تبیین فقهی عدالت اجتماعی به مثابۀ وظیفۀ حاکمیت سیاسی در اندیشه ی امام خمینی (ره)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته‌ی کارشناسی‌ارشد فلسفه، دانشگاه تهران.

2 استادیار، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران .

چکیده

هدف: این نوشتار به دنبال بررسی زمینه‌های فقهی مداخله‌ی دولت در جهت کاهش نابرابری و تحقق عدالت اجتماعی است.
روش‌شناسی پژوهش: مقاله‌ی پیش‌رو به روش توصیفی تحلیلی و با بهره‌گیری از الگوی روش‌شناسانه‌ی کتابخانه‌ای، با تأمل در منظومه‌ی فکری امام خمینی(ره)، نحوه فقهی تبیین عدالت اجتماعی و مداخلات حاکمیتی در حوزه‌ی خصوصی شهروندان را مورد بررسی قرار خواهد می‌دهد و با اتکا به الگوی متعارف استنباط فقهی، امکان حاکمیت را به‌عنوان موضوع اصلی عدالت اجتماعی تبیین خواهد کرد.
یافته‌ها: مفهوم عدالت اجتماعی با پیدایش نظریات جدید فلسفه‌ی سیاسی، معنایی جدید به خود گرفت و با مفهوم دولت و حقوق شهروندی در هم تنید. این مفهوم به‌عنوان یکی از مهم‌ترین اهداف انقلاب اسلامی نیز در کلام امام خمینی(ره) کراراً مطرح شده است. با این حال، در دوران پس از انقلاب اسلامی، التزام به مفهوم جدید عدالت اجتماعی به معنای وظیفه‌ی دولت برای توزیع عادلانه‌ی ثروت‌ها و تضمین بهره‌مندی شهروندان از مواهب اولیه‌ی زندگی، نیازمند نظریه‌ای فقهی بود که بتواند با این برداشت از عدالت اجتماعی را موجه نماید؛ مشخصاً عدالت اجتماعی به معنای کاهش نابرابری، مستلزم وضع سیاست‌هایی برای جلوگیری از انحصار به منظور حفظ کارایی بازار، اعمال سیاست‌های بازتوزیعی همچون مالیات پلکانی و گونه‌ای تحدید مالکیت خصوصی است. اختیاراتی که به‌نظر می‌رسد به سادگی در بستر احکام متعارف فقهی قابل توجیه نباشد. به همین دلیل دفاع از عدالت اجتماعی به‌عنوان وظیفه‌ی حاکمیت سیاسی نیازمند طرح مفاهیم نوین فقهی است.
نتیجه‌گیری: مطابق دریافت این نوشتار، نقطه‌ی کانونی این رهیافت فقهی، طرح مفهوم حکومت به‌مثابه یک موجودیت خاص با شئون و اختیاراتی خاص و متفاوت از شئون فردی است که وظیفه‌ی تحقق عدالت اجتماعی را برعهده خواهد داشت.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • Abedi, Ahmad (2020). Governor and Government in Islam’s Political System, Qom: Nashr-e Maaref. (In Persian)
  • Amid zanjani, Abbasali (2019). Public Law’s Jurisprudential Principles, Tehran: samt. (In Persian)
  • Estiri, Akram (2008). “Justice in individual and social ethics based on Imam Khomeini’s opinion”, Applied ethics studies journal, 4 (11): 5-36. (In Persian)
  • Farazi, Sadegh (2005). “Social Justice in Imam Khomeini’s Political School”, Hosun Journal, 2 (3): 129-153. (In Persian)
  • Fayyaz, Mohammad Eshagh (2013). The model of Islamic Government, Kabul: Congress secretariat honoring Ayatullah Fayyaz. (In Persian)
  • Fleischacker, Samuel (2018). A Short History of Distributive Justice, Translated By Majid Amini, Tehran: Markaz. (In Persian)
  • Fozy, Yahya; Moradi, Ruhollah (2010). “Comparative Study of Social Justice Theory in Islam and West (Case study of Comparing Justice Theory in the Thoughts of Imam Khomeini And John Rawls), Matin Journal, 12 (48): 94-117. (In Persian)
  • Ghazizadeh, Kazem (2005). “Rereading the issue of social justice with a new look at the views and life of Imam Khomeini”, Islamic Government the quarterly journal, 10 (2): 66-89. (In Persian)
  • Gorji, Abulghasem (2000). Jurisprudence and Jurists History, Tehran: Samt (In Persian).
  • Guardian Council Research Center (2010). The collection of opinions of the Guardian Council on the approvals of the second term of the Islamic Council, Tehran: Riasat Jomhuri. (In Persian)
  • Haeri Yazdi, Mahdi (1997). “Rational discussions about Islamic government”, Islamic Government the quarterly journal, 2 (3): 185-191. (In Persian)
  • Heydari, seyyed Kamal (2008). Milestones of jurisprudential renewal, Qom: Dar-e foraghed. (In Arabic)
  • Jamshidi, Mohammadhosein; Irannejad, Ebrahim (2010). “An introduction to explanation of social justice in Imam Khomeini’s thought”, Matin research journal, 12 (49): 15-48. (In Persian)
  • Javadi Amoli, Abdullah (1997). “Discussions about explanation of Velayat-e Faghih”, Islamic Government the quarterly journal, 2 (3): 192-208. (IN Persian)
  • Khalkhali, Mohammad Mahdi (2001). Sovereignty in Islam, Qom: Tablighat-e Eslami. (In Persian)
  • Khomeini, Seyyed Ruhollah (Imam) (2000). Ketab al-bey, Tehran: Institute for Organizing and Publishing the Works of Imam Khomeini (R.A). (In Persian)
  • Khomeini, Seyyed Ruhollah (Imam) (2002). Tahzib al-osul, Tehran: Institute for Organizing and Publishing the Works of Imam Khomeini (R.A). (In Persian)
  • Khomeini, Seyyed Ruhollah (Imam) (2013). Esteftaat, Tehran: Institute for Organizing and Publishing the Works of Imam Khomeini (R.A). (In Persian)
  • Khomeini, Seyyed Ruhollah (Imam) (2013). Sahife Imam, Tehran: Institute for Organizing and Publishing the Works of Imam Khomeini (R.A). (In Persian)
  • Khomeini, Seyyed Ruhollah (Imam) (2013). Velayat-e Faghih (Islamic Government), Tehran: Institute for Organizing and Publishing the Works of Imam Khomeini (R.A). (In persian)
  • Khorasani, Reza (2013). “Methodology of governmental jurisprudence in Imam Khomeini’s Jurisprudential-political thought”, A Quarterly Scientific journal on Islamic Revolution, 3 (9): 47-68. (In Persian)
  • Madadi, Seyyed Ahmad (2014). Looking to the Sea, Qom: Ketabshenasi Shie. (In Persian)
  • Mirahmadizadeh, Mansur (2001). Relation of Jurisprudence and Law, Qom: Tablighat-e Eslami. (In Persian)
  • Modarresi, Seyyed Mohammadreza (2013). Wage on Vajebat, Qom: Dar al-Tafsir. (In Persian)
  • Momen, Mohammad (1994). Reliable Notes on new issues, Qom: Al-Nashr Al-Eslami. (In Arabic)
  • Montazeri, Hoseinali (2005). Esteftaat, Tehran: Sayeh. (In Persian)
  • Motahhari, Morteza (1982). An overview of the basics of Islamic economics, Tehran: Hekmat. (In Persian)
  • Qomi, Mirza (2009). Al-ghavanin al-mohkamah, Qom: Ehia al-Kotob
    al Eslamiiah. (In Arabic)
  • Sadr, Seyyed Mohammad Bagher (1995). “The future process of ijtihad”, Feghh-e Ahl-e Beyt Journal, 1 (1): 33-42. (In Persian)
  • Zali, Mustafa (2023). “Expediency and Government: sacred or secular”, Social Theories of Muslim Thinkers journal, 13 (4): 191-205. (In Persian)

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار