بررسی داده بنیاد مصلحت سیاسی در اندیشه امام خمینی(ره) «مدلول، مرجع و مرجع تشخیص و غایت مصلحت»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه تهران

3 استادیار گروه روابط بین‌الملل دانشگاه تهران

4 استاد گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران

10.22084/rjir.2022.25971.3473

چکیده

هدف: تبیین «مصلحت سیاسی» بر اساس مدل نظری مبتنی بر اندیشه امام خمینی(ره) صورت گرفته و می‌کوشد نشان دهد که چگونه «مصلحت سیاسی» مهم‌ترین مؤلفه تعیین کننده در سیاست داخلی و خارجی جمهوری اسلامی است.
روش‌شناسی پژوهش: با «روش داده بنیاد» ابتدا از مکتوبات و بیانات امام(ره) همه واژه‌هایی که دلالت صریح بر مفهوم مصلحت سیاسی داشت استخراج گردید و سپس در مدلی نظری در ارتباطی ساختاری میان شرایط علی، زمینه‌ای، مداخله‌گر، راهبردها و پیامدها ارائه شد.
یافته­‌ها: مطالعات در این موضوع معمولاً در سطح بررسی تطبیقی فقهی باقیمانده و نتوانسته‌اند به راهبردهایی عملی برای تصمیم‌گیری سیاسی مبدل شوند. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که امام خمینی(ره) به دلیل ابتنای نیابت ولایت فقیه بر شأن «سلطانی و سیاسی» پیامبر اسلام(ص)، آن را واجد احکام سلطانی و حکومتی فراتر از فقه و احکام فرعی اسلام می‌داند. بر این اساس مصلحت به‌عنوان تکلیفی الهی برای خروج از بن‌بست به‌مثابه راهی برای حل معضلات حکومت اسلامی به‌مثابه اهم احکام الهی بوده و رهبر جامعه اسلامی دارای اختیارات مشابه با پیامبر و امیرالمؤمنین در حکومت می‌باشد و خود مرجع اصلی تشخیص مصالح جهان اسلام و نظام اسلامی هست.
نتیجه‌­گیری: «مصلحت سیاسی» از منظر امام خمینی(ره) امری سیال بوده که حسب تغییرات سیاسی و اجتماعی می‌تواند تغییر نماید و بر هر امر دیگری در اسلام مقدم است. مرجع مصلحت، «نظام سیاسی» است و غایت آن «حفظ نظام» می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


The Holy Quran
Abdullah Khani, Ali (2012). Theories of Security, Tehran, Abrar Contemporary Cultural Studies Institute. (In Persian)
Akbari, Kamal (2017). Political Jurisprudence and the Islamic Republic of Iran, Tehran, Research Institute of Islamic Culture and Publications and Organization of Printing and Publications and Media Affairs of Islamic Azad University (In Persian)
Alidoost, Abolqasem (2014). Jurisprudence and Expediency, Tehran, Islamic Culture and Thought Research Institute Publishing Organization. (In Persian)
Amid Zanjani, Abbas Ali; Mohammadi, Mohammad Ali (2006). “Sources and Basics of Public Law in Islam”, Legal Thoughts, No. 11, autumn and winter, 5-34. (In Persian)
Ayatollah Khamenei, Seyed Ali, "Statements", www.khamenei.ir
Bozan, Bari; Weaver, Eli and Dewilde (2006). A New Framework for Security Analysis, translated by Alireza Tayeb, Tehran, Strategic Studies Research Institute. (In Persian)
Charmaz, K. (2001). Grounded Theory: Methodology and Theory Construction. International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences.
Corbin, J. & Strauss, A. (2008). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory (3rd Ed), Thousand Oaks, CA: Sage
Creswell, John (2017). Qualitative survey and research design: choosing among five approaches, narrative research, phenomenology, etc., translated by Hassan Danaeifard and Hossein Kazemi, Tehran, Nasarsafar, first edition. (In Persian)
Danaeifard, Hassan and Emami, Azar (2016). Constructing the theory of organizational indifference: the application of the research strategy of the foundation data theory in practice. Tehran, Imam Sadegh University Publishing. (In Persian)
Danaeifard, Hassan and Momeni, Nona (2007). “Effective leadership theory from the perspective of Imam Ali (AS), data strategy - textual foundation”, Islamic Revolution Quarterly, 4th year, No. 112, 75-110. (In Persian)
Eftekhari, Asghar (1998). “Islamic expediency and political sovereignty”, Islamic Government Quarterly, No. 9, 94-124. (In Persian)
Eftekhari, Asghar (2005). Expediency and politics, an Islamic approach, Tehran, Imam Sadiq University Publishing. (In Persian)
Ghazali, Abu Hamed Muhammad (1989). Al-Mustafafi on elm al-usul, Qom, Dar al-Zhakhar, vol.1.
Glaser, B. (2007). Constructivist Grounded Theory? Historical Social Research, Supplement.
Ibn Manzoor, Abulfazl Jamal al-Din Muhammad bin Makram (1990). Lasan al-Arab, Beirut, Dar al-Saad, vol. 2.
Ibn Manzoor, Abulfazl Jamal al-Din Muhammad bin Makram (1994). Lasan al-Arab, Beirut, Dar al-Fikr for printing and publishing and al-Tawzi’ah.
Imam Khomeini (RA), Seyyed Ruhollah (1990). Al-Bay, Volume 2, Fourth Edition, Qom, Ismailian Press Institute. (In Persian)
Imam Khomeini, Seyyed Ruhollah (1990). Al-Rasael, Qom, Ismailian Publishing House, Vol. 1 and 2. (In Persian)
Imam Khomeini, Seyyed Ruhollah (2010). Sahifa Imam (RA), Tehran, Imam Khomeini Editing and Publishing Institute, Vol. 8, 10, 15, 20, 21. (In Persian)
Imam Khomeini, Seyyed Ruhollah (2014). Velayat-e-Faqih, Tehran, Institute for editing and publishing the works of Imam Khomeini. (In Persian)
Izadehi, Seyyed Sajjad (2012). “Expediency rules in Shia jurisprudence”, The Transcendent Politics Magazine, summer, Year 1 - Number 1, 29-58. (In Persian)
Izadehi, Seyyed Sajjad (2013). “Expediency in Shia political jurisprudence”, Tehran, Islamic Culture and Thought Research Institute Publishing Organization. (In Persian)
Kalantari, Ali Akbar (2009). Second Judgment in Islamic Legislation, Qom, Bostan Kitab. (In Persian)
Nasri, Qadeer (2018). “A theoretical reflection on Bari Buzan's findings and difficulties in security research”, Strategic Studies Quarterly, 14th year, vol. 4, 105-134. (In Persian)
Pour Saeed, Farzad (2010). “Imam Khomeini's speech perception security reference”, Strategic Studies Quarterly, 13th year, 3rd issue, 29-54. (In Persian)
Ragheb Esfahani, Hossein bin Muhammad (1992). Al-Qur'an vocabulary words, Lebanon-Syria, Dar-e-Alam - Al-Dar-al-Shamiya. (In Persian)
Ramzan Bouti, Mohammad Saeed (2004). Expediency and Sharia: The Basics of Rules and the Place of Expediency in Islam, translated by Asghar Iftikhari, Tehran, Game No Publishing. (In Persian)
Wolcott, H (1994). Transforming qualitative data: Description, analysis and interpretation. London: Sage