هژمونی آمریکایی و تهدید روشنفکران ارگانیک برای انقلاب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکترای روابط بین‌الملل از دانشگاه تهران، عضو هیأت علمی گروه روابط بین‌الملل دانشگاه بین‌المللی اهل‌بیت

چکیده

تحولات چشمگیر محیط بین‌ الملل طی دهه‌ های اخیر اَشکال تحمیل اراده و اعمال سلطة قدرت‌ های بزرگ بر نظام جهانی را نسبت به گذشته بسیار دگرگون ساخته و دورانی موسوم به عصر استعمار نوین را رقم زده است که در آن تأثیرگذاری غیرمستقیم بر اذهان مخاطبان، مزیت نسبیِ به مراتب بیشتری از سلطه‌گری بر آنان از طریق ابزارهای قدرت سخت‌ دارد. مقالة پیش‌رو با مدنظر قرار دادن تحولات مذکور و با وام‌گیری از ادبیات گرامشی، به طرح این پرسش اصلی پرداخت که «روشنفکران ارگانیک» در کشورهای هدف چه نقشی را به‌منظور بسط و تحکیم هژمونی آمریکایی در عصر استعمار نوین ایفا می‌کنند؟ در پاسخ به پرسش اصلی، فرضیة نگارنده این بود که روشنفکران ارگانیک به دلیل تأثیرپذیری شدید از اندیشه و سبک زندگی غربی در نتیجة حضور در قلمرو جغرافیایی غرب و تحصیل در مراکز علمی اروپا و آمریکا به‌ویژه در قالب برنامه‌های دیپلماسی عمومی، واسطه و تسهیلگر هژمونی آمریکایی در جوامع هدف هستند. این مقاله از لحاظ نظری، رویکردی گرامشینیستی دارد و نگارنده به منظور راستی‌آزمایی فرضیة خود کوشید تا با روش تحلیل دومتغیره و شیوة گردآوری اسنادی اطلاعات، وجود رابطه‌ای علّی را میان نفوذ و هژمونی آمریکایی و رفتار جوامع هدف به واسطة کنشگری روشنفکران ارگانیک اثبات نماید.

