تحلیل وضعیت معرفی ابعاد شخصیت حضرت امام خمینی(ره) در کتاب‌های درسی (ابتدایی، راهنمایی، دبیرستان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه پیام نور، گروه مدیریت دولتی، تهران

چکیده

کتب درسی در جهت ترسیم ابعاد شخصیتی و فکری امام خمینی(ره)، نقشی به‌سزا دارند. پژوهش حاضر بر آن است تا به تحلیل وضعیت معرفی ابعاد (سیاسی، اجتماعی، اعتقادی- عبادی، تربیتی- رفتاری، علمی- ادبی- فرهنگی) شخصیت حضرت امام در کتاب‌های درسی دوره ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان بپردازد. با توجه به اینکه بهترین روش ارائه مفاهیم در کتب درسی، «روش تلفیقی» می‌باشد، تحلیل محتوای کلیه کتب درسی، از این طریق انجام می‌شود. این روش، عبارت از انتخاب ترکیبی آموزه‌ها، اعتقادات و اعمال تربیتی است که با عنایت به سن یاد گیرنده، تفاوت‌های فردی، موضوع درسی یا زمینه فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی انتخاب می‌گردد. نتایج پژوهش حاضر بیانگر آن است که : توزیع فراوانی محتوای مطالب مربوط به معرفی ابعاد شخصیت حضرت امام(ره) در کتب دوره ابتدایی، فاصله زیادی تا وضع مطلوب دارد. در کتاب فارسی، بیشترین و در ریاضی، کمترین فراوانی به‌چشم می‌خورد. در دوره راهنمایی و دبیرستان نیز، بیشترین و کمترین تمایل، به ترتیب نسبت به بعد سیاسی و بعد اجتماعی شخصیت حضرت امام، معطوف است. کتاب‌های دین و زندگی، تاریخ، فارسی و تعلیمات اجتماعی، بیشترین مطالب را درباره امام در خود جای داده‌اند. با توجه به جنبه‌های تربیتی و اخلاقی که در زندگی حضرت امام(ره) وجود داشته و نیز تحلیل و بررسی اثرات تربیتی و رفتاری که کتاب‌های درسی و روش‌های آموزشی می‌توانند بر دانش‌آموزان داشته باشند، این تصویر از زندگی امام(ره) باید مورد بررسی دقیق و جامع قرار گیرد. به نظر می‌رسد شیوه مناسب برای گسترش ابعاد شخصیتی حضرت امام(ره) در برنامه‌های آموزش و پرورش، تدوین برنامه راهبردی در این خصوص و عمل به مفاد آن باشد. با تأکید بر این نکته که ماندگاری انقلاب اسلامی بستگی به طرح صحیح اندیشه‌های حضرت امام(ره) دارد، ابتدا باید اندیشه‌های حضرت امام(ره) از نظر ابعاد (اخلاقی، سیاسی...) متناسب با مقاطع مختلف طبقه‌بندی شده و هدف‌های یادگیری، تعیین گردد. اگر هدف‌ها به‌طور مناسب طراحی شود سپس می‌توان به تبیین محتوا، روش، نظام امتحانی و ارزشیابی پرداخت.

