مؤلفه‌های الهام بخشی و قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در جهان اسلام:مطالعه سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

کارشناسی ارشد اندیشه سیاسی پژوهشکده امام خمینی(ه) و انقلاب اسلامی

چکیده

کشورها در پرتو شناسایی و عملیاتی ساختن مؤلفه‌های قدرت در سطوح ملی و بین‌المللی،‌ سعی در کسب منزلت و پرستیژ بین‌المللی دارند و از آنجایی که تحول گفتمانی قدرت و رویکرد نوین کشورها در عرصه سیاست خارجی به ابزار قدرت،‌ اهمیت قدرت نرم را دو چندان ساخته است، جمهوری اسلامی ایران نیاز دارد مؤلفه‌های تولیدکننده قدرت نرم خویش را مورد بررسی قرار دهد و با سیاستگذاری‌های مناسب، نفوذ و اقتدار بین‌المللی خویش را بیفزاید. یکی از مؤلفه‌های تأثیرگذار بر قدرت نرم ایران در سطح ملی و بین‌المللی، الهام بخشی می‌باشد که بعد از انقلاب اسلامی مورد توجه دولتمردان ایرانی بوده است و در اسناد فرادستی جمهوری اسلامی ایران مورد تأکید قرار گرفته است. بنابراین مقاله حاضر سعی دارد به بررسی مؤلفه‌های الهام بخش جمهوری اسلامی بپردازد و تأثیر آن را بر ارتقاء قدرت نرم ارزیابی نماید و به‌صورت موردی، سیاست های کلی برنامه ششم توسعه را بررسی نماید. در همین راستا،‌ با بهره‌گیری از روش تحلیل محتوای کیفی سعی می‌گردد به این سوال پاسخ داده شود که، مؤلفه‌های الهام بخشی جمهوری اسلامی ایران در سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه که در حفظ و ارتقاء قدرت نرم جامعه ایرانی موثر هستند، کدامند و چگونه بر توانمندی نرم‌افزاری ایران می‌افزایند؟ یافته‌های مقاله نشان می‌دهند که الهام بخشی انقلاب اسلامی و به تبع آن جمهوری اسلامی ایران اشاره به گزینش سیاست‌های مسالمت‌‎آمیز و نرم‌افزاری دارد که مترصد ترویج و اشاعه ارزش‌ها،‌ مبانی و اهداف انقلاب اسلامی و جامعه ایرانی در کشورهای منطقه و جهان اسلام می‌باشد و در عین حال، ارتباط معناداری بین مؤلفه‌های الهام بخشی ایران در جهان اسلام با قدرت نرم وجود دارد و مؤلفه‌های الهام بخشی در سیاست های کلی این برنامه شامل: توسعه دانایی محور، ارزش‌ها و مبانی انقلاب اسلامی، ارائه سبک زندگی اسلامی- ایرانی، فرهنگ و معارف دینی، توسعه هویت اسلامی- ایرانی، علم و فناوری می‌شود که توانمندی و ظرفیت قدرت نرم جامعه ایرانی را در جهان اسلام ارتقاء می‌دهند.

کلیدواژه‌ها


-    ابوالفتحی، محمد و سعید پیرمحمدی (1393)، تأثیر مؤلفه‌های قدرت نرم انقلاب اسلامی ایران بر گسترش بیداری اسلامی خاورمیانه، سیاست دفاعی، سال بیست و دوم،‌ بهار، شماره86.
-    اسپوزیتو، جان (1382)، انقلاب اسلامی ایران و بازتاب جهانی آن، ترجمه محسن مدیرشانه چی، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
-    امام خمینی (1385)، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، چاپ چهارم.
-    بهشتی، سیدعلیرضا (1393)، حقوق بشر در بستر گفت‌و‌گوهای میان فرهنگی، نسبی‌گرایی فرهنگی و سازوکار امر عقلایی، مطالعات راهبردی جهانی شدن، سال پنجم، زمستان، شماره17.
-    پوراحمدی، حسین (1389)، مبانی معرفت شناختی انقلاب اسلامی ایران و فرایند جهانی شدن، مطالعات انقلاب اسلامی، سال هفتم،‌ بهار، شماره20.
