منابع قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران؛ مطالعه کمی سیاست های کلی علم و فناوری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار روابط بین الملل دانشگاه مازندران

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد اندیشه سیاسی پژوهشکده امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی

چکیده

جمهوری اسلامی ایران دارای منابع سرشار قدرت نرم در ابعاد داخلی و خارجی می باشد و همین موضوع بسترساز ارتقاء منزلت و توانمندی ملی ایران در عرصه جهانی شده است. یکی از مسائلی که در خصوص قدرت ملی ایران حائز اهمیت می باشد، شناسایی و استخراج ظرفیت ها و منابع قدرت نرم می باشد که با توجه به دامنه گسترده منابع قدرت ایران، بررسی دقیق آنها امری بایسته و ضروری می باشد. در این میان، اسناد فرادستی و سیاست های کلی نظام جمهوری اسلامی ایران یکی از پتانسیل های مناسب استخراج منابع قدرت نرم می باشند و به همین دلیل، مقاله حاضر مترصد است منابع قدرت نرم را از منظر سیاست های کلی علم و فناوری مورد بررسی قرار دهد. لاجرم، نگارندگان مترصد هستند با بهره گیری از روش تحلیل محتوای کمی و «الگوی چهار وجهی منابع قدرت نرم» به این سوال اصلی پاسخ دهد که؛ منابع قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در سیاست های کلی علم و فناوری کدامند و شامل چه مولفه هایی می شوند؟ یافته های مقاله نشان می دهند که منابع سیاسی، فرهنگی، علمی و اقتصادی قدرت نرم در سیاست های کلی علم و فناوری وجود دارند و از مهترین منابع قدرت نرم در سند مزبور می توان به؛ ارتقاء منزلت بین المللی، گسترش همکاری سازنده بین المللی، الهام بخشی، اقتصاد دانش بنیان، تجاری سازی علم و فناوری، تربیت صحیح، مبانی انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی ایران، معارف دینی و اخلاقی، مرجعیت علمی، دست یابی به فناوری های پیشرفته، رشد تولیدات علمی، مدیریت دانش اشاره کرد.