کلیدواژه‌ها


- آجرلو، صدیقه (1390)، آموزش حرفه و فن سال اول دوره راهنمایی. شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران، تهران.
- احمدی، احمد (1390)، ادبیات فارسی 3، شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران، تهران.
- احمدی، فرج الله و همکاران (1390)، تاریخ ایران و جهان (2). شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران، تهران.
- آرمند، محمد (1380)، بررسی وضع موجود نحوه ارائه اندیشه‌ها و معرفی شخصیت حضرت امام خمینی (ره) در کتاب‌های درسی دوره ( راهنمایی) برای دستیابی به وضع مطلوب، پژوهشکده تعلیم و تربیت وزارت آموزش و پرورش.
- آرمند، محمد (١٣٨٠)، بررسی وضع موجود نحوه ارائه اندیشه‌ها و معرفی شخصیت حضرت امام خمینی (ره) در کتاب‌های درسی دوره  (متوسطه)برای دستیابی به وضع مطلوب، پژوهشکده تعلیم و تربیت وزارت آموزش و پرورش.
- آرمند، محمد (١٣٨٠)، بررسی وضع موجود نحوه ارائه اندیشه‌ها و معرفی شخصیت حضرت امام خمینی(ره) در کتاب‌های درسی دوره (ابتدایی) برای دستیابی به وضع مطلوب، پژوهشکده تعلیم و تربیت وزارت آموزش و پرورش.
- اعتصامی، محمد مهدی و همکاران (1390)، دین و زندگی سال سوم دبیرستان، شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران، تهران.
- اکبری شلدره، فریدون و همکاران (1390)، فارسی سال اول دوره راهنمایی تحصیلی، شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران، تهران.
- اکبری شلدره  . فریدون  و همکاران (1390) ، فارسی سال اول دبستان . شرکت چاپ و نشرکتاب‌های درسی ایران. چاپ اول، تهران.
- اکرمی، سید کاظم (1387)، تحلیل محتوای کتاب‌های درسی دبیرستان (رشته علوم انسانی) در ارتباط با معرفی شخصیت حضرت امام خمینی (ره)، پژوهشگاه مطالعات آموزش و پروش.
- بیرجندی، پرویز و همکاران (1390)، زبان انگلیسی 3، شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران، تهران.
- بیرجندی، پرویز؛ سهیلی، ابولقاسم (1390)، زبان انگلیسی سال اول دوره راهنمایی تحصیلی، شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران، تهران.
_ حاجیان، فردوس و همکاران (1391-1390)، ریاضی سوم دبستان، شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران، تهران.
- حق شناس، علی محمد (1390)، زبان فارسی سال سوم آموزش دوره متوسطه، رشته ادبیات و علوم انسانی . شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران،تهران.
- خلقی، ملیحه (1388)، تحلیل محتوای کتا‌ب‌های درسی دوره پیش دانشگاهی در ارتباط با معرفی شخصیت حضرت امام خمینی(ره)، پژوهشگاه مطالعات آموزش و پروش.
- دلاور، علی (1392)، احتمالات و آمار کاربردی در روان شناسی و علوم تربیتی، انتشارات رشد، تهران.
- سرمد، زهره و همکاران (1392)، روش‌های تحقیق در علوم رفتاری، نشرآگاه، چاپ بیست و پنجم، تهران.
- شایان، سیاوش و همکاران (1390)، جغرافیا سال اول دوره راهنمایی تحصیلی، شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران، تهران.
- عالمی، روح الله (1390)، منطق سال سوم آموزش متوسطه رشته علوم انسانی، شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران، تهران.
- فراهانی، محمد تقی و همکاران (1390)، روان شناسی سال سوم آموزش متوسطه، شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران، تهران.
- فلاحیان، ناهید و همکاران (1390)، جغرافیا سال سوم، شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران، تهران.
_ کرلینجر، فردان (1377)، مبانی نظری پژوهش در علوم رفتاری، ترجمه حسن پاشا شریفی و جعفر نجفی زند، مؤسسه انتشارات آوای نور ، تهران.
_ گویا، زهرا؛ گویا، مریم (1390)، ریاضی سال سوم آموزش متوسطه رشته علوم انسانی. شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران. تهران.
- متقی زاده، عیسی و همکاران (1390)، عربی سال سوم آموزش متوسطه، شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران، تهران.
_ مصباح یزدی، محمد تقی (1392)، سیری در ساحل، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(س). قم.
_ ملکی، حسن ( 1389)، برنامه ریزی درسی (راهنمای عمل)، سازمان‌ پژوهش ‌و برنامه‌‌ریزی ‌آموزشی، ‌انتشارات ‌مدرسه. تهران.
_ ولایتی، علی اکبر و همکاران (1390)، تاریخ معاصر ایران سال سوم آموزش  متوسطه، شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران، تهران.
- جعفری مذهب، محسن و همکاران (1390)، تاریخ شناسی دوره پیش دانشگاهی، شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران، تهران.
- هادی، روح الله (1390)، آرایه‌های ادبی (قالب‌های شعر، بیان و بدیع)، شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران، تهران.
- اداره کل نظارت بر نشر و توزیع مواد آموزشی، وزارت آموزش و پرورش، سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی.
 www.chap.sch.ir