الگوی تحلیلی آسیب‌شناسی بیداری اسلامی از منظر مقام معظم رهبری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار علوم سیاسی دانشگاه امام صادق(ع)

2 دانشجوی کارشناسی‌ارشد رشته معارف اسلامی و علوم سیاسی دانشگاه امام صادق(ع)

چکیده

این مقاله درصدد است با محوریت اندیشه‌ها و بیانات مقام معظم رهبری، به بررسی مفهوم و مؤلفه‌های اثرگذار بر آسیب‌شناسی جنبش‌های بیداری اسلامی و ارائة الگوی تحلیلی آن، با تکیه‌بر عناصر موفقیت انقلاب اسلامی ایران بپردازد. به‌همین‌منظور با استفاده از روش تحلیل داده‌های تفسیر روشی متن‌محور ابتدا به ارائة عناصر اثرگذار بر پیروزی انقلاب اسلامی ایران پرداخته می‌شود. سپس از طریق رجوع کتابخانه‌ای به بیانات مقام معظم رهبری و تحلیل آن‌ها با استفاده از روش مذکور، تعریف بیداری اسلامی در اندیشة ایشان بیان می‌شود. در مرحلة آخر نیز مؤلفه‌هایی را که بر اساس آن‌ها می‌توان به آسیب‌شناسی این جنبش‌ها پرداخت از اندیشة رهبر معظم انقلاب استخراج کرده و منظومة روابط میان این مؤلفه‌ها به‌منظور ارائة الگوی تحلیلی موردنظر مورداشاره قرار می‌گیرد. درنهایت مشخص می‌شود که جنبش‌های بیداری اسلامی در اندیشة مقام معظم رهبری ـ که عبارتست از برانگیختگی و آگاهی‌ امت اسلامی بر محور عزت‌طلبی و کرامت‌خواهی که خیزش‌های عظیمی را علیه استبداد داخلی و استکبار خارجی در منطقة غرب آسیا و شمال آفریقا پدید آورده است ـ در معرض دو سنخ آفت درونی و بیرونی می‌توانند قرار گیرند. در الگوی ارائه‌شده آسیب‌های درونی عبارت‌اند از: «آسیب‌ها و خطرات درونی برای رهبری و شبکة نخبگانی»، «ایدئولوژی» و «مردم». آسیب‌های بیرونی نیز متشکل از: راهبردهای سه‌گانه‌ی «ترفند فرصت‌طلبی»، ارائة «بدیل‌های انحرافی» و «ناامید کردن مردم و پشیمان کردن مبارزان» هستند.