-    پورایمان، علی اکبر (1378)، سیمای رسانه‌ها و وسایل ارتباط جمعی در آفریقای سیاه، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته روانشناسی و علوم اجتماعی، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
-    جعفری‌پناه، مهدی و منصور میراحمدی (1391)، مؤلفه‌های قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران با رویکرد اسلامی، معرفت سیاسی، سال چهارم، پائیز و زمستان، شماره2. 
-    جمالزاده، ناصر (1391)، قدرت نرم انقلاب اسلامی و نظریه صدور فرهنگی انقلاب، پژوهشنامه انقلاب اسلامی، دوره اول، پائیز، شماره4.
-    جمشیدی، محمدحسین و رسول محمدی گهرویی (1393)، جمهوری اسلامی ایران و عراق نوین، تبینی بر کاربرد قدرت نرم در عراق نوین در راستای تحقق ارزش‌های انقلاب اسلامی، جامعه شناسی جهان اسلام، دوره اول، بهار و تابستان، شماره4.
-    جمشیدی، محمد (1391)، مواجهه گفتمانی ایران و آمریکا، از بیداری اسلامی تا جنبش وال استریت، مطالعات جهان،‌دوره اول،‌ بهار، شماره3.
-   جهان بین، فرزاد و مونا پارسا (1392)، راهبردهای ارتقا قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در جهان اسلام براساس مدل SWTO، مطالعات سیاسی جهان اسلام، دوره دوم، تابستان، شماره 5 و 6.
-    جهانگیری، یحیی (1394)، ‌مفهوم شناسی تئوری صدور انقلاب در قاموس فکری امام و رهبری،‌ روزنامه کیهان، 6 تیرماه، شماره21092.
-    حاتمی، محمدرضا (1392)، بررسی الگوپذیری خیزش‌های جدید خاورمیانه و شمال افریقا مدل انقلاب اسلامی یا مدل امریکایی، جستارهای سیاسی معاصر، دوره چهارم،‌ زمستان، شماره10.
-    حافظ نیا، محمدرضا و دیگران (1391)، انقلاب اسلامی و پیدایش ژئوپلیتیک جدید ایران، پژوهشنامه انقلاب اسلامی،‌ سال دوم، زمستان،‌ شماره5.
-    حسینی، سیدرضا (1390)، الگوی مردم سالاری دینی و نسبت آن با بیداری اسلامی»، جستارهای سیاسی معاصر، سال دوم، پائیز و زمستان، شماره2.
-    حسینی، سیدمحمدحسین(1392)، جایگاه دیپلماسی عمومی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، سیاست خارجی، سال بیست و هفتم، پائیز، شماره3.
-    حق پناه، جعفر و دیگران (1393)،‌ قدرت نرم ایران در آسیای مرکزی و قفقاز، تهران: انتشارات ابرار معاصر.
-    خرمشاد، محمدباقر (1394)، مصاحبه تحلیل مبانی قدرت نرم جمهوری اسلامی، جشنواره فرهنگی دانشجویی جمهوری اسلامی، تهران: جهاد دانشگاهی.
-    خواجه سروی، غلامرضا و جواد طباخی (1392)، ‌جهانی‌شدن سبک زندگی و تقاضای دگرگونی سیاسی، مطالعات راهبردی جهانی شدن، دوره چهارم، بهار، شماره10.
-    داداندیش، پروین و افسانه احدی (1390)، جایگاه دیپلماسی عمومی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، روابط خارجی، سال سوم، بهار، شماره9.
-    دانش نیا، فرهاد (1392)، قبض و بسط مفهوم قدرت در سامان فکری جوزف نای، جستارهای سیاسی معاصر، سال چهارم، پائیز، شماره3.
-    درخشه، جلال و مصطفی غفاری (1390)،‌ دیپلماسی عمومی جمهوری اسلامی ایران در جهان اسلام، مطالعات فرهنگ و ارتباطات،دوره دوازدهم، زمستان، شماره48.
-    دهشیری، محمدرضا (1387)، جایگاه قدرت نرم در انقلاب اسلامی، فصلنامه حضور، تابستان، شماره57.
