جمهوری اسلامی ایران و ایفاء نقش در نظام چندقطبی آینده(فرصتها و چالشها)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه شاهد

چکیده

پس از جنگ سرد و فروپاشی نظام دوقطبی، نظام بین‌الملل جدید با نوعی ابهام در تبیین سامانِ نظم جدید روبرو شد. این ابهام موجد سناریوسازی‌های متعددی در راه تبیین نظم آیندة جهان و تشریح نظام بین‌الملل شد که در این میان نظام چند قطبی از احتمال بیشتری برخوردار است.در این نظام، بازیگران مختلفی می توانند بنا به ظرفیتهای خود به ایفاء نقش بپردازند و سهمی را در رهبری جهان بر عهده بگیرند. سوال اصلی آن است که جمهوری اسلامی بر ای ایفاء نقش موثر در نظام چند قطبی ازچه فرصتهایی برخوردار است و با چه چالشهایی روبرو می باشد؟ ایران از یک طرف به خاطر دارابودن مؤلفه‌های جمعیت، منابع طبیعی ، ایدئولوژی، موقعیت استراتژیک و نظامی، گسترده سرزمینی، ژئوپلیتیک، فرهنگ و ... از توانایی مهمی برای ایفای نقش در نظام بین‌الملل آینده برخوردار است و از طرف دیگر دارای چالشهای مختلفی است.این چالشها در سه سطح داخلی، منطقه ای و بین المللی قابل پی جویی است. مصرف گرایی فزاینده و ناامیدی در حوزه فرهنگی، تورم، بیکاری، رشد آهسته اقتصادی در حوزه اقتصاد از مهمترین چالشهای داخلی است.حضور ناتو در اطراف ایران، مساله جزایر سه گانه و داعش در حوزه منطقه ای و تحریمها واتهام نقض حقوق بشر در عرصه بین المللی از جمله این چالشهاست. بر این سناریوهای پیش روی نظام جمهوری اسلامی تبیین می گردد. در این تحقیق راهبرد پژوهش کیفی است و روش پژوهش تحلیلی می باشد و شیوه گردآوری داده‌ها مبتنی بر منابع کتابخانه‌ای و اینترنتی است.

