رابطه ی آزادی و ولایت فقیه در اندیشه سیاسی محمد حسینی بهشتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار و مدیر گروه علوم سیاسی دانشگاه یزد

2 دانشجوی دکتری اندیشه سیاسی پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی- مطالعات سطح حوزه علمیه

چکیده

در مذهب تشیع، مسئله­ ی اداره­ ی جامعه اسلامی در دوران غیبت امام زمان (عج) از اهمیت زیادی برخورداراست، زیرا باید تکلیف مردم مسلمان از دو جهت مشخص گردد: نخست آنکه «چه کسی صلاحیت حکومت بر مردم را دارد؟»؛ دوم آنکه «چگونه باید بر مردم حکومت کرد؟» در پاسخ به سؤال اول، شواهد و بینات دینی بیانگر آن است که فرد لایق حکومت بر مردم مسلمان «فقیه» با شرایط و صفات خاص است. اما در رابطه با پرسش دوم، مسائل و موضوع­های مختلفی مطرح است که شاید مهم­ترین آنها به مقوله­ ی رابطه ­ی «آزادی» و «ولایت فقیه» مربوط می‌شود. فقهای معاصر شیعه در این باره نظرات مختلفی عرضه داشته‌اند، از جمله بحث تزاحم، تقابل و تتمیم را پیش کشیده‌اند. از میان آنها، آیت الله سید محمد حسینی بهشتی، به سبب برعهده داشتن نقش اصلی در تصویب قانون اساسی و اداره­ی نظام سیاسی پس از انقلاب، از برجستگی و اهمیت خاصی برخوردار است. هدف این پژوهش، مشخص کردن جایگاه آزادی فردی در ساخت نظام ولایی، از دیدگاه شهید بهشتی است. برای دستیابی به این هدف، تلاش شده است تا به کمک روش کتابخانه‌ای و استفاده از منابع معتبر داده­ های لازم جمع­ آوری و سپس به صورت کیفی توصیف و تحلیل شوند. یافته­ های تحقیق نشان می­ دهند که شهید بهشتی آزادی انسانی، به مفهوم اسلامی آن و نظام ولایی را مکمل یکدیگر می‌داند، که هر عنصر با دیگری شکل و محتوا می‌یابد.

کلیدواژه‌ها


-   ابراهیمی، پریچهر (1368)، پدیدارشناسی، بی جا: نشر دبیر.             
-   بیلیس، جان؛ اسمیت، استیو (1383)، جهانیشدنوسیاست،روابطبینالمللدرعصر نوین، ترجمه محمدرضا راه چمنی و دیگران، تهران: نشر ابرار معاصر.  
-   حسینی بهشتی، سیدمحمد (1341)، روحانیت در اسلام، قم: انتشارات قیام.
-   حسینی بهشتی، سیدمحمد (1361)، بررسی و تحلیلی از جهاد، عدالت، لیبرالیسم و امامت، تهران: حزب جمهوری اسلامی.
-   حسینی بهشتی، سیدمحمد (1378)، نماز، تهران: انتشارات بقعه.
-   حسینی بهشتی، سیدمحمد (1382)، آزادی، هرج مرج و زورمداری، تهران: انتشارات بقعه.
-   حسینی بهشتی، سیدمحمد (1386)، ولایت، رهبرى، روحانیت، تهران: انتشارات بقعه.
-   حسینی بهشتی،  سیدمحمد (1390الف)، خدا از دیدگاه قران، تهران: انتشارات بقعه.
-   حسینی بهشتی، سیدمحمد (1390ب)، نقش آزادی در تربیت کودک، تهران: انتشارات بقعه.
-   حسینی بهشتی، سیدمحمد (1392الف)، پیامبری از نگاهی دیگر، تهران: انتشارات بقعه.
-   حسینی بهشتی، سیدمحمد (1392ب)، درس گفتارهای فلسفه­ی دین، تهران: انتشارات روزنه.
-   حسینی بهشتی، سیدمحمد (بی­تا)، بررسی ویژگی­های مسائل اسلامی، تهران: انتشارات ناصر.
-   حقیقت، سید صادق (1388)، روش‌شناسی علوم سیاسی، قم: انتشارات دانشگاه مفید.
-   سرابندی، محمدرضا (1386)، سخنرانی‌ها و مصاحبه‌های آیت الله شهید دکتر سید محمد حسینی بهشتی، جلد1، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.      
-   عابدی اردکانی، محمد (1381)، سنت و نوسازی سیاسی، یزد: انتشارت ریحانة الرسول.
-   عمیدزنجانی, عباسعلی (1366)، فقه سیاسی: نظام سیاسی و رهبری در اسلام، جلد 1 و 2، تهران: انتشارات امیر کبیر.
-   فیرحی، داوود (1391)، «رهبری و حکومت  در اندیشه شهید بهشتی»، فصلنامه سیاست، دوره ٤٢، شماره 1.
-   لیتل، دانیل (1373)، تبیین در علوم اجتماعی، ترجمه عبدالکریم سروش، تهران: مؤسسه فرهنگی صراط.
-   مارش، دیوید؛ و جری استوکر (1388). روش و نظریه در علوم سیاسی، ترجمه امیر محمد حاجی یوسفی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
-   مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی (1364)، انتشارات مجلس.
-   موسوی، سیدعلی (1360)، عروج آزادی در ولایت فقیه، تهران: انتشارات سروش.
-   مهردل، بهنام (1387)، «تبیین تئوریک از روابط ایران و مصر»، تاریخ نگارش9/10/1387، نقـل شده در:www.afran.ir، تاریخ دسترسی10/10/1389.
-   میراحمدی، منصور (1388)، «آزادی و ولایت در فقه سیاسی معاصر شیعه»، فصلنامه علوم سیاسی، شماره 3.
-   ورنو، روژه؛ ولف ژان (1372)، پدیدار شناسی و فلسفه های هست شدن، ترجمه یحیی مهدوی، تهران: انتشارات خوارزمی.
-   های، کالین (1385)، درآمدی انتقادی بر تحلیل سیاسی، ترجمه احمد گل محمدی، تهران: نشر نی.
- Giddens, Antoni (1998), The Third Way: the Renewal of Social Democracy, Cambridge: polity.
- Giddens, Antoni (1984), The Constitution of Society, Cambridge: polity.
- Rudolph, Lioyd; Rudolph, Susanne Hoeber (1967), the Modernity of Tradition: Political Development in India, Chicago: University of Chicago Press.