سیر تکامل مفهوم «صهیونیسم ستیزی» در گفتمان انقلاب اسلامی با تأکید بر اندیشه آیت الله خامنه ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران

2 کارشناس ارشد مطالعات فلسطین

چکیده

نزدیک به هفتاد سال است که مسأله فلسطین و اشغال آن توسط صهیونیست‌ها در کانون توجه ایرانیان از طیف‌های مختلف فکری و سیاسی قرار داشته است. موضوع حمایت از فلسطین و مخالفت با اسرائیل در گفتمان‌های ضد رژیم پهلوی در دهه‌های 1340 و 1350 شمسی از اهمیت بسزایی برخوردار بوده و از پس از پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون نیز به‌عنوان یکی از ارکان هویتی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران تثبیت شده است. در این پژوهش با استفاده از روش «تحلیل گفتمان» مهم‌ترین عناصر مرتبط با فلسطین در آثار سه چهره تأثیرگذار در دوره پیش از انقلاب اسلامی شناسایی شده و سپس چگونگی امتداد و تحول آنها در جمهوری اسلامی با تأکید بر گفتمان آیت الله خامنه‌ای مورد بررسی قرار می‌گیرد. این پژوهش نتیجه می‌گیرد که نه تنها عناصر اصلی گفتمان‌های پیشین در گفتمان کنونی جمهوری اسلامی امتداد یافته‌اند بلکه با وارد شدن برخی عناصر گفتمانی جدید و مفصل‌بندی آنها با عناصر قبلی، گفتمان جامعی تحت عنوان «صهیونیسم ستیزی» شکل یافته است. در گفتمان صهیونیسم ستیزی نابودی اسرائیل و صهیونیسم هدف مطلوب و غایی است. همچنین اسرائیل به‌عنوان دشمن درجه یک جمهوری اسلامی ایران تعریف می شود. این دو مفهوم در حکم دال‌های مرکزی این گفتمان عمل می‌کنند. سایر عناصر گفتمانی حول این دو محور تجمیع شده و به‌صورت یک گفتمان هژمونیک قوام یافته‌اند.

کلیدواژه‌ها


- خامنه ای، آیت الله سید علی (1379)، مسأله فلسطین و صهیونیسم رهنمودهای مقام معظم رهبری، تهران: دفتر رسانه‌های سازمان تبلیغات اسلامی.
- خامنه‌ای، آیت الله سید علی (1376)، مسأله فلسطین و صهیونیسم از دیدگاه حضرت آیت الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی، تهران: دفتر رسانه‌های سازمان تبلیغات اسلامی.
- سلطانی، علی اصغر (1384)، قدرت، گفتمان، و زبان، سازوکارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی ایران، تهران: نشر نی.
- سلطانی، علی‌اصغر (1383)، «تحلیل گفتمان به مثابه نظریه و روش»، فصلنامه علوم سیاسی، سال هفتم، ش 28.
- شریعتی، علی (1350)، اسلام شناسی (جهان بینی توحید)، تهران: انتشارات حسینه ارشاد.
- شریعتی، علی (1378)، شیعه، تهران: انتشارات الهام.
- شریعتی، علی (1384)، آثار گونه‌گون (مجموعه آثار- 35)، تهران: انتشارات آگاه و بنیاد فرهنگی دکتر شریعتی، بخش دوم.
- شریعتی، علی (1384)، تشیع علوی و تشیع صفوی (مجموعه آثار- 9)، تهران: انتشارات چاپخش و بنیاد فرهنگی دکتر شریعتی.
- شریعتی، علی (1384)، علی (مجموعه آثار- 26)، تهران: نشر آمون.
- مدنی، سید جلال الدین (1362)، تاریخ سیاسی معاصر ایران، قم: دفتر انتشارات اسلامی، جلد دوم.
- مطهری، مرتضی (1379)، حماسه حسینی، تهران: انتشارات صدرا، جلد اول.
- واثقی، محمد حسین (1380)، مصلح بیدار (مجموعه مصاحبه‌ها، مقالات، سخنرانی‌ها و... درباره زندگانی و شخصیت شهید آیت الله مطهری)، تهران: انتشارات صدرا.
- Jorgensen, Marianne and Phillips, Louise (2002) Discourse Analysis as Theory and Method. London: SAGE.
- Laclau, Ernesto (1990) New Reflections on the Revolution of Our Time. London: Verso.
- Laclau, Ernesto and Mouffe, Chantal (2001) Hegemony and Socialist Strategy. 2nd ed. London: Verso.
- آرشیو پایگاه اطلاع رسانی حضرت آیت الله خامنه‌ای
 www.khamenei.ir
- بیانات در خطبه‌های نماز جمعه تهران 25/09/1379 مشاهده شده در تاریخ 23 خرداد 1394
- بیانات در شانزدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد 09/06/1391 مشاهده شده در تاریخ 28 خرداد 1394
- بیانات در اجتماع زائران و مجاوران حرم رضوی 04/01/1375 مشاهده شده در تاریخ 23 خرداد 1394
- بیانات در خطبه‌های نماز جمعه تهران 14/11/1390 مشاهده شده در تاریخ 23 خرداد 1394
- بیانات در کنفرانس حمایت از انتفاضه فلسطین  09/07/1390 مشاهده شده در تاریخ 28 خرداد 1394
- بیانات در دیدار شرکت‌‌کنندگان در اولین کنفرانس اسلامی فلسطین‌ 13/09/1369 مشاهده شده در تاریخ 1 تیر 1394
- بیانات در خطبه‌‌های نماز جمعه 10/10/1378 مشاهده شده در تاریخ 1 تیر 1394
- بیانات در دیدار زائرین و مجاورین حرم مطهر رضوی 01/01/۱۳۷۶ مشاهده شده در تاریخ 1 تیر 1394
- بیانات در جمع نیروهای شرکت‌کننده در مانور بزرگ ولایت 03/03/۱۳۷۵ مشاهده شده در تاریخ 1 تیر 1394
- پیام در پی برگزاری کنفرانس صلح خاورمیانه 25/07/۱۳۷۰ مشاهده شده در تاریخ 28 خرداد 1394
- بیانات در چهارمین کنفرانس حمایت از ملت فلسطین 14/12/۱۳۸۷ مشاهده شده در تاریخ 23 خرداد 1394