مقایسه تطبیقی وهابیت سعودی و گفتمان اسلام سیاسی امام خمینی (ره) با صلح و امنیت بین المللی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه گیلان

2 دانشجوی ارشد روابط بین الملل دانشگاه گیلان

3 دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه گیلان

چکیده

یکی از معضلات بزرگ امنیت بین الملل، پدیده تروریسم است که حیات انسان ها و روابط میان ملت ها را در معرض خطر جدی قرار داده است. اکنون، جهان اسلام نیز با مسئله رشد جریان تروریسم مواجه است که برخاسته از تعالیم وهابیت و به نام سلفی‌گری سبب کشتار انسان ها شده است. کشور عربستان با استعانت از مبانی نظری و مفاهیم کلامی وهابیت به عنوان یکی از مهم ترین واحد های حامی تروریسم و به تأسی از آن به عنوان اخلالگر نظم بین الملل شناخته می‌شود. در مقابل گفتمان وهابیت، گفتمان اسلام سیاسی امام خمینی (ره) قرار دارد که با استفاده از مبانی اصیل اسلامی همواره می‌کوشد تا صلح را از طریق شناسایی و نابودی عناصر نا امن در سطح جهانی، جاری سازد. مسئله اصلی در این نوشتار این است که هر یک از این دو گفتمان ذکر شده، چه سهمی در تأمین یا تضعیف امنیت بین الملل داشته اند. فرضیه تحقیق این گونه است که با توجه به ماهیت رادیکال و تکفیرگرایانه گفتمان وهابیت و استفاده از مفاهیمی چون جهاد ابتدایی در این گفتمان و حمایت های بی دریغ از گروه‌های تروریستی به عنوان بازو های عملیاتی، وهابیت سعودی یکی از مهمترین عوامل ایجاد نا امنی در منطقه خاورمیانه و فراتر از آن بوده است. در مقابل گفتمان اسلام سیاسی امام خمینی (ره) با اصول و مفروضه های صلح طلبانه ای که در متن خویش دارد (نظیر مبارزه با تروریسم)، به عنوان یکی از مهمترین عناصر ایجاد کننده صلح و تأمین امنیت در سطح بین المللی بوده است.