-    دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال و فیروزه رادفر (1388)،‌ الگوی صدور انقلاب در سیاست خارجی دولت نهم، دانش سیاسی، دوره پنجم،‌ زمستان، شماره10.
-    دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال و فیروزه رادفر (1389)،‌ الگوهای صدور انقلاب در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
-    دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال (1384)، گفتمان عدالت در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، معرفت سیاسی،‌ سال اول، بهار و تابستان، شماره1.
-    دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال (1384)، تحول گفتمانی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: مؤسسه ایران.
-    دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال (1389)، دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی در منطقه خلیج فارس، فصلنامه سیاست، دوره 40، زمستان،‌ شماره4.
-    رحمانی، هما (1393)،‌ نشانه‌های الهام بخشی در رهبری منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه سیاست، دوره44، پائیز، شماره3.
-    رفیع، حسین، سیدمحمدجواد قربی و حسین دانش (1393)، منابع فرهنگی قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران، مطالعه موردی سند چشم‌انداز 1404، مطالعات انقلاب اسلامی، سال یازدهم، پائیز، شماره38.
-    رنجبران، داود (1388)، جنگ نرم، تهران: انتشارات ساحل اندیشه.
-    رهبری، مهدی (1385)، تحول گفتمانی قدرت، پژوهشنامه حقوق و علوم سیاسی، سال اول، تابستان،شماره1.
-    سالار،‌ محمد (1382)، انقلاب اسلامی و صدور ارزش‌های فرهنگی، اندیشه انقلاب اسلامی، ‌بهار، شماره 5.
-    ستوده، محمد (1385)، تحولات نظام بین الملل و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، قم: بوستان کتاب.
-    سعیدی، روح الامین (1393)، دیپلماسی عمومی جمهوری اسلامی ایران: مطالعه موردی لبنان،تهران: ابرار معاصر.
-    سلطانی فر، احسان و طاهر روشندل (1390)، مدل مفهومی تبیین گفتمان حاکمیت، مردم و رسانه با رویکرد پدافند غیر عامل، رسانه و فرهنگ، سال اول، پائیز و زمستان، شماره2.
-    سنجابی شیرازی، جهانبخش (1389)، مفهوم شناسی و تبارشناسی قدرت و جنگ نرم: اصول و روش‌های رویارویی با آن در منابع علمی، رهنامه سیاستگذاری سیاسی، دفاعی و امنیتی، سال اول، زمستان، شماره 2.
-    سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران (1394)، ابلاغیه فرماندهی کل قوا به قوای سه گانه.
-    سیف، اله مراد و دیگران (1392)، مفهوم شناسی قدرت نرم اقتصادی: توسعه نظریه قدرت نرم متعارف در حوزه اقتصاد، فصلنامه مطالعات راهبردی بسیج، سال شانزدهم، بهار، شماره 58.
-    سیف، اله‌مراد (1390)، مفهوم شناسی قدرت نرم اقتصادی جمهوری اسلامی ایران، آفاق امنیت، سال4، تابستان، شماره 11.
-    سیمبر، رضا (1393)، اشاعه فرهنگی انقلاب در دیپلماسی عمومی،‌ خبرنامه صبح صادق، 25 بهمن ماه.
-    شجاعی،‌ هادی و دیگران (1393)، تأثیر انقلاب اسلامى ایران در برجسته شدن موضوع قدرت نرم در روابط بین‏الملل، ماهنامه معرفت، سال بیست و سوم، مرداد، شماره200.
-    شعبانی، رمضان (1392)، قدرت نرم و هویت فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه مطالعات قدرت نرم، سال سوم، پائیز و زمستان، شماره 9.
-    شهرام نیا، امیرمسعود و دیگران (1391)، واکاوی مفهومی قدرت نرم و راهکار (فرصت)‌های ایران در قبال آن، دانش سیاسی و بین‌الملل، سال اول، پاییز، شماره 3.
-    شورای عالی انقلاب فرهنگی(1389)،‌ نقشه جامع علمی کشور، تهران: دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی.
-    صبوری، ضیاءالدین (1390)، قدرت نرم آمریکا در حوزه سیاست خارجی و امنیتی، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
-    عطایی، فرهاد و مهدی هدایتی (1392)، روند تحول قدرت نرم در سیاست خارجی روسیه، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، دوره نوزدهم، زمستان، شماره 84.
