ارائه چهارچوب عدالت اجتماعی در مکتب حاج قاسم سلیمانی بر اساس ماهیت آن در قرآن، سنت و فقه امامیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه الهیات، دانشکده حقوق و الهیات، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران/دانشیار گروه فقه و حقوق، پژوهشکده مطالعات اسلامی در علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

10.22084/rjir.2025.30470.3880

چکیده

هدف: عدالت در اسلام به‌عنوان راهبردی عملی برای ساختن جامعه‌ای سالم و مبتنی بر حقوق انسانی مطرح است. در مواجهه با تحریف کارآمدی آموزه‌های اسلامی، ارائه الگویی از عدالت اجتماعی مبتنی بر آموزه‌های شهید حاج قاسم سلیمانی، برای مشروعیت‌بخشی به محور مقاومت و تبیین اثربخشی فرامین الهی ضروری است.
روش ­شناسی پژوهش: این پژوهش با رویکرد توصیفی - تحلیلی، مفهوم عدالت را در قرآن کریم، سنت معصومین علیهم‌السلام و فقه امامیه به‌صورت نظام‌مند بررسی و تعریفی جامع استخراج می‌کند. در بخش کیفی، داده‌های میدانی از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با همرزمان و مطلعین سیره شهید سلیمانی، با نمونه‌گیری گلوله‌برفی گردآوری شده است. تحلیل داده‌ها بر اساس روش تحلیل تفسیری و کدگذاری چندسطحی (پایه، سازمان‌دهنده، فراگیر) انجام و فرایند مستندسازی داده‌ها با دقت و رعایت اصول تحقیق کیفی صورت گرفته است.
یافته ­ها: یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد عدالت اجتماعی در شریعت اسلامی به معنای قرار گرفتن هر فرد در جایگاه شایسته خود و رعایت تساوی و انصاف در حقوق و رفتار با دیگران است.
نتیجه­ گیری: سیره شهید سلیمانی با تأکید بر خدمت به خلق، همسویی بالایی با اصول عدالت اجتماعی دارد و مفاهیمی چون انصاف در رفتار، رعایت حقوق و مدیریت عدالت‌گرایانه در ابعاد اقتصادی، فرهنگی و سیاسی را به‌خوبی نمایان می‌سازد. این پژوهش الگویی کاربردی از عدالت اجتماعی در مکتب شهید سلیمانی ارائه می‌دهد که می‌تواند در مشروعیت‌بخشی به محور مقاومت نقش مؤثری ایفا کند.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • Qur’an-e Karim
  • Nahj al-Balagha
  • Abbaspour, Hossein (2022). The resurrection narrative, Tehran: Rah Yar. (In Persian)
  • Abulfutuh Razi, Hossein ibn Ali (1408). Rawz al-janan wa ruh al-janan fi tafsir al-Qur’an, Mashhad: Astan Quds Razavi. (In Arabic)
  • Agha Nazari, Hasan, Tavakkoli, Mohammad Javad, & Bidar, Mohammad (2018). Semantic analysis of school, system and science in Islamic economic literature, “Ma’refat-e Eqtesad-e Eslami”, 10(19), 25-46. (In Persian)
  • Ahmadi Mianji, Ali (1411). Al-Asir fi al-Islam. Qom: Daftar Nashr-e Islami, Jameat al-Modarresin. (In Arabic)
  • Ameli, Baha’ al-Din Mohammad ibn Hossein & Savuji, Nezam ibn Hossein (1429). Abbasi Collection and its completion, Qom: Daftar Nashr-e Islami, Jameat al-Modarresin. (In Arabic)
  • Ameli, Harr, Mohammad ibn Hassan. (1409). Vasael al-Shia, Qom: Moassese Al al-Bayt (a.s.), (In Arabic)
  • Ameli, Shahid Awwal, Mohammad ibn Makki (1400). Al-Qawa’ed wa al-Fawa’ed, Qom: Ketabforushi Mofid. (In Arabic)
  • Ameli, Shahid Awwal, Mohammad ibn Makki (1410). Al-Lum’a al-Dimashqiya fi Fiqh al-Imamiyah, Beirut: Dar al-Turath - al-Dar al-Islamiyah. (In Arabic)
  • Ameli, Shahid Awwal, Mohammad ibn Makki (1417). Al-Durus al-Shar’iya fi Fiqh al-Imamiyah, Qom: Daftar Nashr-e Islami, Jameat al-Modarresin. (In Arabic)
  • Amin Maqaddasi, Abolhasan & Afsahi, Nafiseh (2023). “A semantic analysis of the concept of social justice in the Holy Qur’an”, Adab-e Arabi, 15(1), 43-60. (In Persian)
  • Bagheri Dowlatabadi, Ali (2021). “Islamic revolution and school-building: The case of Martyr Haj Qasem Soleimani”, Faslname-ye Elmi Motale’at-e Defa-e Moghaddas, 7(4), 27-50. (In Persian)
