خوانشی از اندیشه امام خمینی و راشد الغنوشی پیرامون اسلام سیاسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه جامع امام حسین(ع)

2 دانشجوی دکتری روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان

چکیده

مقاله حاضر تلاش می‏کند با بررسی اندیشه سیاسی امام خمینی(ره) و راشد الغنوشی به مبانی اندیشه سیاسی، وجوه اشتراک و تمایز رهبری مذهبی در ایران و تونس بپردازد. با عنایت به این موضوع، فرایند اسلام سیاسی در ایران و تونس، از مباحث مهم و درخور توجه پژوهشگران و محققین این حوزه است. پژوهش ضمن بررسی گفتمان اسلام سیاسی در اندیشه امام خمینی(ره) و راشد الغنوشی، کوشش می‏کند با خوانشی از اندیشه دو رهبر سیاسی–معنوی، میزان موفقیت امام خمینی(ره) و موفقیت نسبی نهضت راشد الغنوشی در عملی کردن گفتمان اسلام سیاسی را نشان دهد. پژوهش در صدد پاسخ دهی به این سوال اساسی است که، گفتمان اسلام سیاسی امام خمینی و راشد الغنوشی چه بوده است، چرا نتایج یکی به هژمونیک شدن اسلام سیاسی انجامیده و دیگری این‌گونه نشده است؟ نگارندگان بر این باور هستندکه، تفاوت در مبانی اندیشه سیاسی و کارکرد دال‏های گفتمانی شکل گرفته در اندیشه‌ هر دو رهبر دینی و محدودیت های ناشی از ساختار جامعه سبب به ثمر نشستن گفتمان اصیل اسلام سیاسی امام(ره) و شکست نسبی گفتمان راشد الغنوشی شده است.تفاوت در مبانی اندیشه سیاسی و کارکرد دال‏های گفتمانی شکل گرفته در اندیشه‌ هر دو رهبر دینی و محدودیت های ناشی از ساختار جامعه سبب به ثمر نشستن گفتمان اصیل اسلام سیاسی امام(ره) و شکست نسبی گفتمان راشد الغنوشی شده است.

کلیدواژه‌ها


-   قرآن کریم، سوره بقره.
-   ابراهیم، محمد (1385)، جنبش اسلامی تونس، ترجمه جواد اصغری، تهران: مؤسسه اندیشه‌سازان نور.
-   جمشیدی، محمدحسین (1380)، مفهوم عدالت در اندیشه‌ی سیاسی امام خمینی(ره)، مجله انقلاب اسلامی، تابستان، شماره 36.
-   موسوی خمینی، سید روح الله (1370)، صحیفه نور: مجموعه رهنمودهای امام خمینی (22 جلد)، تدوین سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات.
-   موسوی خمینی، سید روح الله (1376)، اسلام ناب محمدی در کلام و پیام امام خمینی، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
-   موسوی خمینی، سید روح‏الله (1388)، ولایت فقیه، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
-   موسوی خمینی، سید روح‌الله (1378)، صحیفه نور، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
-   دین پرست، فائز (1389)، تحلیل گفتمان ولایت فقیه در نظام سیاسی ایران، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
-   سوسور، فردینان دو (1378)، دوره زبان شناسی عمومی، ترجمه کورش صفوی، تهران: هرمس.
-   سید افقهی، سید هادی (1393)، تحولات فکری الغنوشی و حزب النهضه در تونس، برگرفته از: مؤسسه آینده پژوهی جهان اسلام.
-   عشوری، محمدرضا (1390)، خوانشی بر اندیشه سیاسی راشد الغنوشی، ماهنامه سوره اندیشه.
-   علیخانی، علی‌اکبر؛ صدیقی، صابر (1382)، اسلام و حکومت در اندیشه راشد الغنوشی، مطالعات خاورمیانه، شماره ۳۳، بهار.
-    غنوشی، راشد (1389)، تاریخچه و اندیشه‌های حرکت «النهضه» تونس در گفتگو با شیخ «راشد الغنوشی»، ترجمه: استاد سیدهادی خسروشاهی، بخش هفتم، نشریه «قرائات سیاسیه».
-   الغنوشی، راشد (1395)، از اسلام سیاسی به دموکراسی اسلامی: حزب النهضه و آینده‌ تونس، مترجم: مهدی حسینی، ۲۹ مهر.
-   الغنوشی، الشیخ‌راشد (1393)، الحریات العامة فی الدولة الاسلامیة، مرکز دراسات الوحدة العربیة، آگوست 1993.
-   فوزی، یحیی (1388)، اندیشه سیاسی امام خمینی، قم: معاونت پژوهش دانشگاه معارف اسلامی.
-   فولادی، محمد (1387)، استراتژی وحدت در جهان اسلام در اندیشه امام خمینی، فصلنامه معرفت، سال هفدهم، شماره 126.
-   مرادی رودپشتی، مجید، تاریخ و گفتمان اسلام سیاسی در تونس، باشگاه اندیشه، 25/11/1389.
-   مرکز الاستشارات و البحوث (1388)، رویارویی نظام حکومتی و احزاب سیاسی در تونس، ترجمه: ابوالفضل تقی‌پور و صغری روستایی، تهران: مؤسسه مطالعات اندیشه سازان نور، چاپ اول، زمستان، ص 148.
-   مرکز الاستشارات و البحوث (1388)، رویارویی نظام حکومتی و احزاب سیاسی در تونس، ترجمه گروه ترجمه مؤسسه مطالعات اندیشه‌سازان نور، تهران: مؤسسه اندیشه‌سازان نور.
-   مطهری، مرتضی (1368)، پیرامون انقلاب اسلامی، تهران: انتشارات صدرا.
-   مکارم شیرازی، ناصر (1389)، طرح حکومت اسلامی، مطبوعاتی هدف.
-   منوچهری، عباس (1377)، گفتمان جمهوری و جمهوری گفتمانی، جمهوریت و انقلاب اسلامی (مجموعه مقالات)، تهران: سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.
-   هوارث، دیوید (1377)، نظریه گفتمان، ترجمه سید علی اصغر سلطانی، فصلنامه علوم سیاسی، سال اول، شماره دوم، پاییز، دوره 1: 156-183.
- Abedin, Mahan (2013), Tunisia: Islam and politics two years after the Revolution – interview with Rashid Al-Ghannouchi,, 2 MARCH 2013, Available at:
- Ghannouchi, Rachid (2012), ANALYSIS: The So-Called Moderation Of Rachid Ghannouchi, June 6, 2012, Available at:
- Ghiles-Meilhac, Samuel (2014), Tunisia’s relations with Israel in a comparative approach, the case of the debate on normalisation during the Arab Awakening.
- Hearst ,David.(2016)Rached Ghannouchi Q&A: Thoughts on democratic Islam, Available at:
- Foucault, M (1962), The Archaeology Knowledge, Translated by A.Sheridan clondon: Routledye.
- Laclau, E and Mouffe, C, (2001), Hegemony and socialist strategy (London: Verso, second edition).