهلال‏، چاپ اول.
-   الفارابى، ابو نصر (1996م)، کتاب السیاسة المدنیة، بیروت: مکتبة الهلال‏، چاپ اول.
-   کلوسکو، جرج (1392)، تاریخ فلسفه سیاسی، ج1، ترجمه خشایار دیهیمی، تهران: نشر نی، چاپ سوم.
-   مطهری، مرتضی (1379)، بیست گفتار، تهران: صدرا، چاپ چهاردهم.
-   مطهری، مرتضی (1382)، یادداشت‌های استاد مطهری، ج6، تهران: صدرا، چاپ دوم.
-   مطهری، مرتضی (1385)، مجموعه آثار، ج1، تهران: صدرا، چاپ سیزدهم.
-   مطهری، مرتضی (1385)، مجموعه آثار، ج23، تهران: صدرا، چاپ سوم.
-   مطهری، مرتضی (1386)، مجموعه آثار، ج21، تهران: صدرا، چاپ چهارم.
-   مطهری، مرتضی (1386)، مجموعه آثار، ج22، تهران: صدرا، چاپ سوم.
-   موسوی خمینی، امام سیدروح‌ا... (1370)، آداب الصلاة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره‏، چاپ اول.
-   موسوی خمینی، امام سیدروح‌ا... (1377)، شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره‏، چاپ اول.
-   موسوی خمینی، امام سیدروح‌ا... (1379الف)، الطلب و الارادة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره‏، چاپ اول.
-   موسوی خمینی، امام سیدروح‌ا... (1379ب)، لمحات الاصول، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره‏، چاپ اول.
-   موسوی خمینی، امام سیدروح‌ا... (1381)، تقریرات فلسفه، ج1و3، به قلم آیة الله سید عبد الغنى اردبیلى‏، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره‏، چاپ اول.
-   موسوی خمینی، امام سیدروح‌ا... (1384)، تحریر الوسیلة، ج1، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره‏، چاپ دوم.
-   موسوی خمینی، امام سیدروح‌ا... (1385)، صحیفه امام خمینی، ج3، 4، 5، 8، 19، 20و21 تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره‏.
-   موسوی خمینی، امام سیدروح‌ا... (1386)، مصباح الهدایه إلى الخلافة و الولایة، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره‏، چاپ ششم.
-   موسوی خمینی، امام سیدروح‌ا... (1388الف)، تفسیر سوره حمد، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره‏، چاپ یازدهم.
-   موسوی خمینی، امام سیدروح‌ا... (1388ب)، شرح چهل حدیث، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره‏، چاپ چهارم.
-   موسوی خمینی، امام سیدروح‌ا... (1388ج)، شرح دعای سحر، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره‏، چاپ دوم.
-   موسوی خمینی، امام سیدروح‌ا... (1388د)، کتاب البیع، ج4، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره‏، چاپ سوم.
-   موسوی خمینی، امام سیدروح‌ا... (1388ه‍)، ولایت فقیه و حکومت اسلامى‏، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره‏، چاپ بیستم.
-   والزر، مایکل (1389)، حوزه‌های عدالت، ترجمه صالح نجفی، تهران: نشر ثالث، چاپ اول.
-   Anderson, Elizabeth S. (1999), "What is the Point of Equality?", Ethics, Vol. 109 No. 2.
-   Hume, David (2009), A Treatise of Human Nature, The Floating Press.
-   Lu, Catherine (1998), "Image of Justice: Justice as a bond, a boundary and a Balance", The Journal of Political philosophy, V. 6, No. 1.
-   Mack, Raneta Lawson and Kelly, Michael J. (2004), Equal Justice in the Balance, Michigan, university of Michigan.
-   Nagel, Thomas (1991), Equality and Partiality, New York, Oxford University Press.
-   Nozick, Robert (2001). Anarchy, State and Utopia. Oxford: Blackwell.
-   Wenar, Leif (2015), "Rights", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Fall 2015 Edition), Edward N. Zalta (ed.), URL =
http://www.plato.stanford.edu/archives/fall2015/entries/rights  (تاریخ مراجعه: 20/12/1394)