  • Bahrani Al Asfour, Yusuf ibn Ahmad ibn Ebrahim (1405). Al-Hada’iq al-nazera fi ahkam al-itrah al-tahera, Qom: Daftar Nashr-e Islami, Jameat al-Modarresin. (In Arabic)
  • Bastani, Fuad Afram (1996). Abjadi Dictionary, Tehran: Eslami. (In Persian)
  • Bayat, Abdolhamid & Seyed Tabatabaei, Seyed Mehdi (2020). “The optimal pattern of interpersonal communication in the command hierarchy: The case study of Martyr Haj Qasem Soleimani”, Modiriyat-e Eslami, 28(4), 169-185. (In Persian)
  • Bazargan, Abbas (1992). Introduction to qualitative and mixed research methods: Common approaches in behavioral sciences”, Tehran: Didar. (In Persian)
  • Beheshti, Mohammad (1992). Saba Dictionary, Tehran: Saba. (In Persian)
  • Fayz Kashani, Mohammad ibn Shah Morteza (1415). Tafsir al-Safi. Tehran: Maktaba al-Sadr. (In Arabic)
  • Ghazanfarpour, Hossein, Azodi, Vahid, Mirzaee, Mohammad Hasan, & Zabeli Rayeni, Fatemeh (2022). Historical research on Martyr Haj Qasem Soleimani. (In Persian)
  • Gilani, Mirza Qommi, Abolqasem ibn Mohammad Hasan (1413). Jame’ al-Shatat fi Ajwabat al-Su’alat. Tehran: Moassese Keyhan. (In Arabic)
  • Haji Akbari, Fatemeh & Shirdel, Masoumeh (2023). “Explanation of religious teachings in the school of Martyr Lieutenant General Haj Qasem Soleimani”, Majale-ye Motale’at-e Bidari Eslami, 12(2), 47-75. (In Persian)
  • Hoseini Khamenei, Seyed Ali. (n.d.). Statements,2002, 2022, 2019 Retrieved from
  • [https://farsi.khamenei.ir/others-note?id=48618]
  • [https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=46944]
  • [https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=51635]
  • Ibn Shu'bah, Hasan ibn Ali (2003). Tuhaf al-uqul, Translation: Sadegh Hasanzadeh, Qom: Entesharat-e Al Ali (a.s.). (In Persian)
  • Jama’i az Pajoheshgaran, Zir-e Nazar-e Shahroudi, Seyed Mahmoud Hashemi (1426). Jurisprudence Encyclopedia according to the School of Ahl al-Bayt, Qom: Moaseseye Daerat al-Ma’arif Fiqh Islami bar Mazhab-e Ahl al-Bayt (a.s.). (In Persian)
  • Javadi Amoli (2008). Thematic Interpretation of the Holy Quran, Qom: Markaz-e Nashr-e Esra. (In Persian)
  • Khalkhali, Seyed Mohammad Mahdi Mousavi (1422). Governance in Islam or Guardianship of the Jurist, Translation: Jafar Alhadi, Qom: Daftar Nashr-e Islami, Jameat al-Modarresin. (In Persian)
  • Khomeini, Seyed Ruhollah Mousavi (1989). The Book of Imam, Tehran: Moaseseh Tanzim va Nashr Asar-e Imam Khomeini (s.). Retrieved from http://www.imam-khomeini.ir/fa/C207_44725 (In Persian)
  • Khoeini, Ghafour, Mojtahed Soleimani, Abolhasan, & Najafi Zia, Mahdi (2020). “The position of justice in the Imami jurisprudence and the laws of the Islamic Republic of Iran”, Do Faslname-ye Motale’at-e Eqtesad-e Eslami, 12(2), 35-62. (In Persian)
  • Larijani, Mohammad Javad (1998). Religiosity, Government and Development, Tehran: Moasseseh Farhangi Andisheh Moaser. (In Persian)
  • Makarem Shirazi, Naser (1992). The exemplary interpretation, Tehran: Dar al-Ketab al-Islamiya. (In Persian)
  • Mansoryan, Yazdan (2017). Phenomenology outside the borders of philosophy (Conversation text)
  • Marashi Najafi, Seyed Shahab al-Din (1415). Al-Qisas ‘ala Dhou’ al-Qur’an wa al-Sunnah, Qom: Ketabkhaneh Ayatollah Mar’ashi. (InArabic)
  • Miles, Melanie B, & Huberman, A. Michael (1984). Qualitative data analysis, London: Sage.
