مردم سالاری دینی در گفتمان اسلام سیاسی؛ بررسی اندیشه امام خمینی(ره) و ابوالاعلی مودودی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه یاسوج

2 فارغ التحصیل کارشناسی ارشد علوم سیاسی دانشگاه یاسوج

چکیده

باور به جامعیت دین اسلام در تنظیم قواعد زندگی سیاسی باعث شده مساله نظام سیاسی مطلوب دال مرکزی گفتمان اسلام سیاسی باشد. امام خمینی(ره) و ابوالاعلی مودودی از جمله اندیشمندان مهم جریان اسلام سیاسی هستند که مساله نظام سیاسی مطلوب در کانون توجه آنها بوده است. این دو اندیشمند اسلامی در دوره زمانی مشابهی زندگی می‌کردند،‌ هر دو بحران استعمار خارجی و استبداد داخلی را درک می‌کردند،‌ بنابراین طبیعی بود تامل در مورد مدل نظم سیاسی مطلوبی که جهان اسلام را از بحران رها سازد،در کانون اندیشه ورزی آنان قرار داشته باشد. فرض این مقاله این است که علی‌رغم ابتنای بنیان های فکری این دو اندیشمند بر مبانی گفتمانی دو جریان متفاوت اسلام گرایی یعنی شیعه و اهل سنت، بحران جوامع اسلامی افق معنایی این دو اندیشمند مسلمان را همسو نموده به گونه ای که مبانی یکسانی را برای حکومت در نظر گرفته اند و الگویی از نظام سیاسی را می توان از اندیشه های سیاسی آنان استخراج کرد که با آنچه شاخص های مردم‌سالاری دینی است مطابقت دارد: هر دو به حاکمیت قوانین الهی در حکومت اعتقاد راسخ دارند؛‌ هر دو «اقتدار جمعی» و «مشارکت عمومی» را می‌پذیرند و شورا را به عنوان مهمترین سازوکار تصمیم سازی و ساختار سازی در نظام اسلامی مورد تاکید قرار می دهند. در این پژوهش با استفاده از نظریه بحران توماس اسپریگنز، اندیشه سیاسی امام خمینی(ره) و ابوالاعلی مودودی از دو منظر فرم و محتوا در مورد الگوی نظام سیاسی بررسی و مقایسه می شود.