کلیدواژه‌ها


-   اختیاری امیری، رضا (1394)، «تأثیر تقابل وهابیت سعودی با گفتمان انقلاب اسلامی ایران بر ژئوپلتیک جدید خاورمیانه»، فصلنامه اندیشه سیاسی در اسلام، شماره شش، زمستان.
-   اسد علی زاده، اکبر (1384)، چالش‌های فکری و سیاسی وهابیت، مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما.
-   اسماعیلی، حمید رضا (1386)، «باز شناسی اندیشه سیاسی القاعده»، فصلنامه مطالعات منطقه ای جهان اسلام، سال هشتم، شماره 31.
-   بهروز لک، غلامرضا (1385)، «اسلام سیاسی وجهانی شدن»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال هشتم. ش 13.
-   جوادی ارجمند، محمد جعفر (1387)، «تحرک‌های طالبان و تأثیرآن در روابط پاکستان، افغانستان وآمریکا»، مطالعات اور آسیای مرکزی، مرکز مطالعات عالی بین‌المللی، سال دوم، شماره 3، زمستان و بهار.
-   حاجیانی، ابراهیم و ضمیری، عبدالحسین (1389)، پژوهش‌ها و مطالعات تروریسم، تهران، مؤسسه نشر کمیل.
-   حاجیانی، ابراهیم و کریمی شیرودی، محسن (1393)، «راهبرد‌های ضد تروریسم در ایران: رویکرد فرهنگی،» فصلنامه آفاق امنیت، سال هفتم، شماره بیست و سوم، تابستان.
-   حق شناس کمیاب، سید علی (1389)، «ساختار سیاسی ـ اجتماعی عربستان و اقلیت‌های دینی».
-   دارابی، وحید، کاظمی، حامد (1395)، «بحران تقابل و موازنه قدرت در سیاست خارجی ایران و عربستان سعودی»، ماهنامه پژوهش ملل، دوره دوم، شماره 15، اسفند.
-   رجاء، علی اصغر (1387)، «جنبش‌های اسلامی و مقایسه آن با حرکت طالبانیسم»، فصلنامه طلوع شماره 89.
-   رضا خواه، علی‌رضا (1392)، «اعترافات شورشیان داعش به ارتباط مستقیم با ریاض»، روزنامه خراسان، دوشنبه، 30/10/1392، شماره 18603.
-   روزنامه جام جم (1395)، جام سیاست، سه شنبه، 27 مهر، شماره 19، تهران.
-   الزین، شیخ احمد (1394) «داعش، ثمره وهابیت»، پژوهشنامه نقد وهابیت، سرج منیر، سال پنجم، شماره 19، پاییز.
-   ساعی، احمد و علیخانی، مهدی (1392)، «بررسی چرخه تعارض در روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی با تأکید بر دوره 1392- 1384»، فصلنامه علوم سیاسی، سال نهم، شماره بیست و دوم، بهار.
-   سجادی، سید عبدالقیوم (1380)، جامعه شناسی سیاسی افغانستان؛ قوم، مذهب و حکومت، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه‌ی علمیه.
-   سعید نسب، سید هاشم (1389)، «بحران بحرین»، پژوهش‌های منطقه‌ای، شماره 5، قم، جامعه المصطفی العالمیه.
-   سیمبر، رضا (1394)، «انقلاب اسلامی و صلح سازی برای مدیریت جهان عاری از خشونت بایسته‌ها و چالش‌ها»، فصلنامه اندیشه سیاسی در اسلام، شماره 7.
-   شفیعی، حسن، مهرور، مهدی (1391)، «جهانی‌شدن و گسترش شبکه‌های بنیاد گرایی سلفی»، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، شماره 19.
-   صائب، عبدالمجید (1385)، چهره واقعی وهابیت، ترجمه حبیب روحانی، مشهد، آستان قدس رضوی
-   صفاری انارکی، محمد (1394)، «عوامل سبب ساز واگرایی در روابط ایران و عربستان؛ با تأکید بر حادثه منا»، ماهنامه پژوهش ملل، دوره اول، شماره یکم، دی ماه.
-   عابدی اردکانی، محمد (1395)، «اسلام سیاسی انقلاب اسلامی و جهان عاری از خشونت»، فصلنامه اندیشه سیاسی در اسلام، شماره 9، پاییز.
-   عسگریان، عباسقلی؛ شیراوند، صارم؛ نجفلوی ترکمان، مجید؛ ادیب سرشکی، میلاد (1394)، «تحلیل گفتمانی نگاه بازیگر آمریکایی و ایرانی به مفهوم تروریسم»، فصلنامه پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، سال پنجم، شماره دوم، تابستان.
-   غفاری هشجین، زاهد و علیزاده، قدسی (1390)، «مولفه‌های اساسی بیداری اسلامی در اندیشه سیاسی حضرت امام خمینی(ره)»، دو فصلنامه مطالعات بیداری اسلامی، سال اول، بهار وتابستان، شماره اول.
-   فتحی، یوسف (1393)، «نسبت صدور انقلاب اسلامی و بیداری اسلامی از منظر امام خمینی(ره)»، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، سال یازدهم، بهار، شماره 36.
-   فلسفی، هدایت الله (۱۳۹۰)، صلح جاویدان و حکومت قانون، تهران، انتشارات فرهنگ، نشر نو.
-   قلخانباز، خلیل (1392)، «عربستان به کدام سو می‌رود؟»، مجله سیاسی ـ راهبردی بصائر، سال سی ام، شماره 337.
