علل تشکیل مجلس مؤسسان در سال 1328ش/1949م و نقش آن در نهضت امام خمینی (ره)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه پیام نور

2 دانشجوی دکترای تاریخ ایران دوره اسلامی دانشگاه پیام نور

چکیده

هدف: یکی از اقدامات چالش برانگیز در اوایل سلطنت محمدرضا شاه، برپایی مجلس مؤسسان بود که در آن، حق انحلال مجلس شورای ملی و مجلس سنا به مقام سلطنت تفویض گردید. شاه با استناد به این مصوبه، در اوایل سال 1340ش/1961م، مجلس را منحل نمود و در دوره طولانی تعطیلی مجلس، قوانین زیادی توسط دولت تصویب گردید که برخی از آنها مخالف شریعت اسلام بودند و منجر به شکل‌گیری نهضتی دینی و مردمی گردید. هدف از این پژوهش آن است که علل مؤثر در برپائی مجلس مؤسسان و بازتاب آن در نهضت امام خمینی(ره) مورد شناسائی و بررسی قرار گیرند.
روش‌شناسی پژوهش: پژوهش حاضر با روش توصیفی - تحلیلی از نوع تاریخی، صورت گرفته است و داده‌های مربوطه از میان منابع معتبر، شامل کتب دست اول، اسناد آرشیوی، روزنامه‌های قدیمی، متون سخنرانی‌ها و خاطرات افراد مطلع گردآوری و تحلیل شده است.
یافته‌ها: یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که محمدرضا شاه به تشکیل حکومت فردی گرایش داشت و برای تحقق آن، مجلس مؤسسان برپا گردید و از سوی دیگر امام خمینی(ره) که خواهان تشکیل حکومت اسلامی بودند، به شیوه‌ای منطقی و قانونی، یکی از محورهای نهضت انقلابی را در مبارزه با آن استوار نمودند.
نتیجه‌‌گیری: برپایی مجلس مؤسسان سرآغاز از بین رفتن مشروعیت سیاسی رژیم بود که با کودتای 28 مرداد تعمیق یافت. با تصویب قوانین غیراسلامی در دوران انحلال مجلس و شکل‌گیری قیام 15 خرداد به رهبری امام خمینی(ره)، مشروعیت مذهبی رژیم نیز از بین رفت و زمینه‌های فروپاشی آن را فراهم نمود.

کلیدواژه‌ها


-      Abrahamian, E., (2013), Iran between two revolutions, Translated by Gol Mohammadi, A. and Fatahi, M., Tehran: Ney.
-      Aghabakhshi, A., Afshari rad, M., (2004), Dictionary of political science, Tehran: Chapar publication.
-      Alamouti, M., (1989), Political actors from the beginning of the constitution to the crisis of 1978, London: Peka.
-      Algar, H., (1981), Roots of the Islamic Revolution in Iran, Translated by Asaadi, M. and Chizary, H., Tehran: Ghalam.
-      Azimi, F., (1993), Iran: The Crisis of Democracy from the Exile of Reza Shah to the fall of Musaddiq, Translated by Mahdavi, H., Tehran: Albourz.
-      Badamchian, A.,(1998), Recognition of the Islamic Revolution and its roots, Tehran: The Islamic Azad University.
-      Baghaei kermani, M., (2004), Memories of Dr. Mozafar Baghaei Kermani, edited by Ladjwardi, H., Tehran: Elm.
-      Bakhtar newspaper, No. 41, 14th year, (1949 September 14).
-      Behnoud, M., (2008), Killed for power, Tehran: Donyay-e Danesh.
-      Bullard, R., (2009), Letters from Tehran (a British ambassador in World War II Persia), Translated by Gholam Hossein Mirza Saleh, Tehran: Negah-e-Moaser
-      Dad newspaper, No. 2565 (1953 January 6).
-      Davani, A., (1998), Iranian Clergy Movement, Vol. 3 and 4, Tehran: Islamic Revolution Document Center.
-      Documents from the U.S. espionage Den, (2007), Vol 1., Tehran: political studies and research Islamic.
-      Documents of the Islamic Revolution, (1990), Vol. 1, Tehran: The Islamic Development Organization.
-      Documents of the Islamic Revolution, (1995), Vol. 3, Tehran: Islamic Revolution Document Center.
-      Ettelaat newspaper, Numbers 6872 (1949   February 27), 6873 (1949   February 28) and 11036 (1963   March 3).
-      Faramarzi, A., (1963), “Memoirs of Abdul Rahman Faramarzi”, Donya Yearbook, No. 19: 323-325.
-      Fardoust, H., (2007), Rise and fall of the Pahlavi dynasty, Vol. 1, Tehran: Ettelaat
-      Foran, J., (2015), Fragile Resistance: Social Transformation In Iran From 1500 To The Revolution, Translated by Tadayoun, A., Tehran: Rasa.
-      Ghodsizadeh, P. and Others, (2010), Party in Iran, Tehran: Ketab-e Marja.
-      Iran political diaries, 1946-1951, (2016), Edited by Burrell, R., Vol. 13, Translated by Rahmani, M., Tehran: Islamic Revolution Document Center.
-      Jami Group, (1983), The past is the beacon of the future, Tehran: Ghoghnoos.
-      Jebhe-e Melli to narrated Savak, (2000), Vol. 1, Tehran: Ministry of Intelligence Historical Document Review Center.
-      Katouzian, H., (1993), The Political Economy of Iran; From Constitutionalism to the End of the Pahlavi Dynasty, Translated by Nafisi, M. and Azizi, K., Tehran: Markaz.
-      Katouzian, H., (2000), Government and Society in Iran: Qajar Extinction and the Establishment of Pahlavi, Translated by Afshar, H., Tehran: Markaz.
-      Kayhan newspaper, Numbers: 1771 (1949 February 26) and 5769 (1948 October 8).
-      Keddie, N., (2006), Roots of Revolution:  An Interpretive History of Modern Iran, Translated by Govahi, A., Tehran: Elm.
-      Khamei, A., (1993), Political memories (third part: From the split to the coup), Tehran: Goftar.
-      Khomeini, R. (2006), Sahifeh Imam, Vol. 1,  Tehran: Imam Khomeini Institute for Arranging and Publishing.
-      Khomeini, R., (n.d.) Kashf al-Asrar.
-      Ladjwardi, H., (1997), “The Beginning of US Support for Individual Government in Iran”, Translated by Mahdavi, H.,  journal of Political & Economic Ettelaat, No. 117 and 118: 72-81.
-      Mackay, S., (2001), The Iranians: Persia, Islam and the soul of a nation, Translated by Roygarian, Sh., Tehran: Ghoghnoos.
-      Madani, J., (1999), Contemporary Iranian Political History, Vol. 1, Islamic Publications Office.
-      Mahdinia, J., (1995), The political life of Abdul Hussein Hajir, Tehran: Panous.
-      Mansouri, J., (1998), Date of the uprising of 15 Khordad according to documents, Islamic Revolution Document Center.
-      Mardom newspaper, No. 336 (1948 May 5).
-      Memories of 15 Khordad, (2009), Compiled by Bagheri, A., Vol. 1 and 2, Tehran: Soore Mehr publishing co.
-      Morvarid, Y., (1998), From constitutional to republic, A look at the period of legislatures during the Constitutional Revolution, Vol. 3, Tehran: Ouhadi.
-      Nadoushan, A. and Zarei, H., (2003), Multiple revisions to the Constitution, Tehran: Islamic Revolution Document Center.
-      Pahlavi, M., (1976), Writings, Speeche, messages, interviews and statements, Vol. 2, Tehran: National Assembly.
-      Rajabi, M., (1999), Imam Khomeini's political biography, Tehran: Islamic Revolution Document Center.
-      Rohani, H., (1980), Analysis and study of Imam Khomeini's movement, Vol. 1, Tehran: Rah-e Imam.
-      Rohani, H., (2007), Imam Khomeini movement, Vol. 1, Tehran: Urooj.
-      Setareh newspaper, No. 1596 (1943 August 22).
-      Shahedi, M., (2013), Theoretical foundations and historical roots of the Islamic Revolution of Iran, Vol. 2, Tehran: Research Institute of Imam Khomeini.
-      Shapour Gholamreza Pahlavi, (2003), Compiled by Pirani, A., Tehran: Behafarin.
-      The clergy and the nationalization of the oil industry, (1979), Compiled by A group of supporters of the Islamic Movement in Europe, Paris.
-      The‌ Foreign Relations‌of the United‌States (1948).Volume 5.
-      The‌ Foreign Relations‌of the United‌States ‌(F-R-U-S) (1945). Volume 8.
-      Tolouei, M., (2009), Pahlavi era actors, Tehran: Elm.
-      Uprising on 15 Khordad, according to Savak documents, (1999), Vol. 2, Tehran: Ministry of Intelligence Historical Document Review Center.
-      Vazifeh newspaper, No. 281 (1948 November 7).