مبنا و چگونگی راهبردهای تصمیم‌سازی و اقدام در عرصه سیاست خارجی در اندیشه امام خمینی(ره)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی

2 استادیار گروه روابط بین‌الملل دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

بررسی نحوه کنش سیاست خارجی و نیز چگونگی تصمیم‌سازی و انتخاب بدیل‌های آن از سوی رهبران، سیاست‌گذاران و تدبیرپردازان همواره بخشی مهمی از مطالعات حوزه سیاست خارجی را به خود اختصاص داده است. بر این مبنا، این پژوهش با هدف بررسی راهبردهای تصمیم‌گیری در سیاست خارجی از دیدگاه امام خمینی(ره) در ابعاد اعمالی و اعلانی در پی پاسخ دادن به این پرسش است که در دیدگاه امام خمینی، اتخاذ تصمیم در حوزه سیاست خارجی چگونه و بر چه مبنایی صورت می‌گیرد؟
در پاسخ، یافته‌های تحقیق بیانگر آن است که راهبردهای امام خمینی(ره) در حوزه سیاست خارجی همچون تکلیف‌گرایی، جهان اسلام‌گرایی، سلطه‌ستیزی، ضدهژمونیک‌گرایی، عدم تعهدگرایی جهانی و عدالت‌طلبی ریشه در ماهیت الهی و متعالی اندیشه سیاسی ایشان و ملهم از آموزه‌های ساختاری فرهنگ دینی اتخاذ شده است که در نتیجه همین امر، کلیه سمت‌گیری‌های سیاست‌گذارانه ایشان نسبت به حوزه سیاست خارجی متأثر از ارزش‌های درونی و بن‌نگرش‌های فلسفی- اخلاقی اندیشه او بوده و آنچه به‌عنوان مبنا به تصمیم‌گیری و کنش بازیگران در عرصه سیاست خارجی شکل‌ می‌بخشد، اصل مسئولیت و تکالیف انسانی ـ الهی فرد انسانی است.

کلیدواژه‌ها


-   ازغندی، علیرضا (1389)، چارچوب‌ها و جهت‌گیری‌های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، چاپ اول، تهران: نشر قومس.
-   افتخاری، اصغر (1386)، «اصول‌گرایی و شرایط متحول سیاست خارجی با تأکید بر دیدگاه امام خمینی(ره)»، ماهنامه زمانه، شماره 55.
-   پروانه، محمود (1388)، «صدور انقلاب به‌مثابه نقشه راه جهان‌گرایی در اندیشه سیاسی امام خمینی(ره)»، انسان‌پژوهی دینی، شماره 19: 184-171.
-   تاجیک، محمدرضا و دهقانی فیروزآبادی، سید جلال (1382)، «الگوهای صدور انقلاب در گفتمان‌های سیاست خارجی ایران»، راهبرد، شماره 27: 61 -80.
-   توحدی، علی‌اصغر (1381)، قرائت امام خمینی(ره) از سیاست، تهران: پژوهشکده امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی.
-      جمشیدی، محمدحسین (1381)، نظریه عدالت، تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.
-      جمشیدی، محمدحسین (1383)، «امام خمینی و تکلیف گرایی در جنگ»، نگین ایران، دوره اول، شماره 4، بهار: 5-19.
-      جمشیدی، محمدحسین (1388)، اندیشه سیاسی امام خمینی(ره)، تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، چاپ دوم.
-   جوادی ارجمند، محمدجعفر و حق‌گو، جواد (1390)، «عدالت جهانی در اندیشه امام خمینی(ره) و نظریه انتقادی روابط بین‌الملل»، مطالعات انقلاب اسلامی، 8 (26): 118-93.
-   خمینی، روح‌الله (1376)، شرح دعای سحر، ترجمه: سید احمد فهری، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، چاپ سوم‌‌.
-   دهشیری، محمدرضا (1378)، «آرمان‌‌گرایی و واقع‌‌گرایی در سیاست خارجی از دیدگاه امام خمینی(ره)». مجله سیاست خارجی، 13(2): 56-329.
-   دهقانی فیروزآبادی، سید جلال (1387)، «سیاست خارجی رهایی‌بخش: نظریه انتقادی و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران». فصلنامه سیاست خارجی، 22(2): 28-301.
-   دهقانی فیروزآبادی، سید جلال (1389 الف)، «اسلام و نظریه‌های روابط بین‌الملل: رویکردی فرا نظری»، در مجموعه مقالات «اسلام و روابط بین‌الملل»، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
-   دهقانی فیروزآبادی، سید جلال (1389ب)، «مبانی فرا نظری نظریه اسلامی روابط بین‌الملل»، فصلنامه بین‌المللی روابط خارجی، 2(6): 96-49.
-   دهقانی فیروزآبادی، سید جلال و رادفر، فیروزه (1388)، «الگوی صدور انقلاب در سیاست خارجی دولت نهم»، دانش سیاسی، دوره 5، شماره 10: 50-123.
-   رمضانی، روح‌الله (1388 الف)، «درک سیاست خارجی ایران»، فصلنامه بین‌المللی روابط خارجی، 1(1): 20-11.
-   رمضانی، روح‌الله (1388ب)، چارچوبی تحلیلی برای بررسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، ترجمه علیرضا طیب، چاپ ششم، تهران: نشر نی.
-   روحانی، حسن (1391). «گفتمان امام خمینی(ره) پیرامون امنیت ملی و سیاست خارجی». فصلنامه راهبرد، سال بیست و یکم، شماره 65: 66-7.
-   ستوده، محمد (1378)، «امام خمینی(ره) و مبانی نظری سیاست خارجی»، فصلنامه علوم سیاسی، دوره 2، سال 2، شماره 5: 277-260.
-   سلیمانی، رضا (1392)، «تبیین‌پذیری رویکرد سیاست خارجی انقلاب اسلامی در پارادایم‌های اصلی روابط بین‌الملل»، پژوهشنامه انقلاب اسلامی، سال دوم، شماره 8: 23-1.
-   طاهایی، سیدجواد (1388)، «امام خمینی(ره) و مبانی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه روابط خارجی، 1(1): 111-77.
-   عطارزاده، مجتبی (1387)، «امنیت‌مداری در رویکرد سیاست خارجی امام خمینی(ره)»، فصلنامه دانش سیاسی،  4 (2): 128-93.
-   قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (1358)، با اصلاحات 1368.
-   کاکایی، عباس و سالاری، مریم (1392)، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در لبنان، تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.
-   لوئیس، برنارد (1378)، زبان سیاسی اسلام، ترجمه غلامرضا بهروزلک، تهران: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
-   متقی، ابراهیم (1389)، «شاخص‌ها و کارکرد سیاست خارجی تعامل ضد نظام سلطه»، فصلنامه راهبرد دفاعی، سال هشتم، شماره 30: 210-179.
-   محمدی، منوچهر (1385)، بازتاب جهانی انقلاب اسلامی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
-   محمدی، منوچهر (1387)، آینده نظام بین‌الملل و سیاست خارجی ج. ا. ایران، تهران: دانشکده وزارت خارجه.
-   ملکی، عباس (1385)، «کندوکاوها در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران مفاهیم مطرح و فرآیند انجام در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، راهبرد توسعه، شماره 5: 86-53.
-   موسوی خمینی، روح‌الله (1378)، صحیفه امام، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)‌.
-   موسوی خمینی، روح‌الله (1391)، تحریر الوسیله (ترجمه فارسی)، نرم‌افزار مجموعه آثار حضرت امام خمینی(ره)، تهران: ستاد بزرگداشت حضرت امام خمینی(ره).
-   یاقوتی، محمدمهدی (۱۳۹۰)، «تحلیل سیاست خارجی و هویت سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه سیاست خارجی، 25 (1): 28-1.
-   یزدانی، عنایت‌الله و اخجسته، جمیل (1391)، «بررسی مقایسه‌ای صدور انقلاب در گفتمان‌های سیاسی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه انقلاب اسلامی، 1(3): 86-59.