  • Mohammadi Nia, Asadollah (2021). Haj Qasem, Our Fortunate Friend, Qom: Entesharat-e Sebt Akbar (a.s.). (In Persian)
  • Moein, Mohammad (2005). Persian Dictionary, Tehran: Entesharat-e Seraayesh. (In Persian)
  • Moasseseh Hamaseh Sazan-e Sarallah (2023). Thematic classification of Martyr Soleimani’s speeches, Tehran: Maktab-e Haj Qasem. (In Persian)
  • Mokhtar Abadi, Hossein (2023). Book of Sayings of Martyr Haj Qasem Soleimani, Kerman: Shahid Bahonar University of Kerman. (In Persian)
  • Mokhtari, Reza & Sadeghi, Mohsen (1426). Crescent sighting, Qom: Daftar Tablighat-e Islami, Howzeh Elmiyeh Qom. (In Arabic)
  • Najafi, Mohammad Hasan (1404). Jawaher al-Kalam fi Sharh Sharaye’ al-Islam, Beirut: Dar Ihya’ al-Turath al-Arabi. (In Arabic)
  • Naraqi, Molla Ahmad (1999). The Ascension of Happiness, Tehran: Payam-e Azadi. (In Persian)
  • Naraqi, Molla Ahmad ibn Mohammad Mahdi (1422). Treatises and issues, Qom: Kongereh Naraqiyyin Molla Mahdi va Molla Ahmad. (In Arabic)
  • Pahlevan Sharif, Mohammad Amin & Kazemi, Mohammad Hossein (2020). “Competency model of civilization-building jihadist managers: The case of Martyr Qasem Soleimani”, Modiriyat-e Eslami, 28(4): 141-168. (In Persian)
  • Qorashi, Seyed Ali Akbar (1992). Qamus al-Qur’an, Tehran: Dar al-Ketab al-Islamiya. (In Persian)
  • Ragheb Esfahani, Hossein ibn Mohammad (1995). Vocabulary of the Qur’an, (2nd ed.). Tehran: Mortezavi. (In Persian)
  • Rostami Nasab, Abbasali (2021). The school and the instructive classroom of Martyr Haj Qasem Soleimani, Kerman: Shahid Bahonar University of Kerman, Haj Qasem School Research Center. (In Persian)
  • Sarmad, Zohreh, Hejazi, Elaheh, & Bazargan, Abba (2008). Research methods in behavioral sciences (12th ed.), Tehran: Agah. (In Persian)
  • Shirazi, Ali (2020). Indicators of Martyr Soleimani’s School, Qom: Khat-e Moghadam. (In Persian)
  • Tabatabaei, Mousavi Hamadani, Seyed Mohammad Baqer. (1995). Tarjomeh Tafsir al-Mizan, Qom: Daftar Nashr-e Islami, Jameat al-Modarresin. (In Persian)
  • Tamimi Amadi, Abd al-Wahid ibn Mohammad. (1987). Tasnif-e Ghurar al-Hikam va Durar al-Kalam, Qom: Daftar Tablighat. (In Persian)
  • Tayyeb, Abdolhossein (1990). Atiyab al-Bayan fi Tafsir al-Qur’an (14 vols.), Tehran: Eslami. (In Persian)
  • Tehrani, Seyed Mohammad Hossein Hosseini (1421). Guardianship of the Jurist in the government of Islam (2nd ed.). Mashhad: Entesharat-e Allameh Tabatabaei. (In Persian)
  • Toraehi, Fakhruddin ibn Mohammad (1996). Majma’ al-Bahrain. Tehran: Mortezavi. (In Persian)
  • Tusi, Abu Ja’far, Mohammad ibn Hasan (1407). Al-Khilaf. Qom: Daftar Nashr-e Islami, Jameat al-Modarresin. (In Arabic)
  • Tusi, Mohammad ibn Hasan (1414). Al-Amali. Qom: Dar al-Thaqafah. (In Arabic)
  • Yazdi, Seyed Mohammad Kazem (1415). Questions and Answers, Tehran: Markaz Nashr al-Ulum al-Islamiya. (In Arabic)
  • Yousefi, Majid (2021). God is the Superpower: Memories of the people of Hamedan from the days of Martyr Haj Qasem, Tehran: Rah Yar. (In Persian)

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار