درآمدی بر نظریه اسلامی عدالت اجتماعی: رویکردی مبتنی بر اندیشه شش متفکر دینی معاصر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری مدیریت دولتی و سیاست‌گذاری عمومی و پژوهشگر مرکز رشد، دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران.

2 استادیار پژوهشـکده مطالعات اسلامـی در علوم‌انسـانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

چکیده

هدف: مقاله حاضر بدنبال آن است که از مسیر بازخوانی و بازاندیشی اندیشه شش متفکر محوری انقلاب اسلامی (امام خمینی، علامه طباطبایی، شهید صدر، شهید بهشتی، شهید مطهریرحمه‌الله علیهم و مقام معظم رهبری) بتواند صورت‌بندی نظری مسنجم پیرامون عدالت اجتماعی ارائه کند و از رهگذر تولید یک نظریه اسلامی در باب عدالت تا حد زیادی از تشتت در سیاست‌گذاری‌ها، برنامه‌ریزی‌ها و اقدامات گوناگون و بعضاً متناقض دولت‌های مختلف جمهوری اسلامی با شعار و پرچم عدالت جلوگیری نماید.
روش‌شناسی پژوهش: بدین منظور با بهره‌گیری از روش فراتحلیل، ابعاد و اضلاع نظریه اسلامی عدالت اجتماعی پایه‌ریزی شده است.
 یافته‌ها: صورت‌بندی به‌دست آمده از برآیند اندیشه متفکران مذکور، عدالت را به «قوام و توازن» تعریف کرده است که خود را در 3 رکن اصلی «حکمرانی سیاسی»، «پیوندهای اجتماعی» و «تبادلات اقتصادی» تجلی می‌دهد.
نتیجه‌گیری: جاری‌شدن عدالت در ارکان فوق جامعه‌ای را تصویرپردازی می‌کند که در آن «استقرار ولایت سیاسی الهی»، «انسجام اجتماعی» و «معیشت متوازن» حاکمیت دارد. بنابراین هر نوع سیاست‌گذاری و مداخله اجتماعی باید حافظ و تقویت‌کننده ارکان اصلی و محوری جامعه عادلانه باشد. این نظریه در شکل تفصیلی خود می‌تواند منطقی برای طراحی، اجرا و ارزیابی سیاست‌های بین‌المللی، ملّی و محلّی قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


  • The Holy Quran
  • Nahj al-Balagha
  • Alikhani, Aliakbar (2009). Introduction to political justice theory in Islam. Tehran: Institute of Cultural and Social Studies. (In Persian)
  • Beheshti, Mohamad Hosein (1982). A review and analysis of jihad, justice, liberalism, imamat. Tehran: Central Office of Islamic Republic of Iran Party. (In Persian)
  • Beheshti, Mohamad Hosein (2008). The outstanding legend of history, Shahid Beheshti: A collection of lectures and interviews. Tehran: Council for Revival of Martyr Ayatollah Beheshti Works. (In Persian)
  • Beheshti, Mohamad Hosein (2011). Islamic Republic of Iran Party: Speeches, conversations, writings. Tehran: Foundation for Publishing the Works and Thoughts of Martyr Ayatollah Beheshti. (In Persian)
  • Eivazlou, Hosein (2015). Islamic theory of social justice & economic justice. Tehran: Center for the Islamic- Iranian model of progress. (In Persian)
  • Eskandarlou, Mohamad javad (2019). Quran & social justice theory. Qom: Dar al-Mobaleghin. (In Persian)
  • Gholami, Reza (2021). Analysis of theory of justice in Islamic thought. Tehran: Aftabe Tosee. (In Persian)
  • Given, Lisa M. (2008). The Sage encyclopedia of qualitative research methods. London: Sage.
  • Heidari, Abdollah (2015). An introduction to the theory of justice in Islam. Qom: Al-Mostafa International Center for Translation & Publication. (In Persian)
  • Jamshidi, Mohamad Hosein (2002). The theory of justice from the point of view of Abu Nasr Farabi, Imam Khomeini and Martyr Sadr. Tehran: Research Institute of Imam Khomeini and the Islamic Revolution. (In Persian)
  • Khamenei, Sayyed Ali. Speeches. Published in www. Khamenei.ir. (In Persian)
  • Khandouzi, Sayyed Ehsan (2011). Just Society: an introduction to the theory of economic justice in Holy Quran. Tehran: Imam Sadiq University Press. (In Persian)
  • Khomeini, Rouhollah (1989). Sahifeh-ye Imam. Tehran: The Institute for Compilation and Publication of Imam Khomeini's Works. (In Persian)
  • Khomeini, Rouhollah (1994). Interpretation of Sura Al-Fatih Tehran: The Institute for Compilation and Publication of Imam Khomeini's Works. (In Persian)
  • Khomeini, Rouhollah (1998). Explanation of the hadith of soldiers of reason and ignorance. Tehran: The Institute for Compilation and Publication of Imam Khomeini's Works. (In Persian)
  • Konow, James (2003). “Which Is the Fairest One of All? A Positive Analysis of Justice Theories”. Journal of Economic Literature, XLI (20): 1188-1239.
  • Mottahari, Morteza (1997). Collection of works. Tehran: Sadra Publication. (In Persian)
  • Mottahari, Morteza (2001). Notes of Ostad Mottahari. Tehran: Sadra Publication. (In Persian)
  • Pourezzat, Ali asghar (2001). “Public administration & social justice”. Management Knowledge. 14(55): 83-117. (In Persian)
  • Pourezzat, Ali asghar (2006). “Analysis of Logical Principles of Designing Public Policy Making System (Comparative Analysis among Truth-Oriented Justice and Many Political Philosophy Schools)”. Managerial Research in Iran. 10(4): 42-171. (In Persian).
  • Pourezzat, Ali asghar (2008 a). Coordinates of righteous government in the light of Imam Ali's Nahj al-Balagha. Tehran: Elmifarhangi Publication Company. (In Persian)
  • Pourezzat, Ali asghar (2008 b). Fundamental of public administration & government knowledge. Tehran: Samt. (In Persian)
  • Sadr, Imam Musa (2007). Islamic economic approaches: Mahdi Farokhian. Tehran: Imam Alsadr center for research and studies. (In Persian)
  • Sadr, Sayyed Mohamad Bagher (2008). Mosoueh al-shahid Sadr. Qom: Markaz al-Abḥāth wa-al-Dirāsāt al-Takhaṣṣuṣīyah lil-Shahīd al-Ṣadr. (In Arabic)
  • Sadr, Sayyed Mohamad Bagher (2014a). Eqtesadona (first volume): Sayyed Mahdi Borhani. Qom: Shahid Sadr Scientific Research Institute. (In Persian)
  • Sadr, Sayyed Mohamad Bagher (2014b). Eqtesadona (second volume): Sayyed Mahdi Borhani. Qom: Shahid Sadr Scientific Research Institute. (In Persian)
  • Sandel, M. (2007). Justice: A Reader. New York: Oxford University Press.
  • Tabatabaei, Mohamad Hosein (1995). Al-Mizan fi Tafir Al-Qur'an. Qom: Islamic Publications Office. (In Arabic)
  • Vaezi, Ahmad (2009). Criticism of theories of justice. Qom: Publication of Imam Khomeini Institute. (In Persian)
  • Vaezi, Ahmad (2022). Rethinking social justice; what, why, territory. Qom: Bustane Ketab. (In Persian)
  • Vaezi, Ahmad (2020). John Rawls; from justice theory to political liberalism. Tehran: Bustane Ketab. (In Persian)