آزمون‌پذیری نظریه رفتار جمعی نیل اسملسر با نقش بازار تهران در انقلاب اسلامی (محدوده زمانی: 1341-1357هـ.ش)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای تاریخ انقلاب اسلامی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.

2 دانشیار گروه ایران‌شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

چکیده

هدف: تبیین نقش بازار تهران به‌عنوان یک نهاد اجتماعی غیررسمی تأثیرگذار در چارچوب نظریات انقلاب، یکی از مسائلی است که در تحقیقات اخیر کمتر به آن توجه گردیده است، لذا هدف از پژوهش، این است که نقش بازار تهران در انقلاب اسلامی از سال 1341 تا 1357ش، ذیل نظریه‌ی رفتار جمعی نیل اسملسر مورد تطبیق قرار گیرد.
روش‌شناسی پژوهش: این پژوهش دارای رویکرد توصیفی- تحلیلی با بهره­گیری از روش نظری نیل­اسملسر، نقش بازار تهران در انقلاب اسلامی را با تکیه بر اسناد، روزنامه­ها، خاطرات و منابع­کتابخانه­ای مورد ارزیابی قرار می­دهد.
 یافته‌ها: یافته­های پژوهش نشان می­دهد برخی اقدامات نسنجیده­ی محمدرضا پهلوی، مرحله­ی شرایط ساختاری برای وقوع جنبش را به‌وجود آورد. پس از آن مرحله‌ی فشار ساختاری، با بروز رکود اقتصادی، ­فعال گردید و به دنبال آن، نیز مرحله­ی گسترش باورهای تعمیم یافته در میان بازاریان جهت مبارزه با حکومت پدید آمد. محمدرضا شاه با اقداماتی از قبیل سرکوب بازاریان و تبعید امام، عوامل تنش­زا را به‌وجود آورد و موج اعتراضات، افزایش یافت، به‌طوری‌که در مرحله­ی شکل­گیری بسیج و رهبری کاریزما، بازاریان تهران، رهبری امام خمینی(ره) برای مبارزات را پذیرفتند و پس از آن موج انقلاب گسترده‌تر شد و مرحله­ی آخر، عدم توانایی کنترل حکومت محقق گردید و انقلاب اسلامی به پیروزی رسید.
نتیجه‌گیری: با توجه به این‌که نیل اسملسر شرط وقوع هر انقلابی را طی مراحل شش­گانه بیان کرده، لذا بررسی نقش بازار تهران نشان می­دهد، این شش مرحله­ی مدنظر نیل اسملسر با نقش بازار تهران در انقلاب قابل تطبیق و ارزیابی است.

کلیدواژه‌ها


  • Abrahamian, Yervand (2002 and 1998). Iran between two revolutions, Introduction to the Political Sociology of Contemporary Iran, translated by Ahmad Golmohammadi and Ebrahim Fatahi, Tehran, Ney Publishing. (In Persian)
  • Abrahamian, Yervand (2006). Essays in Political Sociology of Iran, translated by Soheila Farsani, Tehran, Pardis Danesh. (In Persian)
  • Amjad, Mohammad (2001). Iran from Royal Dictatorship to Theocracy, translated by Hossein Muftakhri, Tehran, Open. (In Persian)
  • Ashraf, Ahmad & Azizi, Ali Banu (1996). Social Classes, Government and Revolution in Iran, translated by Sohaila Torabi Farsani, Nilofar, Tehran. (In Persian)

-      Atiqpour, Mohammad (1979). The role of bazaars and bazaars in the Islamic Revolution, Tehran, Kayhan.-      Atiqpour, Mohammad (1979). The role of bazaars and bazaars in the Islamic Revolution, Tehran, Kayhan.

  • Azghandi, Alireza (2000). The ineffectiveness of Iran's political elites between the two revolutions, Qoms, Tehran. (In Persian)
  • Bagheri, Ali (1997). Memories of 15 Khordad, Tehran, Islamic Revolution Literature Office. (In Persian)
  • Derishi, Mehdi (2000). Economy and Islamic Revolution, Tehran, Islamic Revolution Documents Center. (In Persian)
  • Devani, Ali (1998). Iran's Clerical Movement, Tehran, Islamic Revolution Records Center, second edition. (In Persian)

-      Document No. 3239, Organization of Records and National Library of Tehran.-      Document No. 3805, Organization of Records and National Library of Tehran.-      Document No. 39564/999, Organization of Records and National Library of Tehran.-      Document No. 5/8, Section 311, Documents and Publications of the Islamic Council.-      Document No. 7/8, Section 311, Documents and Publications of the Islamic Council.-      Document No. 7/9, Section 311, Documents and Publications of the Islamic Council.-      Foran, Jan (1999). Fragile Resistance, History of Iran's Social Developments, translated by Ahmad Tedin, Tehran, Rasa.-      Gaziorski, Mark (1992). American foreign policy and the Shah, translated by Fereydoun Fatemi, Tehran, Nahr-e-Karzan.

  • Hosseinian, Ruhollah (2007). Fourteen years of ideological competition 1356-1343, Tehran, Islamic Revolution Documentation Center.

-      Ingand newspaper, documents and publications of the Islamic Council.-      Iran's Asr Mehr newspaper, documents and publications of the Islamic Council.

  • D, Stempel (1998). Inside the Iranian Revolution, translated by Manouchehr Shojaei, Tehran, authored.
  • Kadi, Niki (1990 and 2002). The Roots of the Iranian Revolution, translated by Abdol Rahim Tashteh, Tehran, Qalam Publishing Company. (In Persian)

-      Kamali, Masoud (2012). State-building Civil Society in Contemporary Iran, Tehran, Open Publications.

  • Katouzian, Mohammad Ali (1993). Iran's political economy, from the constitution to the end of the Pahlavi dynasty, translated by Mohammad Reza Nafisi and Kambiz Azizi, Tehran, Center. (In Persian)

-      Kavrazian, Arank (2000). Market and Government in Iran, translated by Mohsen Mahmoudi, Tehran, Duniya Ekhtaz Publications. -      Kayhan newspaper, documents and publications of the Islamic Council.

  • Khomeini, Ruhollah (2006). Imam Khomeini's book, first volume, Tehran, Imam Khomeini's (RA) Editing and Publishing Instute. (In Persian)
  • Kimia Far, Mohammad (2012). Habibullah Asgar Oladi's memoirs, Tehran, Islamic Revolution Records Center. (In Persian)
  • Kimia Far, Seyyed Mohammad (2012). Habibullah Asgar Oladi's memoirs, Tehran, Islamic Revolution Records Center.
  • Malai Towani, Alireza (1998). “Analytical study of the event of 17 Shahrivar 1357”, Matin research journal, number one. (In Persian)

-      Mard Mubarez newspaper, documents and publications of the Islamic Council.

  • Mehrjo, Behzad and Ghafarian, Mateen (2011). A window to the past, memories of Aladdin Mir Mohammad Sadegh, Tehran, Entrepreneur. (In Persian)
  • Moghdisi, Mahmoud and others (1991). Unsaid, memories of Martyr Mahdi Iraqi, by Mahmoud Moghdisi and others, Tehran, Rasa. (In Persian)
  • Moradinia, Mohammad Javad (2008). Imam Khomeini and the militant religious delegations, Tehran, Imam Khomeini's Organization and Publishing Institute. (In Persian)
  • Nabawi, Hossein and Sarbandi, Mohammad Reza (2004). Memoirs of Haj Ahmad Qadirian, Tehran, Islamic Revolution Records Center. (In Persian)

-      Newspaper of information, documents and publications of the Islamic Council.

  • Purshani, Iraj and others (2010). Bazaar and Islamic Civilization, Tehran, Publishing House. (In Persian)

-      Qezel Ayaq, Hossein (2022). Tehran market, political and revolutionary developments, translated by Mohammad Reza Nafisi and Cambyz Azizi, Papyrus.

  • Rahmati, Mohammad & Ghafari, Zahid (2010). Analysis of Khordad 15th Uprising in the framework of Smelser's Social Movement Theory, Social Sciences Quarterly. (In Persian)
  • Rooh Bakhsh, Rahim (2002). The role of the market in the Khordad 15 Uprising, Tehran, Islamic Revolution Records Center. (In Persian)

-      Sabbagh, Javad (1979). Explaining the Islamic Revolution of Iran with an emphasis on the theory of collective behavior, supervisor Dr. Ali Mohammad Hashedi, Imam Khomeini and Islamic Revolution Research Institute. (In Persian)

  • Sharifpour, Reza (2001). Mosque and Islamic Revolution, Tehran, Islamic Revolution Documentation Center. (In Persian)
  • Smelser, Neil (2008). Theory of Collective Behavior, translated by Reza Dejkam, New Findings Institute.

-      Toloui, Mahmoud (1992). The Story of the Revolution, Tehran, Alam Publishing. (In Persian)-      Toloui, Mahmoud (2004). The Story of the Revolution, Tehran, Alam Publishing. (In Persian)