کلیدواژه‌ها


-   آیت‌الله خامنه‌ای، سیدعلی (29/11/1372)، خطبه‌های نماز جمعه تهران، تهران: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای.
WWW.Khamenei.ir
-   آیت‌الله خامنه‌ای، سیدعلی (11/6/1384)، بیانات‌ در دیدار کارگزاران نظام، تهران: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای.
WWW.Khamenei.ir
-   آیت‌الله خامنه‌ای، سیدعلی (14/9/1386)، بیانات در دیدار رؤسای قضائی کشورهای اسلامی، تهران: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای.
WWW.Khamenei.ir
-   آیت‌الله خامنه‌ای، سیدعلی (25/12/1387)، بیانات در سالروز ولادت حضرت پیامبر اعظم(ص)، تهران: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای.
WWW.Khamenei.ir
-   آیت‌الله خامنه‌ای، سیدعلی (15/11/1389)، خطبه‌های نماز جمعه تهران، تهران: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای.
WWW.Khamenei.ir
-   آیت‌الله خامنه‌ای، سیدعلی (1/1/1390)، بیانات در حرم مطهر رضوی در آغاز سال۹۰، تهران: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای.
WWW.Khamenei.ir
-   آیت‌الله خامنه‌ای، سیدعلی (9/4/1390)، بیانات در دیدار مسئولان نظام در روز عید مبعث، تهران: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای.
WWW.Khamenei.ir
-   آیت‌الله خامنه‌ای، سیدعلی (26/6/1390)، بیانات در اجلاس بین‌المللی بیداری اسلامی، تهران: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای.
WWW.Khamenei.ir
-   آیت‌الله خامنه‌ای، سیدعلی (14/8/1390)، پیام به کنگره‌ی عظیم حج، تهران: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای.
WWW.Khamenei.ir
-   آیت‌الله خامنه‌ای، سیدعلی (10/11/1390)، بیانات در دیدار شرکت‌کنندگان در اجلاس جهانی «جوانان و بیداری اسلامی»، تهران: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای.
WWW.Khamenei.ir
-   آیت‌الله خامنه‌ای، سیدعلی (14/11/1390)، ترجمه خطبه عربی نماز جمعه تهران، تهران: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای.
WWW.Khamenei.ir
-   آیت‌الله خامنه‌ای، سیدعلی (21/4/1391)، بیانات در دیدار شرکت‌کنندگان در اجلاس جهانی «زنان و بیداری اسلامی»، تهران: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای.
WWW.Khamenei.ir
-   آیت‌الله خامنه‌ای، سیدعلی (21/9/1391)، بیانات در دیدار شرکت‌کنندگان در اجلاس جهانی اساتید دانشگاه‌های جهان اسلام و بیداری اسلامی، تهران: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای.
WWW.Khamenei.ir
-   آیت‌الله خامنه‌ای، سیدعلی (9/2/1392)، بیانات در اجلاس جهانی علما و بیداری، تهران: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای.
WWW.Khamenei.ir
-   آیت‌الله خامنه‌ای، سیدعلی (17/3/1392)، بیانات در دیدار مسئولان نظام و سفرای کشورهای اسلامی، تهران: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای.
WWW.Khamenei.ir
-   آیت‌الله خامنه‌ای، سیدعلی (22/7/1392)، پیام به کنگره عظیم حج، تهران: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای.
WWW.Khamenei.ir
-   آیت‌الله خامنه‌ای، سیدعلی (29/10/1392)، بیانات در دیدار مسئولان نظام و میهمانان کنفرانس وحدت اسلامی، تهران: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای.
WWW.Khamenei.ir
-   آیت‌الله خامنه‌ای، سیدعلی (4/9/1393)، بیانات در دیدار شرکت‌کنندگان در «کنگره‌ی جهانی‌ جریان‌های افراطی و تکفیری از دیدگاه علمای اسلام»، تهران: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای.
WWW.Khamenei.ir
-   آیت‌الله خامنه‌ای، سیدعلی (26/2/1394)، بیانات در مسئولان نظام و سفرای کشورهای اسلامی، تهران: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای.
WWW.Khamenei.ir
-   آیت‌الله خامنه‌ای، سیدعلی (22/5/1391)، بیانات در دیدار اساتید دانشگاه‌ها، تهران: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای.
WWW.Khamenei.ir
-   آیت‌الله خامنه‌ای، سیدعلی (8/4/1393)، بیانات در محفل انس با قرآن، تهران: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای.
WWW.Khamenei.ir
-   بشیر، حسن (1392)، مبانی نظری بیداری اسلامی از نگاه امام خمینی(ره) و آیت‌اللهخامنه‌ای، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
-   حسینی، محمدتقی (1390)، «بررسی نظریه بیداری اسلامی در مورد انقلاب‌های خاورمیانه»، جستارهای سیاسی معاصر، شماره 4، از 19 تا 38.
-   حشمت زاده، محمدباقر (1382)، چارچوبی برای تحلیل و شناخت انقلاب اسلامی در ایران، تهران: دانش و اندیشه معاصر.
-   خیامی، عبدالکریم (1392) «به‌سوی نظریه بیداری اسلامی تحلیل کیفی متن بیانات مقام معظم رهبری در اجلاس بین‌المللی بیداری اسلامی»، مطالعات انقلاب اسلامی، شماره 33، از 43 تا 66.
-   ذوالفقاری، مهدی (1392)، انقلاب اسلامی ایران و بیداری اسلامی در منطقه؛ نگاهی آسیب شناسانه، تهران: خبرگزاری فارس.
-   سبحانی، جعفر (1385)، هرمنوتیک، قم: انتشارات توحید، چاپ دوم.
-   شفیعی‌فر، محمد (1391)، انقلاب اسلامی؛ ماهیت، زمینه‌ها و پیامدها، قم: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، دفتر نشر معارف.
-   علیخانی، علی‌اکبر و همکاران (1386)، روش‏شناسی در مطالعات سیاسی اسلام، تهران: دانشگاه امام صادق(ع)، چاپ اوّل.
-   عمید زنجانی، عباسعلی (1367)، انقلاب اسلامی و ریشه‌های آن، تهران: نشر کتاب سیاسی.
-   محمدی، منوچهر (1365)، تحلیلی بر انقلاب اسلامی، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
-   مسعودنیا، حسین و خانی، اعظم (1391): بیداری اسلامی در خاورمیانه و شمال آفریقا از منظر رهبر معظم انقلاب (مدظله‌العالی)، بیداری اسلامی و تحولات منطقه‌ای، ویراستار اصغر افتخاری، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع)، از 17 تا 57.
-   مطهری، مرتضی (1372)، پیرامون انقلاب اسلامی، تهران: انتشارات صدرا.
-   ملکوتیان، مصطفی (1387)، بازخوانی علل وقوع انقلاب اسلامی در سپهر نظریه‌پردازی‌ها، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
-   ملکوتیان، مصطفی (1376)، سیری در نظریه‌های انقلاب، تهران: قومس.
-   نصرت‌پناه، محمدصادق و درخشه، جلال (1393)، «کاربرد روش تحلیل هرمنوتیک در مطالعات اسلامی»، جستارهای سیاسی معاصر، سال پنجم شماره سوم.
-   واعظی، احمد (1390)، نظریه تفسیر متن، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ اوّل.