-    علوی، حسین(1390)، جهاد اقتصادی و قدرت نرم: نقش جهاد اقتصادی در افزایش قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران، پایگاه اطلاع رسانی حوزه، بیست و چهارم خرداد ماه.
-    علی‌پور، جواد (1387)، قدرت نرم در سیاست خارجی کلینتون و بوش: مطالعه تطبیقی در مورد عراق، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته مطالعات آمریکای شمالی، تهران: دانشگاه تهران.
-    علیزاده، محمد و مژگان احمدژور (1390)، جهانی شدن فرهنگی و قدرت نرم: ضرورت سیاستگذاری جدید با رویکرد نرم‌افزاری، مطالعات قدرت نرم، سال اول، پائیز، پیش شماره3.
-    عیوضی، محمدرحیم و مونا پارسا (1392)، الگوی تحلیلی قدرت نرم و سیاست بین‌الملل، مطالعات قدرت نرم، سال سوم، پائیز و زمستان، شماره 9.
-    فرهادیان، محمدحسین (1392)، انتخابات و قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران،اندیشکده راهبردی تبیین.
-    قربانی، ارسلان و دیگران (1390)، قابلیت‌های سرمایه اجتماعی در شکل دهی به قدرت نرم، رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی، پائیز، شماره 27.
-    قربانی، ارسلان و دیگران (1390)، قدرت هوشمند؛ تحول نوین قدرت در عصر جهانی‌ شدن، روابط خارجی، ‌دوره سوم، زمستان، شماره12.
-    قربی، سیدمحمدجواد و صدرالدین موسوی (1392)، الهام بخشی و قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در سند چشم‌انداز 1404، فصلنامه قدرت نرم، پائیز و زمستان، شماره 9.
-    قربی، سیدمحمدجواد (1390)، قدرت نرم و گفتمان اسلامی قدرت، هفته‌نامه پگاه حوزه، بهمن ماه، شماره 319.
-    قهرمانپور، رحمن (1389)، تقدم الهام بخشی بر قدرت نرم در سیاست‌های کلان ج.ا.ایران در جهان اسلام،راهبرد دفاعی،سال هشتم، بهار، شماره28.
-    کتولی، نجیبه (1392)، تقابل قدرت نرم ایران و آمریکا بعد از حوادث یازده سپتامبر در منطقه خاورمیانه، پایان نامه کارشناسی ارشد روابط بین‌الملل،‌ تهران: دانشگاه تربیت معلم.
-    کوشکی، محمدصادق و دیگران (1393)، چشم‌اندازی بر تأثیرات مؤلفه‌های قدرت نرم انقلاب اسلامی ایران بر بیداری اسلامی بحرین، مطالعات انقلاب اسلامی، سال یازدهم، زمستان، شماره39.
-    گروه مطالعات دیپلماسی ایران(1394)، گفتاری در باب دیپلماسی علم و فناوری جمهوری اسلامی ایران،‌ تهران: گروه مطالعات دیپلماسی ایران.
-    گلشن پژوه، محمودرضا (1387)، جمهوری اسلامی ایران و قدرت نرم، تهران، معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی.
-    متقی، ابراهیم و افسانه رشاد(1390)، نقش قدرت نرم در گسترش بیداری اسلامی خاورمیانه، راهبرد دفاعی، سال نهم، ‌تابستان، شماره33.
-    متقی، ابراهیم (1385)، ام‌القرای اسلامی و صدور انقلاب، همشهری دیپلماتیک، بهمن ماه، شماره11.
-    متقی،‌ ابراهیم (1391)،‌ روند تحول قدرت نرم  در سیاست خارجی آمریکا، تهران: نشر ساقی.
-    ملک زاده، محمد (1393)، قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در برابر غرب، پایان نامه دکتری معارف اسلامی، قم: دانشگاه معارف اسلامی.
-    میرحسینی، سیدعبدالحمید و حسین محمدی دوستدار (1393)، دیپلماسی علمی به مثابه قدرت نرم، فصلنامه قدرت نرم، سال چهارم، پائیز و زمستان، شماره 11.