-   کریمی، سحر (1394)، «نحوه و چگونگی پیدایش و شکل‌گیری گروه‌های تروریستی؛ بررسی موردی دولت اسلامی عراق و شام»، ماهنامه پژوهش ملی، دور اول، شماره 2.
-   لک زایی، شریف، لک زایی، رضا (1395)، «راهکار امام خمینی(ره) برای ایجاد صلح و جهان عاری از خشونت»، فصلنامه اندیشه سیاسی در اسلام، شماره9، پاییز.
-   معصومی، محسن (1394)، «وهابیت و گسترش اسلام تندرو در جنوب شرق آسیا»، دو فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات تاریخی جهان اسلام، سال سوم، شماره ششم، پاییز و زمستان.
-   منصور، جهانگیر (1395)، قانون اساسی جمهوری اسلامی و قانون مدنی، انتشارات دیدار، چاپ چنجاه و سوم، تهران.
-   منصوری مقدم، محمد (1391)، «مؤلفه‌های هویت و تأثیر آن بر سیاست خارجی عربستان سعودی در قبال جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مجلس و راهبرد، سال نوزدهم، شماره هفتاد و دو.
-   موسوی خمینی، روح الله (1387)، صحیفه‌ی امام، تهران، مؤسسه‌ی تنظیم نشر و آثار امام خمینی، ج 19.
-   موسوی خمینی، روح الله (1387)، صحیفه‌ی امام، تهران، مؤسسه‌ی تنظیم نشر و آثار امام خمینی، ج 15.
-   موسوی خمینی، روح الله (1387)، صحیفه‌ی امام، تهران، مؤسسه‌ی تنظیم نشر و آثار امام خمینی، ج 13.
-   ناظمی قره باغ، مهدی (1390)، «وهابیت در جهان اسلام پس از 11 سپتامبر»، تهران، مؤسسه مطالعات اندیشه سازان نور.
- Allen, John R, Quilliam, Neil, (2014-15), The Fight against ISIS: Reviewing Us strategy, Chatham house, the royal institute of international affairs: 3-5.
- Al-Rasheed, Madawi, (2002), A History of Saudi Arabia, London, Cambridge University Press.
- Atran, Scott, (Spring 2006), The Moral Logic and Growth of Suicide Terrorism, The Washington Quarterly.
- Bin Ali, Mohamed, Bin Sudiman, Muhammad, (2016), "Salafis and Wahhabis: Two Sides of the Same Coin," Rsis, S. Rajaratnam School of International Studies, No. 254, October 11, Available at:
- Blanchard, Christopher M. (2009). "Islam: Sunnis and Shiites," Congressional Research Service, Available at:
- Bunzel, Cole, (2017), "Jihadism on It 's Own Terms," A Hoover Institution essay, May 17, Available at:
http://www.hoover.org/sites/default/files/research/docs/jihadism_on_its_own_terms_pdf.
- Englund, Scott, Stohl, Michael. (2015), "The World vs. Daesh: Constructing a Contemporary Terrorist Threat" The Constructions of Terrorism Conferece, The Orfalea Center for Global & International Studies, University of California, Santa Barbara, December 3-4: 2-6.
- Fauzi Abdul Hamid, Ahmad, (2016), "ISIS in Southeast Asia: Internalized Wahhabism is a Major Factor," ISEAS, Yusof Ishak Institute, May 16, No. 24.
- Giorjis, Dawit W. (2016), "The Wahhabi Invasion of Africa", Available at:
http://www.ethiomedia.com/1010ideas/the_wahabi_invasion_of_africa.pdf
- Giusto, Hedwing, (2016), Daesh and the terrorist threat: from the Middle East to Europe, FEPS-Foundation for Earoupean Progressive studies: 7.
- Katzman, Kenneth. (2016), "Iran's Foreign Policy," Congressional Research Service, Available at: http://www.parstimes.com/history/crs_iran_foreign_policy.pdf
- Knowlth, Tom, (2008), Zawaheri-not Binladan- is the Toptarget, Available at: http:// www.Sulivan.country. com/z/sfit.htm.
- Lin, Christina. (2015), "ISIS and the Saudi Wahhabi Threat to Asian Security" ISPSW Strategy Series: Focus on Defense and International Security, No. 361
- Qadhi, Yasir, (2014), on salafi Islam, Salafi publishing houses: 12-18.
- Wendt, Alexander (1992), “Anarchy is what States make of It: The Social Construction of Power Politics”, International Organization, Vol. 46, No. 2.
- Wendt, Alexander (1995), “Constructing International Politics”, International Security, Vol. 20, No. 1.
- Wynbrandt, James, (2004), Abrief History of Saudi Arabia, New York: Checkmark Books.