کلیدواژه‌ها


-   افتخاری، اصغر (1389)، جهاد علمی؛ دانشگاه و جنگ نرم علمی، در آموزش­عالی، فرهنگ عامه و قدرت نرم، تالیف واتانابه یاسوشی و دیوید مک کانل، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
-   افتخاری، اصغر و جانی‌پور، محمد (1392)، «منابع قدرت نرم انقلاب اسلامی ایران»، پژوهشنامه انقلاب اسلامی، دوره سوم، زمستان، شماره 9: 46-23.
-   پوراحمدی، حسین (1389)، قدرت نرم و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، قم: انتشارات بوستان کتاب.
-   جعفری پناه، مهدی و میراحمدی، منصور (1391)، «مؤلفه‌های قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران با رویکرد اسلامی»، فصلنامه معرفت سیاسی، سال چهارم، پائیز و زمستان، شماره 2: 122-105.
-   جعفری، علی اکبر و سیدمحمدجواد  قربی (1395)، «مؤلفه‌های منابع­سیاسی قدرت نرم در جمهوری اسلامی ایران در افق سند چشم انداز 1404»، پژوهش‌های سیاست اسلامی، سال چهارم، بهار و تابستان، شماره 9: 94-57.
-   راسل، برتراند (1385)، قدرت، ترجمه تجف دریابندری، تهران: انتشارات خوارزمی.
-   زرقانی، سیدهادی (1388)، «سنجش و رتبه‌بندی قدرت ملی کشورها در جهان اسلام»، جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره اول، پاییز و زمستان، شماره2: 26-1.
-   زرقانی، سیدهادی (1388)، مقدمه‌ای بر قدرت ملی، مبانی، کارکردها، محاسبه و سنجش، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
-  سعیدی، روح الامین و مقدم‌فر، حمیدرضا (1393)، «منابع قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات قدرت نرم، دوره چهارم، پائیز و زمستان، شماره 11: 126-107.
-   سلیمانی پورلک، فاطمه (1386)، ایران و آمریکا: در بستر تعاملات نرم افزاری قدرت و امنیت، تهران: مرکز تحقیقات راهبرد دفاعی.
-   سیف، اله مراد (1389)، «برآورد راهبردی قدرت اقتصادی امریکا»، فصلنامه آفاق امنیت، سال سوم، پائیز، شماره 8: 78-47.
-   سیف، اله مراد و دیگران (1392)، «مفهوم شناسی قدرت نرم اقتصادی توسعه نظریه قدرت نرم متعارف در حوزه اقتصاد»، فصلنامه مطالعات راهبردی بسیج، سال شانزدهم، بهار، شماره 58 : 36-5.
-   شارپ، جین (1389)، قدرت نرم و عدم خشونت، ترجمه سیدرضا مرزانی، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
-   عسگری، محمود (1389)، «رویکردی انتقادی به نظریه قدرت نرم»، فصلنامه راهبرد دفاعی، سال هشتم، بهار، شماره28.
-   عسگری، محمود (1390)، فرهنگ راهبردی جمهوری اسلامی ایران، تهران: مرکز تحقیقات راهبرد دفاعی.
-   عسگری، محمود و احمد آقاجانی (1391)، عوامل و ویژگی‌های سیاست دفاعی جمهوری اسلامی ایران، تهران: مرکز تحقیقات راهبرد دفاعی.
-   فیاض، ابراهیم (1388)، ایران آینده به سوی الگویی مردم شناختی برای ابرقدرتی ایران، تهران: پژوهشگاه هنر، فرهنگ و ارتباطات.
-   قربی، سیدمحمدجواد (1394)، «مؤلفه‌های الهام بخشی و قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در جهان اسلام (مطالعه سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه)»، پژوهشنامه انقلاب اسلامی، دوره پنجم، پائیز، شماره16: 116-85.
-   قربی، سیدمحمدجواد و جعفری علی‌اکبر (1395)، «منابع قدرت نرم در سیاست‌های کلی نظام؛ مورد کاوی سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران»، راهبرد اجتماعی فرهنگی، سال پنجم، تابستان، شماره 19: 44-7.
-   قربی، سیدمحمدجواد و جعفری، علی‌اکبر (1393)، «برجستگی منابع قدرت نرمِ ایران؛ مطالعه موردی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه پاسداری فرهنگی انقلاب اسلامی، سال سوم، پائیز و زمستان، شماره 10: 68-29.
-   قربی، سیدمحمدجواد و موسوی، سیدصدرالدین (1392)، «الهام بخشی و قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در سند چشم انداز 1404»، دوره سوم، پاییز و زمستان، شماره9 : 134-113. 
-   کاظمی، علی اصغر (1373)، نقش قدرت در جامعه و روابط بین‌الملل، تهران: انتشارات قومس.
-   کلگ، استورات. آر (1383)، چهارچوب‌های قدرت، ترجمه مصطفی یونسی، تهران: انتشارات مطالعات راهبردی.
-   کمیسیون تدوین استراتژی امنیت ملی آمریکا (1383)، استراتژی امنیت ملی آمریکا در قرن21، ترجمه جلال دهمشگی و همکاران، تهران، انتشارات ابرار معاصر.
-   گلشن پژوه، محمودرضا (1387)، جمهوری اسلامی ایران و قدرت نرم، تهران: دفتر گسترش تولید علم.
-   مایور، فدریکو و فورتی، آگوستو (1377)، علم و قدرت، ترجمه پریدوخت وحیدی، تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجه.
-   مبینی دهکردی، علی (1387)، طراحی الگو و راهبرد مرزشکنی دانش، تهران: انتشارات دانشگاه عالی دفاع ملی.
-   محسنی، هدی سادات و محسنی، فریبا سادات (1394)، «تأثیر دیپلماسی علم و فنّاوری بر افزایش قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مدیریت در دانشگاه اسلامی، سال چهارم، بهار و تابستان، شماره1: 116-97.
-  مرتضوی، سیدعلی و دیگران (1394)، «منابع قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر آیات قرآن»، پژوهش‌های انقلاب اسلامی، دوره چهارم، پائیز، شماره 14 : 139-109.
-   مرکز مالی ایران (1394)، «سیاست های کلی علم و فناوری»، در مجموعه سیاست‌های کلی نظام، تهران، انتشارات بورس.
-   مطهرنیا، مهدی (1378)، تبیین نوین بر مفهوم قدرت در سیاست و روابط بین‌الملل، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
-   مطهری، مرتضی (1377)، مجموعه آثار شهید مطهری، تهران: انتشارات صدرا.
-   نای، جوزف (1383)، «کاربرد قدرت نرم»، ترجمه رضا میرطاهر، فصلنامه راهبرد دفاعی، سال دوم، زمستان، شماره6 : 46-35.
-   نای، جوزف (1386)، «منابع قدرت نرم»، ترجمه ناصر بلیغ، فصلنامه مطالعات بسیج، سال دهم، پائیز، شماره36: 115-107.
-   نای، جوزف (1389)، قدرت نرم ابزارهای موفقیت در سیاست بین‌الملل، ترجمة محسن روحانی و مهدی ذوالفقاری، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
-   الوند، مرضیه سادات و عسگرخانی، ابومحمد (1393)، «کارویژه‌های قدرت نرم در سیاست خارجی چین»، پژوهشنامه ایرانی سیاست بین‌الملل، سال سوم، پائیز و زمستان، شماره1: 25-1.
-   ووینگ، الکساندر. ال (1388)، «کارکرد قدرت نرم»، ترجمه مهرداد مرادی، فصلنامه سیاست ­راهبردی، سال اول، پائیز، شماره4 : 151-129.
- Mead, Walter Russell (2004), “America's Sticky Power”, Foreign Policy, No 141: 46-53, March–April.
- Nye, Joseph (2004 a), Soft Power: The Means to Success in World Politics, New York, Public Affairs.
- Nye, Joseph (2004 b), “Soft Power and Leadership”, Compass: A Journal of Leadership, (Compass is published by the Center for Public Leadership, John F. Kennedy School of Government, Harvard University, Boston MA, USA), spring.