کلیدواژه‌ها


-  اوجلی، انریکو و کریگ مورفی (1373)، «کاربرد دیدگاه گرامشی در روابط بین­الملل با نگاهی به رابطه‌ی ایالات متحده با جهان سوم»، ترجمه حمیرا مشیرزاده، فصلنامه راهبرد، شماره 5، زمستان.
-  ایزدی،فؤاد (۱۳۹۰)، دیپلماسی عمومی آمریکا در قبال ایران، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
بشیریه، حسین (1382)، آموزش دانش سیاسی: مبانی علم سیاست نظری و تأسیسی، تهران: انتشارات نگاه معاصر.
-  پوراحمدی، حسین و روح­الأمین سعیدی (1390)، «رابطه فرهنگ و هژمونی در عرصه جهانی: رویکردی گرامشینیستی»، فصلنامه رهیافت­های سیاسی و بین­المللی، شماره 28، زمستان.
-  تاجبخش، یحیی‌کیان، «متن دفاعیات در دادگاه انقلاب اسلامی»، در دادگاه هشتاد و هشت (جلد دوم)، تهران: انتشارات مؤسسه خبرگزاری فارس.
-  حاجی­یوسفی، امیرمحمد (1386)، «جهانی­شدن از دید نظریه‌ی نوگرامشین در اقتصاد سیاسی بین­الملل»، فصلنامه‌ی رهیافت­های سیاسی و بین­المللی، شماره‌ی 12، زمستان.
-  خانی، محمدحسن (1384)، «دیپلماسی فرهنگی و جایگاه آن در سیاست خارجی کشورها»،دوفصلنامه دانش سیاسی، پاییز و زمستان.
-  زیباکلام، صادق (1384)، به نقل از روزنامه جوان، شماره 4666، دوشنبه 11 آبان.
-  سریع­القلم، محمود (1380)، «بازنگری نظری در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران: پارادایم ائتلاف»، فصلنامه اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، شماره 164- 163.
-  سریع­القلم، محمود (1391)، ایران و جهانی شدن؛ چالش­ها و راه­حل­ها، تهران، مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام.
-  سعیدی، روح­الأمین (1393)، دیپلماسی عمومی جمهوری اسلامی ایران: مطالعه موردی لبنان، تهران، انتشارات مؤسسه مطالعات و تحقیقات بین­المللی ابرار معاصر تهران.
-  سیف­زاده، سید حسین (1381)،نظریه­پردازی در روابط بین­الملل: مبانی و قالب­های فکری، تهران، انتشارات سمت.
-  فراستخواه، مقصود (1394)، ما ایرانیان: زمینه­کاوی تاریخی و اجتماعی خلقیات ایرانی، تهران، نشر نی.
-  کریمی، ایوب (1391)، «مفهوم هژمونی و امکان قدرت­یابی گروه­های حاشیه­ای»، فصلنامه رهیافت­های سیاسی و
بین­المللی، شماره 29، بهار.
-  گریفیتس، مارتین (1388)، دانشنامه‌ی روابط بین­الملل و سیاست جهان، ترجمه‌ی علیرضا طیب، تهران، نشر نی.
-  مشیرزاده، حمیرا (1390)، «تحولات جدید نظری در روابط بین­الملل: زمینه مناسب برای نظریه­پردازی بومی»، پژوهشنامه علوم سیاسی، شماره دوم، بهار.
-  مشیرزاده، حمیرا و مجید کافی (1394)، «زمینه­های ساختاری نظریه­پردازی ایرانی در روابط بین­الملل»، فصلنامه سیاست دانشگاه تهران، شماره 2، تابستان.
-  نائینی، علی­محمد (1391)، اصول و مبانی جنگ نرم، تهران: نشر ساقی.
-  نراقی، حسن (1385)، جامعه­شناسی خودمانی، تهران، نشر اختران.
-  نقیب­زاده، احمد (1394)، «آمریکا نمی­گذارد روابط ایران و اروپا بهبود یابد»، قابل دسترسی در 25 بهمن 1394.
 http://alef.ir/vdcb98bfzrhbgap.uiur.html?301497.
-  هادیان، ناصر و افسانه احدی (1388)، «جایگاه مفهومی دیپلماسی عمومی»،فصلنامه روابط خارجی، شماره 3، پاییز.
-  Abrahamsen, Rita, (2007), “Post colonialism”, in Martin Griffiths (Ed.), International Relations Theory for the Twenty-First Century: An Introduction, London and New York: Routledge.
-  Acharya, Amitav and Barry Buzan, (2010), “Why is there no Non-Western International Relations Theory”, in Amitav Acharya and Barry Buzan (Eds.), Non-Western International Relations Theory: Perspectives on and beyond Asia, London and New York: Routledge.
-  Bates, Thomas R, (1975), “Gramsci and the Theory of Hegemony”, Journal of the History of Ideas. Vol. 36. No. 2 (Apr - Jun).
-  Chong, Alan, (2010), “Southeast Asia: Theory between Modernization and Tradition?”, in Amitav Acharya and Barry Buzan (Eds.), Non-Western International Relations Theory: Perspectives on and beyond Asia, London and New York: Routledge.
-  Craig Roberts, Paul, (2009), “Are the Iranian Election Protests Another U.S. Orchestrated "Color Revolution"”,http://www.creators.com/opinion/paul-craig-roberts/are-the-iranian-election-protests-another-u-s-orchestrated-color-revolution.html
-  Griffiths, Martin, Steven C. Roach and M. Scott Solomon, (2009), Fifty Key Thinkers in International Relations, London and New York: Routledge.
-  Nakamura, Kennon H. and Matthew C. Weed, (2009), U.S. Public Diplomacy: Background and Current Issues (CRS Report for Congress), Congressional Research Service, December 18.
-  Nye, Joseph, (2002), The Paradox of American Power: Why the World’s Only Superpower Can’t Go It Alone, Oxford University Press.
-  Nye, Joseph, (2004), Power in the Global Information Age: From Realism to Globalization, London and New York: Routledge.
-  Rugh, William A, (2011), The Practice of Public Diplomacy: Confronting Challenges Abroad,New York: Palgrave MacMillan.
-  Rupert, Mark, (2009), “Antonio Gramsci”, in Jenny Edkins and Nick Vaughan Williams (Eds.), Critical Theorists and International Relations, London and New York: Routledge.
-  Simon, Roger, (2015), Gramsci’s Political Thought: An Introduction, London: Lawrence & Wishart.
-  Snow, Nancy, (2009), “Rethinking Public Diplomacy”, in Nancy Snow and Philip M. Taylor (Eds.),Routledge Handbook of Public Diplomacy, London and New York: Routledge.
-  Snow, Nancy, (2009), “Valuing Exchange of Persons in Public Diplomacy”, in Nancy Snow and Philip M. Taylor (Eds.),Routledge Handbook of Public Diplomacy, London and New York: Routledge.
-  Wolf, Charles and Brian Rosen, (2004),Public Diplomacy: How to Think about and Improve It, the RAND. Retrieved 15 August, 2007. from www.rand.org/pubs/ occasional_papers/ 2004/ RAND _ OP 134. Pdf.