نظریة نهادی، به رغم ظرفیتهایی که برای تحلیل اندیشه و عمل متفکران معاصر دارد، نظریة شناخته شدهای در مطالعات انقلاب اسلامی و اندیشة سیاسی در ایران نیست. بر این قیاس، تبیین اندیشه و عمل یک اندیشمند و بیان ارتباط آن با انقلاب اسلامی و تأکید بر ابعاد نهادی آن نیز مسبوق به سابقه نیست.
مقالة حاضر با فرض چنین وضعیتی برای نخستینبار به تبیین و بررسی وجوه نهادی اندیشه و عمل آیت الله سید محمد حسینی بهشتی و نسبت آن با انقلاب اسلامی میپردازد. از این روی، پرسش اصلی مقاله این است که ابعاد نهادی اندیشه و عمل آیت الله بهشتی چیست و کدام است؟ این موضوع از آنجا اهمیت مییابد که بهشتی در شمار افراد مؤثر در پیدایش انقلاب اسلامی ایران و نیز ساختارهای پسینی آن در قالب جمهوری اسلامی است. مدعای نگارنده این است که هم اندیشه و هم عمل آیت الله بهشتی واجد عناصری است که با نظریة نهادی ارتباط وثیقی دارد و در قالب آن میتوان به تحلیل اندیشه ایشان پرداخت. هدف نهایی از طرح چنین مباحثی، نهادی ساختن پارهای از ارزشها در جامعه و در نتیجه، حل و فصل مشکلاتی است که جامعة ما بیش از یک سده است با آن درگیر است.
)