-    نادری و ابوالقاسمی (1385)، الهام بخشی سندچشم انداز جمهوری اسلامی ایران در افق 1404،مرکز پژوهشی توسعه فرهنگ دینی جهان معاصر.
-    نادری، مهدی و اصغر آقامهدوی (1390)، کاربرد قدرت نرم از ناحیه استکبار؛ رویکردی  قرآنی، دانش سیاسی، دوره هفتم، پائیز و زمستان، شماره14.
-    نای، جوزف (1386)، منابع قدرت نرم، مطالعات بسیج، ترجمه‌ی ناصر بلیغ، سال دهم، پائیز، شماره 36.

-    هرسیج، حسین و دیگران(1388)، ژئوپلیتیک قدرت نرم ایران، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال چهارم، بهار، شماره2.

-    هرسیج،‌ حسین و دیگران (1391)، تأثیر جنبش‌های اسلامی-مردمی سال2011 بر منابع قدرت نرم جمهوری اسلامی  ایران و آمریکا در خاورمیانه،‌ مطالعات انقلاب اسلامی، سال نهم، پائیز، شماره30.
-    هرسیج، حسین و مجتبی تویسرکانی (1389)، تأثیر مؤلفه‌های هویت‌ساز ایرانی بر قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، دوره سوم، بهار، شماره9.
-    هرسیج، حسین و مجتبی تویسرکانی (1389)، تأثیر مؤلفه‌های هویت ساز ایرانی بر قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران، تحقیقات فرهنگی، دوره سوم، بهار، شماره9.
-    هرسیج، حسین (1390)، تجزیه و تحلیل ویژگی‌ها، مبانی و مؤلفه‌های قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران، مطالعات قدرت نرم، سال اول، پائیز، پیش شماره3.
-    واعظی،‌ محمود (1391)، اثر مضاعف علم و فناوری در الهام بخشی، پرتال دیپلماسی علم و فناوری، بهمن ماه.
-    یزدانی، عنایت الله و رویا نژاد زندیه (1392)، کاربست دیپلماسی عمومی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در چهارچوب اصول و ارزش‌های انقلاب اسلامی، پژوهشنامه انقلاب اسلامی، دوره دوم،‌ تابستان،‌ شماره7.
-    یعقوبی، سعید (1388)، سیاستگذاری در دولت مجازی، اقتدار و قدرت ملی ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد مطالعات ایران و سیاستگذاری عمومی، تهران: دانشگاه تهران.
-    یوسفی، جعفر (1387)، بررسی تطبیقی قدرت نرم در گفتمان‌های اسلامی و لیبرال دموکراسی، در قدرت نرم، جلد اول، تهران: پژوهشکده مطالعات و تحقیقات بسیج.
-    Baldwin, David (2002),Power and International Relation, in Handbook of International Relations, Walter Carlsnaes et.al, London: SAGE.
-    Chorin, Ethan and Haim Malka (2008), Iran’s Soft Power Create Hard Realities, Center for Strategic& International Studies (CSIS), Middle East Program, April. 
-    Esposito, John (1991), The Islamic Threat: Myth or Reality, Oxford, Oxford University Press.
-    Friedman, Thomas L (2005), The World Is Flat: A Brief History of the Twenty-first Century, New York, Farrar, Straus and Giroux.
-    Ikenberry, John (2011), The Future of Power, In This Review, Foreign Affairs, March/April, Volume 90,Number 2.
-    Keohane, Robert and Joseph Nye (1998), Power and Interdependence in Information Age, Foreign Affairs, Vol. 77, No. 5.
-    Nye, Joseph (2002), The Information Revolution and American soft power, asia pacific review.vol.9, no1.
-    Nye, Joseph (2007), Notes for a Soft Power Research Agenda, in Power in Politics, London and New York, Routledge.
-    Nye, Joseph (2011), The Future of power, United States, public affairs.
-    Sharp, Paul (2005), Revolutionary States, Outlaw Regimes and the Techniques of Public Diplomac,The New Public Diplomacy Soft Power in International Relations, Edited by Jan Melissen, Hampshire, Palgrave
-    Vasquez, John (1998), The Power of Power Politics: from Classical Realism to Neo Traditionalism, Cambridge: Cambridge University Press.