کلیدواژه‌ها


- احمدی، مجید (1391)، آشنایی با کشور هندوستان، تهران: خانه فرهنگ جمهوری اسلامی ایران.
- اسپریگنز، توماس (1387)، فهم نظریه‌های سیاسی، ‌ترجمه فرهنگ رجایی، چاپ چهارم، تهران: انتشارات آگه.
- اکوانی، حمداله؛ شفیعی، محسن (1394)، معرفت دینی و تأثیر آن بر مفهوم آزادی در اندیشه سیاسی خمینی، پژوهشنامه انقلاب اسلامی، شماره 15 : 45-64.
- امیرخانی، علی (1389)، ابوالاعلی مودودی و جریان نوسلفی‌گری، فصلنامه معرفت کلامی، سال اول، شماره سوم: 143- 174.
- امینی، پرویز (1388)، مهار قدرت در مردمسالاری دینی، تهران: مرکز مطالعات و انتشارات آفتاب توسعه.
- برلین، آیزیا (1368)، چهارمقالهدربابآزادی، ترجمه محمد علی موحد، تهران: خوارزمی.
- بلوشی، ریحانه، رویای بی انتها،
 http://zirrag12.blogfa.com/post-54.aspx     
- بیات، آصف(1391)، جنبش تهی دستان در ایران، ترجمه سید اسدالله نبوی چاشمی، تهران: پردیس دانش.
- پورفرد، مسعود (1384)، مردمسالاری دینی، قم: انتشارات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
- تمیمی، عظام (1387)، سید قطب و مودودی در چالش با انگاره دموکراسی ترجمه میراحمدی منصور، پگاه حوزه، شماره 27
http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/3814/7413/92279/
- جمشیدی، محمد حسین (1380)، مفهوم عدالت در اندیشه سیاسی امام خمینی، فصلنامه حضور، شماره 36
http://www.ensani.ir/fa/content/54180/default.aspx
- جمشیدی، محمد حسین (1388)، اندیشه سیاسی امام خمینی، تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.
- حبیبی، ضامن علی (1385)، حکومت دینی در اندیشه امام خمینی(ره) و ابوالاعلی مودودی، قم: مرکز جهانی علوم اسلامی
- خالقی، علی (1385)، مشروعیت قدرت از دیدگاه امام خمینی(ره)، تهران: مؤسسه چاپ و نشر عروج.
- خمینی، سید روح الله (1364)، کشف الاسرار، قم: انتشارات آزادی.
- خمینی، سید روح الله (1381)، ولایت فقیه، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، چاپ یازدهم.
- خمینی، سید روح الله (1385)، صحیفه امام، (دوره 22جلدی): تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، چاپ چهاردهم.
- خواجه سروی، غلامرضا و قربانی آتانی، جواد (1393)، تحلیل و سنخ شناسی تفکر سیاسی در تاریخ معاصر ایران، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال نهم، شماره دوم، صص 33-74.
- فراتی، عبدالوهاب(1378)، مفهوم حکومت اسلامی و جمهوری اسلامی از نظر امام خمینی(ره)، فصلنامه علوم سیاسی شماره 5، صص 221-243.
- فضل الله، محمد حسین(1376)، تاملاتی در اندیشه سیاسی امام خمینی، ترجمه مجید مرادی، اندیشه حکومت: نشریه کنگره امام خمینی و اندیشه حکومت اسلامی، شماره 3.
- فیرحی، داوود (1388)، توفیق محمد الشاوی و نظریه عمومی شوری در اسلام، فصلنامه سیاست، دوره 39، ش1: 197-216.
- قربانی، قدرت الله (1384)، فلسفه امامت در اندیشه امام خمینی و ملاصدرا، فصلنامه حضور، شماره 54.
- عمادی، عباس (1390)، نظریه شورا در اندیشه شیعه.
http://www.pajoohe.com/fa/index.php
- لوئیس، برنارد (1378)، اروپا و اسلام، ترجمه حسن شاه بیگ، ماهنامه اسلام و غرب، شماره 26.
- کوهن، کارل (1373)، دموکراسی، ترجمه فریبرز مجیدی، تهران: خوارزمی.
- گلشنی، علی (1377)، اندیشه های سیاسی ابوالاعلی مودودی، در کتاب تاملات سیاسی در تاریخ تفکر اسلامی، جلد چهارم، به اهتمام موسی نجفی، تهران:پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- مقیمی، غلامحسین (1378)، امام خمینى؛ ولایت فقیهان و مشارکت مردم ، فصلنامه علوم سیاسی، سال دوم، شماره پنجم، 148-172.
- مودودی، ابوالاعلی (1333)، اسلام و جاهلیت، ترجمه غلام رضا سعیدی، تهران: کتاب فروشی فردوسی.
- مودودی، ابوالاعلی (1343)، مبادی اسلام و فلسفه احکام، مترجم: غلامرضا سعیدی، قم: دارالفکر.
- مودودی، ابوالاعلی (1359)، نظام سیاسی در اسلام، مترجم: علی رفیعی، قم: دارالعلم.
- مودودی،‌ ابوالاعلی (1375)،‌ تئوری سیاسی اسلام،‌ ترجمه محمد مهدی حیدرپور،‌ تهران:‌ انتشارات بعثت.
- مودودی، ابوالاعلی (1393)، برنامه انقلاب اسلامی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
- مودودی، ابوالاعلی (1979)، اسلام در دنیای امروز، مترجم: احمد فرزانه، قم: نشر شفق.
- مرشدی زاد، علی (1390)، ابوالاعلی مودودی، تئوریسین دولت اسلامی، مهرنامه، شماره 10.
- میراحمدی، منصور (1387)، اسلام و دموکراسی مشورتی، تهران: نی.
- میراحمدی، منصور(1388)، نظریه مردم سالاری دینی، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
- نوری، نسیبه (1393)، مقایسه انسان شناسی آیت الله مصباح یزدی و محمد مجتهد شبستری و تأثیر آن بر آراء سیاسی آنها، پایان نامه کارشناسی ارشد علوم سیاسی، دانشگاه یاسوج. 
- قوی، نیره (1384)، ظرفیت سنجی مردمسالاری دینی در اندیشه متفکران اهل سنت، فصلنامه سیاست، دوره 45 شماره 4: 947-964.
- Mawdudi, The Meaning of the Quran, (Lahore:Islamic Publivations LTD., 1982) Vol.2, p.133.
- Şahin, Bican (2011), Is Islam an Obstacle to Democratization in the Muslim World? The Debate of the Compatibility of Islam and Democracy Revisited, Bilig: Baahar.
- Sedghi, Majed and Zaahed, Fayyaz (2014), A Brief Review of Abula’laMaududi’s Thoughts, International Journal of Basic Sciences & Applied Research. Vol., 3 (SP), 190-195
- Welton, Donn (2003), World as Horizon, In Donn Weltonedited, the New Husserl: A Critical Assessument. london. Routledge, Vol4.
- Zakaria, Farid (2004), Islam, Democracy and Constitional liberalism,  Political Science Quarterly, Vol. 119, No. 1.