تبیین ماهیت نوگرایی انقلاب ایران از منظر پارادایم اصالت‌گرای اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه علوم‌پزشکی همدان

چکیده

مناسبات تحول خواهی در ایران و تبیین رابطه آن با وقوع انقلاب اسلامی از مسائل مهم تحلیلی در حوزه انقلاب ایران است. قبل از وقوع انقلاب، دو جریان نوگرایی ملی و بومی در عصر صفوی و تجدد خواهی غربی و مدرن در دوران قاجار و پهلوی حاکمیت یافتند. اما ظهور انقلاب ایران به تثبیت و حاکمیت جریان و پارادایمی نوین تحت عنوان الگوی اصالت گرای اسلامی انجامید. این مدل که به نوعی نتیجه چالش میان معتقدان دو جریان قبلی بود با تکیه بر مبانی وحیانی و اقتباس از برخی مؤلفه‌ها حاکم بر فرهنگ مدرن بشری تلاشی جدید در جهت ایجاد الگوی نوین و کارآمد در حوزه نوگرایی در تاریخ ایران معاصر نمود. بر این اساس سؤال اصلی مقاله حاضر این است که چه رابطه‌ای میان موضوع تحول خواهی در ایران و وقوع انقلاب وجود دارد و جریان نوگرایانه این انقلاب با چه قبول و ردی نسبت به دیگر جریان‌ها بروز و ظهور می‌یابد. فرض بر این است که الگوی انقلاب اسلامی، الگوی تلفیقی و در عین حال با مؤلفه‌های خاص و در عین حال منحصر بفرد از دیگر مدل‌های تحول خواهی در ایران بوده است؛ فارغ از باور معمول در این حوزه که صرفاً انقلاب ایران را جمع میان دو مقوله سنت و تجدد می‌دانند. بیان روند تاریخی چرائی شکل‌گیری جریان و پارادایم اصالت‌گرا و ترسیم معقول و دقیق از تلاش این الگو جهت تلفیق میان ادبیات گفتمانی دیگر جریانات نوگرایانه به همراه توصیف و توضیح مؤلفه‌های خاص و متمایز همین جریان از جنبه‌های نوآورانه این تقریر است.

کلیدواژه‌ها


- احمدیان، قدرت و نوری، مختار (1390)، گفتمان پست مدرنیسم و انقلاب اسلامی ایران، بازخوانی و ساختار شکنی الگوی توسعه مدرن، فصلنامه تخصصی مطالعات انقلاب اسلامی، شماره 27.
- بابایی، محمد (1382)، امام خمینی(ره) در بستر سنت و تجدد، بازتاب اندیشه، شماره 39.
- پارسانیا، حمید (1388)، تجدید تجدد، خردنامه همشهری، شماره 32.
- جعفریان، رسول (1379)، صفویه در عرصه دین، فرهنگ و سیاسی، قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
- راجر، سیوری (1381)، ایران عصر صفوی، ترجمه کامبیز عزیزی، تهران: نشر مرکز.
- سنایی، مهدی (1383)، انقلاب اسلامی و تجدد، چشم‌انداز ارتباطات فرهنگی، 1383، شماره 14.
- فیرحی، داود (1378)، امام خمینی(ره)، گفتمان تجدد اسلامی، 1378، شماره 5.
- عیوضی، محمد رحیم (1378)، انقلاب اسلامی و زمینه‌ها و ریشه‌های آن، قم: نشر معارف.
- عیوضی، محمد رحیم و محمد جواد هراتی (1390)، درآمدی تحلیلی بر انقلاب اسلامی ایران، قم: نشر معارف.
- غنی نژاد، موسی، (1389)، تجدد طلبی و توسعه در ایران معاصر، تهران: نشر مرکز.
- مرتضوی، مصطفی (1387)، تحول و پیشرفت در ایران، از نوگرایی شیعی تا مدرنیزاسیون غربی، مجموعه تشیع و مدرنیته در ایران معاصر ج 2 (آموزه-11)، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(قدس سره).
- معظم پور، اسماعیل (1383)، نقد و بررسی ناسیونالیسم تجددخواه در عصر رضا شاه، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- مؤلفه‌های تجدد در ایران (1382)، به اهتمام گروه تحقیقات سیاسی اسلام، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- نجفی، موسی و نجفی، محمد سجاد (1391)، بررسی جریان شناسی تجدد در تاریخ تحولات سیاسی ایران، فصلنامه سیاست، دوره 42، شماره 4.
- نجفی، موسی (1382)، جریان شناسی تجدد و مدرنیسم در ایران، تهران، کیهان فرهنگی، شماره 208.
- نجفی، موسی (1385)، فلسفه تجدد در ایران، تهران، شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.
- نجفی، موسی (1388)، نظریه پردازی مدرن و فلسفه انقلاب اسلامی، مجله آموزه، شماره 207.
- نورانی مکرم دوست، امیر (1388)، انقلاب اسلامی ایران، سنت و تجدد، پژوهشنامه متین، شماره 45.
- نورانی، امیر (1385)، انقلاب اسلامی و چالش سنت و تجدد، مجموعه مقالات همایش انقلاب اسلامی، جلد دوم.
- نوروزی، محمد جواد (1384)، انقلاب اسلامی و چالش سنت و مدرنیته، فصلنامه تخصصی مطالعات انقلاب اسلامی، شماره 3.