تحلیلی بر ایدئولوژی سیاسی آیت‌الله خامنه‌ای در سه دهه 1340 تا 1360

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه اصفهان

2 دانشیار و عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه اصفهان

چکیده

مقاله حاضر از دو بخش کلی تشکیل شده است: بخش نخست به تحلیل مفهوم «ایدئولوژی» و معانی مختلفی می‌پردازد که در علوم سیاسی و اندیشه سیاسی داشته است. در این بخش مهمترین معانی ایدئولوژی ذکر شده‌اند. در بخش دوم هم معنای «ایدئولوژی» در اندیشه سیاسی آیت‌الله خامنه‌ای تحلیل شده است و ابعاد و جزییات آن در طول چند دوره مورد مطالعه قرار گرفته است. این تحقیق به دوران پیش از رهبری آیت‌الله خامنه‌ای مربوط می‌شود که خود شامل دو دوره فرعی است: دوران پیش از انقلاب و دوران پس از آن.
این مقاله با روش تحلیلی که در چهارچوب نظری «بازی‌های زبانی» می‌گنجد به مطالعه این پرسش می‌پردازد که آیت‌الله خامنه‌ای در طول دو دوره پیش از انقلاب اسلامی و دهه نخست پس از آن اولاً دارای چه ایدئولوژی سیاسی‌ای بوده است؟ ثانیاً چه برداشتی از معنای ایدئولوژی داشته است؟ چنانکه توضیح داده شده این ایدئولوژی مبتنی بر کلام شیعی بوده است و ایشان خود با داشتن تلقی مثبت از معنای ایدئولوژی به تعریف این مفهوم و مراحل شکل‌گیری آن پرداخته‌اند.

