جایگاه حقوق بشردوستانه از منظر امام خمینی(ره) در دوران دفاع مقدس»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه بوعلی سینا

چکیده

امروزه حقوق بین‌الملل شاخه‌ای خاص رابه عنوان حقوق بشردوستانه ایجاد نموده است که هدف از آن حمایت ازافرادغیرنظامی اسرا وحتی احترام به اجساد کشته شدگان درزمان بروزجنگهای داخلی وبین‌المللی است.‌ازجمله اصول اساسی نظام حقوق بشردوستانه میتوان به اصل رفتارانسانی وعدم تبعیض،اصل تفکیک،اصل محدودیت ومواردی دیگر اشاره کرد که باید درحین جنگ، مورد احترام طرفین مخاصمه قرار بگیرد.انقلاب اسلامی ایران با فاصله اندکی پس از پیروزی با جنگ هشت ساله عراق علیه ایران مواجه شد.از این رو سوال این مقاله این است که حقوق بشر دوستانه در اندیشه امام خمینی(ره)به عنوان ایدئولوگ وفرمانده ومعمار نظام سیاسی- اجتماعی پس از انقلاب،که جنگ طولانی 8 ساله را فرماندهی کرده است چه جایگاهی دارد؟گمان براین است که حقوق بشردوستانه-منبعث ازاسلام-جایگاهی والا دراندیشه امام(ره)دارد،وایشان درطول حیات سیاسی خود به شدت به اصول حقوق بشر دوستانه وبه خصوص در دوران جنگ هشت ساله تاکید داشته است.روش پژوهش این نوشتار، توصیفى- مقایسه اى است که ازطریق بررسی اسناد ومدارک بصورت کتابخانه‌ای انجام می‌گیرد.مهمترین یافته مقاله این است که حقوق بشردوستانه در اندیشه رهبری انقلاب اسلامی به صورت مستقل از حقوق بشر دوستانه غربی، وجود داشته و به صورت عملی در هشت سال دفاع مقدس بکار گرفته شده است.