کلیدواژه‌ها


- آر کلگ، استوارت (1379)، چارچوب‌های قدرت، ترجمه مصطفی یونسی، پژوهشکده مطالعات راهبردی.
- جلالی مقدم، مسعود (1379)، درآمدی بر جامعه شناسی دین و آرای جامعه شناسان بزرگ درباره دین، تهران: نشر مرکز.
- جمشیدی، محمد (1386)، نظام‌های بین‌المللی تک قدرت محور: تک‌قطبی، هژمونی و امپراتوری، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال دهم، شماره چهارم.
-   جی. جان، ایکنبری (1382)، تنها ابرقدرت: هژمونی آمریکا در قرن 21، ترجمه عظیم فضلی‌پور، تهران: ابرار معاصر تهران.
-   حاجی یوسفی، امیر محمد (1384)، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در پرتو تحولات منطقه‌ای، انتشارات: تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی.
- حافظ‌نیا، محمدرضا و زرقانی، هادی (1391)، چالش‌های ژئوپلیتیکی همگرایی در جهان اسلام، مجله پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 80.
-   خاکرند، شکرالله (1392)، سیر تمدن اسلامی، قم: انتشارات بوستان کتاب.
- داودی، محسن (1368)، ستیز غرب با آنچه بنیادگرایی اسلامی می‌نامد، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
- دهشیری، محمدرضا (1382)، تأثیرات فرهنگی انقلاب اسلامی بر روابط بین‌الملل،  مجله اندیشه انقلاب اسلامی، ش 7 و 8 : 6 – 18.
-  رحیم صفوی، یحیی (1388)، جغرافیای سیاسی جهان اسلام، مجله سپهر، سال هجدهم، شماره 69.
-   رضوی، مسعود (1381)، پایان تاریخ، سقوط غرب و آغاز عصر سوم، تهران: نشر شفیعی.
- رهدار، احمد (1388)، انقلاب اسلامی و دنیای دین یافته، پگاه حوزه، شماره 274.
- زرقانی، هادی (1391)، سنجش و رتبه‌بندی قدرت ملی کشورها در جهان اسلام، فصلنامه مطالعات جهان اسلام، سال 1، شماره 2.
-   شریعتی، علی (1371)، بازشناسی هویت ایرانی- اسلامی، تهران: انتشارات قلم.
-   شریفی، احمد (1389)، جنگ نرم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، چاپ اول، تابستان.
-   شیرخانی، محمد علی و همکار (1391)، فصلنامه مطالعات جهان، دور اول، شماره 3، بهار، صص 92-52.
-   صوفی نیارکی، تقی (1391)، بیداری اسلامی، هویت تمدنی و چالش‌های پیش رو ...، تهران: انتشارات نهضت نرم افزاری.
- عسگری، سهراب (1383)، نقش و جایگاه منطقه خلیج‌فارس و خاورمیانه در ژئوپولیتیک انرژی، اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، شماره 210-209.
-   غلامعلی دهکردی، محمد حسین (1392)، ایران، ساختن یا ساختن: موانع فرهنگی رشد و توسعه ایران، تهران: انتشارات آیین فرزانگی.
- غنی نژاد، موسی (1371)، پایان تاریخ و آخرین انسان، مجله اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره 63 و 64.
- فوزی، یحیی (1385)، تحولات سیاسی اجتماعی در ایران بعد از انقلاب، تهران: نشر عروج.
- قنبرلو، عبدالله (1384)، نقش حقوق بشر در هژمونی آمریکا، مجله اطلاعات سیاسی - اقتصادی، شماره 211.
- کرمی، جهانگیر (1383)، نظام بین‌المللی جدید: هژمونی، چندقطبی یا یک- چندقطبی، فصلنامه سیاست دفاعی، سال 12، شماره 48.
-   گریفیتس، مارتین (1388)، دانشنامه‌ی روابط بین‌الملل و سیاست جهان، ترجمه علی‌رضا طیب، تهران: نشر نی.
-   محمد رحیم، عیوضی (1393)، تحلیلی بر چارچوب مطالعاتی آینده انقلاب اسلامی ایران، انتشارات: آفتاب توسعه
-   محمدی، منوچهر (1385)، بازتاب جهانی انقلاب اسلامی، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
- مظفرپور نعمت‌الله (1383)، نظم بین‌الملل در دیدگاه ایالات ‌متحده آمریکا، فصلنامه مطالعات منطقه‌ای: اسرائیل‌شناسی- آمریکاشناسی، سال پنجم، شماره 2.
-   مک‌لوهان، هربرت مارشال (1377)، برای درک رسانه‌ها، ترجمه سعید آذری، تهران: مرکز تحقیقات، مطالعات و سنجش برنامه‌ای صدا و سیما.
-   مکی، محمدکاظم (1381)، تمدن اسلامی در عصر عباسیان، ترجمه محمد سپهری، تهران: انتشارات سمت،
- نای، جوزف (1386)، کاربرد قدرت نرم، ترجمه سید رضا میر طاهر، فصلنامه راهبرد دفاعی، سال دوم، شماره6، زمستان.
-   نگاهی به سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران (1385)، مجری طرح: نسرین مصفی و حسین نوروزی، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
-   وضعیت حقوق بشر در امریکا (2015)، مرکز پایش معاونت امور بین‌الملل ستاد حقوق بشر، تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوه قضائیه، 1395.
- هانتینگتون، ساموئل (1387)، آمریکا: ابرقدرت تنها (گذار از نظام تک‌قطبی - چندقطبی)، ترجمه مجتبی امیری وحید، اطلاعات سیاسی- اقتصادی، دوره 13- شماره 9 و 10.
- همایون مصباح، حسین (1383)، تحلیل و نقد نظریة پایان تاریخ، فصلنامه پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، سال دهم، شماره 1 و 2.
-  Anthony. H. Cordsman, (1999), The Middle East and the Geopolitics of Energy: a Graphic Analysis, Part one, Washington DC: CSIS.
- Bergstin, C. Fred, (2008), “A Partnership of Equals: How Washington Should Response to China’s Economic Challenge,”Foreign Affairs, 87 (4).
- BOESE, Wade, (2007), “Taiwan Buys U.S. Arms; U.S. Eyes China”, Arms Control
- Brilmayer, Lea (1994), American Hegemony: Political Morality in a One-Superpower World. Yale University Press.
- http://fa.wikipedia.org/wiki-ادیان اصلی
- http://political.ir/post-385.aspx- شفیعی، نوذر: نظریه‌های رایج درباره ساختار نظام بین‌الملل
- http://siasi.porsemani.ir/node/2086-دهکده جهانی
- Islam and the West: Three Stories, Abdul Aziz Said, Mohammed Said Farsi Professor of Islamic Peace and Nathan C. Funk, Doctoral Candidate (Center for Strategic and International Studies, June 30, 1998) - http://www1.american.edu/cgp/pdf/islam&w.pdf.
- Johnson, C, (2000), Blowback: the Costs and Consequences of American Empire, New York: Henry Holt and Company.
- Joseph S. Nye. jr. “The Decline of Americans Power”, Foreign Affairs, May/June 2004.
- Karl W. Deutsch; J. David Singer, (1964), “Multipolar Power Systems and International Stability”, World Politics, 16(3).
- Leadership in Thepost-Cold War geopolitical developments” Transcience, 4(1).
- Mazrui, Ali, (1997), “Islamic and Western Values,” Foreign Affairs,76(5).
- Muslim Population by Country.january 27, 2011: http://www.pewforum.org/2011/01/27/ table-muslim-population-by-country/
- Naji, Saeid & Jayum A. Jawan, (2013), “Geopolitics of the Islam World and world prospects-for-global-peace/#_ftn2
- Waltz, Kenneth N. (1999), “Globalization and Governance,” PS: PoliticalToday, 37 (6).
- -Wohlforth, William C. (1999), “The Stability of a Unipolar World”, International Security, 24(1).