کلیدواژه‌ها


-   احمدی، بابک (1385)، کار روشنفکری، تهران: نشر مرکز.
-   اندرسون، پری (1383)، معادلات و تناقضات آنتونیو گرامشی، شاپور اعتماد، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد.
-   آل‌ی‍اس‍ی‍ن‌، راض‍ی (1348)‌. ص‍ل‍ح‌ ام‍ام‌ ح‍س‍ن‌: پ‍رش‍ک‍وه‌ت‍ری‍ن‌ ن‍رم‍ش‌ ق‍ه‍رم‍ان‍ان‍ه‌ی‌ ت‍اری‍خ‌. ترجمه سیدعلی خامنه‌ای، تهران: انتشارات آسیا.
-   بال، ترنس و دگر، ریچارد (1382)، ایدئولوژی‌های سیاسی و آرمان دمکراتیک، ترجمه احمد صبوری، تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.
-   بشلر، ژان (1370)، ایدئولوژی چیست؟ نقدی بر ایدئولوژی‌های غربی، ترجمه علی اسدی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
-   بنارد، چریل (1384)، اسلام دمکراتیک مدنی؛ رویکرد آمریکایی؛ ترجمه عسگر قهرمان‌پور، تهران: دانشکده مطالعات راهبردی.
-   بودن، ریمون (1378)، ایدئولوژی در منشد معتقدات، ترجمه ایرج علی‌آبادی، تهران: شیرازه.
-   پارسانیا، حمید (1377)، «درآمدی بر جامعه مدنی، سرگذشت عقل و ایدئولوژی»، فصلنامه نقد، ش 9 و 10، زمستان.
-   خامنه‌ای، علی (1358a)، «پیشوای صادق»، روزنامه جمهوری اسلامی، 9/3/1358.
-   خامنه‌ای، علی (1358b)، «بحثی در نبوت»، روزنامه جمهوری اسلامی، 19/12/1358.
-   خامنه‌ای، علی (1360a)، «هر طرحی که در غیاب ایران برای امنیت خلیج فارس تهیه شود از نظر مالی بی‌اعتبار است»، روزنامه اطلاعات، 25/8/1360.
-   خامنه‌ای، علی (1360b)، «رئیس جمهور موضع سازش ناپذیر ایران در بابر طرح خائنانه فهد را به شورای اسلامی ابلاغ کرد»، روزنامه اطلاعات، 27/8/1360.
-   خامنه‌ای، علی (1360c)، «تلاش می‌کنیم اموال ملت را که در اختیار سلطه‌های جهانی است پس بگیریم»، روزنامه اطلاعات، 1/9/1360.
-   خامنه‌ای، علی (1360d)، «انقلابی که بر دوش توده متشکل جامعه قرار داشته باشد زوال پذیر نیست»، روزنامه اطلاعات، 7/9/1360.
-   خامنه‌ای، علی (1360e)، «آینده مال ماست و بر همه توطئه‌هاا فائق خواهیم شد»، روزنامه اطلاعات، 24/9/1360.
-   خامنه‌ای، علی (1360f)، «هیچ ارتشی در دنیا وجود ندارد که بتواند اینچنین در مقابل دشمن مقاومت کند»، روزنامه اطلاعات، 2/10/1360.
-   خامنه‌ای، علی (1360g)، «رئیس جمهور به 9 سوال سیاسی، اقتصادی و اجتماعی اطلاعات پاسخ گفت»، روزنامه اطلاعات، 5//10/1360.
-   خامنه‌ای، علی (1360h)، «هیچ آرمانی عزیزتر از شکست دادن اسراییل نیست»، روزنامه اطلاعات، 9/10/1360.
-   خامنه‌ای، علی (1360i)، «شما می‌توانید امروز روی یک ارتش عظیم مکتبی حساب کنید»، روزنامه اطلاعات، 16/10/1360.
-   خامنه‌ای، علی (1360j)، «انقلابی بودن یعنی نظم غلط را بر هم زدن، نه ایجاد بی‌نظمی»، روزنامهاطلاعات، 8/11/1360.
-   خامنه‌ای، علی (1360k)، «از هیبت قدرت‌های بزرگ نترسید و در مقابل ضربات آنان مقاوت کنید»، روزنامه اطلاعات، 4/11/1360.
-   خامنه‌ای، علی (1361a)، «دعوت رییس جمهور از ممالک اسلامی برای جهاد مقدس علیه اسراییل»، روزنامه جمهوری اسلامی، 26/4/1361.
-   خامنه‌ای، علی (1361b). «هنر، مکمل وجود انسان و جامعه است»، روزنامه جمهوری اسلامی، 22/3/1361.
-   خامنه‌ای، علی (1361c). «اداره انقلاب بدون یک سازماندهی قوی و متشکل ممکن نیست»، روزنامهجمهوری اسلامی، 13/6/1361.
-   خامنه‌ای، علی (1361d)، «نقش تیلیغات و رسالت آن در جامعه»، روزنامه جمهوری اسلامی، 28/10/1361.
-   خامنه‌ای، علی (1361e)، «رئیس جمهور:شب وروز نشناختن خلبانان ما در خدمت به انقلاب همان غلبه حق بر باطل است»، روزنامه جمهوری اسلامی، 22/6/1361.
-   خامنه‌ای، علی (1361f)، «طی ارسال پیام مهمی: رئیس جمهور خواستار تحریم کالاهای آمریکایی در کشورهای اسلامی شد»، روزنامه جمهور اسلامی، 30/6/1361.
-   خامنه‌ای، علی (1361g)، «رئیس جمهوری بر تشکیل فوری کنفرانس اسلامی جهت رسیدگی به مسئله فلسطین تأکید کرد»،  روزنامه جمهوری اسلامی، 12/7/1361.
-   خامنه‌ای، علی (1361h)، «پیشنهاد انقلابی ایران به جنبش غیر متعهدها برای قطع ید آمریکا از مجامع بین المللی»، روزنامه جمهوری اسلامی، 1/8/1361.
-   خامنه‌ای، علی (1361i)، «نیروهای ضد استکباری جهان باید نسبت به مسئله فلسطین عکس العمل نشان دهند»، روزنامه جمهوری اسلامی، 26/7/1361.
-   خامنه‌ای، علی (1361j)، «هیاهو و فشار نباید مسئولان را از انجام وظیفه باز دارد»، روزنامه جمهوری اسلامی، 13/9/1361.
-   خامنه‌ای، علی (1386)، پیشوای صادق، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
-   خامنه‌ای، علی (1394)، طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن، تهران: مؤسسه فرهنگی ایمان جهادی (صهبا).
-   خامنه‌ای، علی و عبدالمنعم النحر (1347)، مسلمانان در نهضت آزادی هندوستان، تهران: انتشارات آسیا.
-   دایرة‌المعارف ناسیونالیسم، زیر نظر الکساندر ماتیل، تهران: کتابخانه تخصصی وزارت امور خارجه، 1383، ج 1.
-   راش، مایکل (1386)، جامعه و سیاست؛ مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی سیاسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: سمت.
-   سیدقطب (1345)، آینده در قلمرو اسلام، ترجمه سیدعلی خامنه‌ای، مشهد: انتشارات سپیده.
-   سیدقطب (1349)، ادعانامه‌ای علیه تمدن غرب و دورنمایی از رسالت اسلام، ترجمه سیدعلی خامنه‌ای، مشهد: انتشارات طوس.
-   سیدقطب، آینده در قلمرو اسلام، ترجمه سیدعلی خامنه‌ای، تهران: انتشارات اوج، چاپ هفتم.
-   فون دیرکه (1381)، سابینه، مبارزه علیه وضع موجود، ترجمه محمد قائد، تهران: نشر طرح نو.
-   لارین، خورخه (1380)، مفهوم ایدئولوژی، ترجمه فریبرز مجیدی، تهران: وزارت امور خارجه، مرکز چاپ و انتشارات.
-   لچت، جان (1378)، پنجاه متفکر بزرگ معاصر؛ از ساختارگرایی تا پسامدرنیته، محسن حکیمی، تهران: انتشارات خجسته.
-   هی‌وود، اندرو (1379)، درآمدی بر ایدئولوژی‌های سیاسی: از لیبرالیسم تا بنیادگرایی دینی، ترجمه محمد رفیعی مهرآبادی، تهران، وزارت امور خارجه، مرکز چاپ و انتشارات.