کلیدواژه‌ها


- آن ماری اسلوتر، و ویلیام بروک – وایت (1385)، آینده حقوق بین‌الملل، حقوق داخلی، ترجمه:هیبت الله نژندی منش و محمد علی صلح چی، مجله سیاست خارجی، شماره80.
- ارادت، سعید (1383)، همگرایی حقوق بشر و حقوق بشردوستانه، نشریه اطلاع رسانی حقوقی، شماره 9.
- البرزی ورکی، مسعود (1389)، حقوق بشر دوستانه در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مجله حقوق، دوره چهلم، شماره1.
- امین زاده، الهام (1381)، حقوق بشر و حقوق بشردوستانه بین‌المللی در فلسطین، مجله مجتمع آموزش عالی قم دوره 12، شماره صفر.
- بنی­لوحی، سیدعلی (1378)، مبانی دفاع از دیدگاه امام خمینی در دفاع مقدس با تحلیلی مقایسه‌ای، چاپ دوم، تهران: مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.
- پورمحمدی، نعمت الله (1385)، حقوق بشردوستانه در جنگ ایران و عراق: مرور رفتار عراق. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه.
- جنگ و دفاع در اندیشه امام خمینی، تبیان دفتر 24 (1378)، تدوین، مرندی، مهدی. چاپ اول، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
- جعفری لنگرودی،محمد جعفر (1376)، «ترمینولوژی‌ حقوق» تهران: انتشارات گنج دانـش.
- خانی، محمد حسن (1385)، بررسی تطبیقی مبانی حقوق بشر دوستانه در اسلام و مسیحیت، مجله دانش سیاسی، شماره 4.
- خمینی(امام)، روح الله (1379)، صحیفه نور، جلدهای 13،14،15،17،18،21 ،چاپ سوم، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)
- دلخوش، علی رضا (1387)، حقوق بشر دوستانه در مخاصمات مسلحانه بین‌المللی و غیر بین المللی: تفاوت‌ها و اشتراکات، مجله سیاست خارجی، شماره87: 988.
- راعی، مسعود (1379)، حقوق بشر و حقوق اسلامی، تعارض یا تعامل؟ مجله معرفت، شماره36 .
- رضوی فرد، بهزاد (1389)، جنگ 22 روزه غزه در آیینه حقوق بین‌الملل کیفری با نگاهی به گزارش گلدستون.
- زمانی، سیدقاسم (1378)، حقوق بشردوستانه بین‌المللی و اشغال سرزمین‌‌های ایران در جنگ تحمیلی، مجله سیاست دفاعی، شماره 28.
- سلیمی، عبد الحکیم (1382)، نقش‌ اسلام در تـوسعه حقوق بین الملل، قـم: مـؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- شریفی طراز کوهی، حسین (1375)، مجموعه مقالات حقوق جنگ، چاپ اول: تهران: دانشگاه امام حسین (ع)، پژوهشکده علوم دفاعی و استراتژیک.
- صفدری، محمد (1342)، حقوق بین‌الملل عمومی، ج1، تهران: انتشارات ابوریحان.
- ضیایی بیگدلی، محمدرضا (1366)، حقوق جنگ و رفتار با اسیران جنگی، مجله حقوقی، شماره 8.
- ضیایی بیگدلی، محمد رضا (1365)، اسلام و حقوق‌ بـین‌ الملل، تهران: شرکت‌ سهامی انتشار.
- ضیائی بیگدلی محمد رضا (1382)، حقوق بشر دوستانه و حقوق بین الملل بشر، بررسی تحولات حقوق بشر دوستانه بین المللی، دبیرخانه کمیته ملی حقوق بشر دوستانه، نشر نسیم.
- عزیزی، ستار (1392)، مطالعه تطبیقی قواعد بنیادین حقوق بشردوستانه در «نهج البلاغه» و «گزارش قواعد عرفی حقوق بین‌الملل بشردوستانه»، فصلنامه پژوهشنامه نهج البلاغه، سال اول شماره1، همدان، دانشگاه بوعلی سینا.
- کاوسی، محمد رضا (1378)، بنیادی‌ترین حقوق و آزادی‌‌های بشر از دیدگاه حضرت امام، مجله مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، شماره 9و10.
- کمیته ملی حقوق بشر دوستانه (1383)، رعـایت حـقوق بشر دوستانه بین‌المللی، تهران: سـِرسِم،
- لوئیس دوسوالد-بک (1379)، اجرای حقوق بشر دوستانه بین‌المللی در جنگ‌های آینده، ترجمه حسین شریفی طرازکوهی، مجله سیاست دفاعی، شماره32و33 .
- محقق داماد، سید مصطفی (1383)، حقوق‌ بشر‌ دوستانه، رهیافت‌ اسلامی، تهران: مرکز‌ نشر‌ علوم انسانی (مجموعه کنوانسیون‌های لاهه و برخی اسناد بین‌المللی دیگر)، تهران، سرسم.
- مرندی، مهدی؛ سلیمانی، داود (1386)، دفاع مقدس (جنگ تحمیلی) در اندیشه امام خمینی(ره)، تبیان دفتر 25. چاپ دوم، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
- مروت، مجتبی (1390)، نقش کمیته بین‌المللی صلیب سرخ در حمایت از قربانیان جنگی، فصلنامه پژوهش حقوق. شماره 13.
- مطهری مرتضی (1373)، جهاد، چاپ هفتم، تهران: صدرا.
- مـهرپور، حسین (1383)، نـظام بین‌المللی حقوق بشر، تـهران: اطـلاعات، ص246.
- موسی زاده، رضا (1385)، بایسته‌‌های حقوق بین الملل، چاپ چهارم، تهران: نشر ایران زمین.
-نقیب زاده، احمد (1373)، نظریه‌های کلان درروابط بین‌الملل، تهران: قومس.        
- نهج‌ البلاغه (1348)، ترجمه محمد دشتی، منشور‌ وحی، مشهد.
- وارنر، دانی (1382)، حقوق بشر و حقوق بشردوستانه: کنکاشی برای جهانی سازی، ترجمه: حبیبی، امین. سلاله تهران: دانشکده حقوق و علوم سیاسی.
- واقدی، محمد­ ­بن ­عمر (1361)، مغازی (تاریخ‌ جنگ‌های پیامبر)، جلد دوم، ترجمه دکتر محمود مهدوی دامغانی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.