تحلیلی تطبیقی بر تفکر انقلابی امام خمینی(ره)،آیت الله خالصی زاده و جریان فداییان اسلام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه پیام نور

چکیده

شیوه اندیشیدن درباره حکومت در هر جامعه یکی از موضوعات قابل تأمل برای اندیشه ورزان حوزه سیاست است به طوریکه می تواند مبنایی برای بدیهی یا غیربدیهی قلمداد کردن هر حکومت از یک سو و تعیین شکل و سیاق ابراز مخالفت علیه آن از سوی دیگر قلمداد شود. به دیگر سخن، نوع تصور حکومت و پرسشهای جدی درباره مطلوبیت آن، از جمله موضوعات اساسی در بررسی تفکر انقلابی یا اصلاحی مخالفان هر نظام سیاسی قلمداد می شود. بنابراین، اتخاذ هر گونه روشی در برخورد با نظام سیاسی مسلط مبتنی بر تلقی نیروهای مخالف از حکومت است. نوشتار پیش رو بر آن است تا در چارچوب مفهوم حکومتمندی فوکو به ارزیابی تفاوت میان تفکر انقلابی امام خمینی(ره) با رویکرد آیت الله خالصی زاده؛ و نیز جریان فداییان اسلام بپردازد و نشان دهد که اساس اسلام سیاسی دهه 1320 را نمیتوان جریانی یکدست در نظر گرفت که به شکل واحدی در مورد حکومت پهلوی اندیشیده یا استراتژی انقلابی خود را تعریف کرده است. پرسش اصلی آن است که تفکر انقلابی امام(ره)، چه تفاوتی با تفکر برخی جریانات دیگر انقلابی زمانه خود در دهه بیست مانند آیت الله خالصی زاده و جریان فداییان اسلام دارد؟فرضیه مقاله آن است که نوآوری تفکر انقلابی مبتنی بر صورت بندی خِرَد جدید حکومتی در نفی سلطنت، توانست حتی بر خلاف دو جریان اصلاحیِ خالصی زاده و افراطیِ فداییان و بر خلاف سنت مقبولیت سلطنت، از نظام تاریخی سلطنتی مشروعیت زدایی نماید.روش مقاله توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر اسناد کتابخانه ای(اسناد وآرشیو تاریخی مستند و معتبر) در دسترس است.

کلیدواژه‌ها


-   خرمشاد، محمدباقر و سرپرست سادات، سیدابراهیم (1392)، «جریان‌شناسی به مثابه روش»، فصلنامه مطالعات میان رشته‌ای، دوره پنجم، ش 2، بهار.
-   خرمشاد، محمد باقر (1394)، بازتاب‌های انقلاب اسلامی ایران، تهران: سمت.
-   ملکوتیان ، مصطفی (1387)، بازخوانی علل وقوع انقلاب اسلامی در سپهر نظریه پردازی‌ها، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
-   عالم، عبدالرحمن (1393)، بنیادهای علم سیاست، تهران: نشر نی، چاپ بیست و ششم.
-   مطهری، مرتضی (1394)، بررسی اجمالی نهضت‌های اسلامی در صدساله اخیر، تهران: صدرا، چاپ چهل و نهم.
-   دارابی، علی (1388)، جریان‌های سیاسی در ایران، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
-   دوانی، علی (1377)، نهضت روحانیون ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-   حسینیان، روح‌الله (1384)، بیست سال تکاپوی اسلام شیعی در ایران (1320-1340)، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-   حسینیان، روح الله (1384)، سه سال ستیز مرجعیت شیعه، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-   حسینیان، روح‌الله (1382)، چهارده قرن تلاش شیعه برای ماندن و توسعه، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-   حسینیان، روح الله (1387)، مجموعه انقلاب اسلامی (زمینه‌ها، چگونگی و چرایی) (پنج جلدی)، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-   ذاکرحسین، عبدالرحیم (1383)، مطبوعات سیاسی در عصر مشروطیت، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
-   شیرخانی، علی (1384)، تحولات حوزه علمیه قم پس از بیروزی انقلاب اسلامی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-   نائینی، میرزاحسین (1387)، تنبیه‌الامه وتنزیه‌المله، تصحیح روح الله حسینیان تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-   نجفی، موسی و حقانی، موسی (1390)، تاریخ معاصر ایران، اصفهان: آرما.
-   مقدمه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، 1358
-   بادامچیان، اسدالله (1385)، آشنایی با حزب مؤتلفه، تهران: اندیشه ناب.
-   امجدی، جلیل (1383)، تاریخ شفاهی گروه‌های مبارز هفتگانه مسلمان، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-   خواجه سروی، غلامرضا (1385)، خاطرات آیت‌الله مهدوی کنی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-   جعفریان، رسول (1383)، جریان‌ها و سازمان‌های مذهبی- سیاسی ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ چهارم.
-   قربانیان، زهرا (1387)، نقش حمایت مالی بازاریان در پیروزی انقلاب اسلامی ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد، علوم سیاسی، مشهد.
-   رجبی، محمدحسن (1378)، زندگینامه سیاسی امام خمینی(ره)، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-   احمدی روحانی، حسین (1384)، سازمان مجاهدین خلق، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-   روح­بخش، رحیم، (1388)، شبکه پیام رسانی در نهضت امام خمینی(ره)، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-   روشن نهاد، ناهید (1384)، مدارس اسلامی در دوره پهلوی دوم، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-   نجفی، موسی و فقیه­حقانی، موسی(1384)، تاریخ تحولات سیاسی ایران، چاپ چهارم، تهران: مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
-   عیوضی، محمدرحیم (1380)، طبقه متوسط جدید، در تحولات سیاسی- اجتماعی ایران، به اهتمام مجتبی مقصودی، تهران: انتشارات روزنه.
-   عیوضی، محمدرحیم(1382)، تئوری­های ساخت قدرت و رژیم پهلوی دوم، تهران: انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-   عیوضی، محمدرحیم (1385)، جامعه­شناسی سیاسی اپوزیسیون، تهران: نشر قومس.
-   روحانی، حمید (1359)،  بررسی و تحلیلی بر نهضت امام خمینی، تهران: راه امام.
-   حاضری، علیمحمد. (1381) انقلاب و اندیشه: مباحثی در جامعه شناسی انقلاب اسلامی. تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی 
-   حاضری، علیمحمد (1388)، بررسی تحلیلی مطالعات انقلاب اسلامی: بررسی کتاب‌ها (جلد 1 و 2)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
-   جمعی از نویسندگان (1385)، انقلاب اسلامی ایران، قم: دفتر نشر معارف.