تحلیل گفتمان اسلام ولایتی متاثر از انقلاب اسلامی در افغانستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار علوم سیاسی جامعه المصطفی العالمیه

2 دانشجوی دکترای قرآن و علوم سیاسی جامعه المصطفی العالمیه

چکیده

در میان گونه‌های مختلف اسلام سیاسی در افغانستان، اسلام سیاسی ولایتی هویتی متفاوت و خاص دارد. ایده اصلی نوشتار حاضر آن است تا این گونه اسلام سیاسی در افغانستان را در بازه زمانی نیمه دوم قرن بیستم در چارچوب نظریه تحلیل گفتمان بویژه با تکیه بر آرای لاکلا و موفه مورد مطالعه قرار دهد. یافته‌ها نشان می‌دهد که گفتمان اسلام سیاسی ولایتی با مرکزنشینی مفهوم «ولایت» حلقه‌ای از دال‌ها را پیرامون خود مفصل‌بندی نموده و در مقایسه با اسلام‌های سیاسی وابسته به اهل‌سنت بویژه خلافت‌گرایان، هویت سیاسی خاصی را در این مقطع زمانی پدید آورده است. این گونه اسلام سیاسی علی‌رغم هویت‌یابی و کنش‌گری فعال در فضای سیاسی افغانستان تا سال 2001، سرانجام به دلایل متعددی از جمله امتزاج آن با قومبت‌گرائی مجالی برای هژمونی در افغانستان نیافت و با ظهور طالبان(1994)، تا حد زیادی تضعیف گردید. با این حال هم اکنون گفتمان اسلام سیاسی ولائی در کنار گفتمان مسلط لیبرال دموکراسی در تحولات سیاسی این کشور نقش آفرینی می‌نماید. اما در صورت عدم بازنگری و تغییر در برخی از حلقه‌های مفصل‌بندی غیر همنشین و نامتجانس این گفتمان از سوی طرفداران آن، در آینده نه چندان دور خطر هضم کامل آن در گفتمان مسلط لیبرال دموکراسی دور از انتظار نخواهد بود.

کلیدواژه‌ها


-   ارشاد، ذاکرحسین (1390)، استراتژی آمریکا در افغانستان پس از طالبان، کابل: تاک.
-   اسپوزیتو، جان- وال، جان (1390)، جنبش‌های اسلامی معاصر، ترجمه شجاع احمدوند، تهران: نشر نی.
-   بحرالعلوم، محمد بن محمد (1362)، بلغة الفقیه، تهران: منشورات مکتبة امام صادق.
-   بهروزلک، غلامرضا (1386)، جهانی شدن و اسلام سیاسی در ایران، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
-   بینش، وحید و دیگران (1390)، شیعیان افغانستان (آشنایی با مسلمانان جهان اسلام)، تهران:اندیشه‌سازان نور.
-   پولادی حسن(1387)، هزاره‌ها، ترجمه علی عالمی کرمانی،تهران: عرفان.
-   پهلوان، چنگیز(1377)، افغانستان عصر مجاهدین و برآمدن طالبان، تهران: قطره.
-   تاجیک، محمدرضا(1379)، گفتمان و تحلیل گفتمانی، تهران: فرهنگ گفتمان.
-   حسینی‌زاده، سید محمدعلی(1383)، «نظریه گفتمان و تحلیل سیاسی» (علوم سیاسی، سال هفتم، ش28، 1383ش).
-   خسروشاهی، سیدهادی (1370)، نهضت‌های اسلامی افغانستان، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
-   خلجی، عباس (1386)، «ناسازه‌های نظری و ناکامی سیاسی گفتمان اصلاح‌طلبی 1376-1384»، پایان نامه دکتری علوم سیاسی، دانشگاه تهران.
-   دای‌فولادی، عبدالعدل (1377)، قلمرو استبداد،بی‌جا، فدراسیون آزاد ملی.
-   روا، اولیویه (1369)، افغانستان، اسلام و نوگرایی سیاسی، ترجمه ابوالحسن سرومقدم، مشهد، معاونت فرهنگی آستان قدس.
-   سجادی، عبدالقیوم(1388)، گفتمان جهانی شدن و اسلام سیاسی پساطالبان در افغانستان، قم: دانشگاه مفید.
-   السدمی، نهی عبدالله حسین (2014)، الاسلام السیاسی فی الشرق الاوسط و جنوب شرق آسیا، قاهره: مکتبة مدبولی.
-   سلطانی، علی‌اصغر (1383)، «تحلیل گفتمان به مثابه نظریه و روش»، (فصلنامه علوم سیاسی، س هفتم، ش 28، 1383ش).
-   عنایت، حمید (1372)، اندیشه سیاسی در اسلام معاصر، تهران: خوارزمی.
-   عوده، عبدالقادر (1981)، الاسلام و اوضاعناالسیاسیه، بیروت: مؤسسه الرساله.
-   فرکلاف، نورمن (1379)، تحلیل انتقادی گفتمان، ترجمه پیران و دیگران، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
-   کسرایی، محمدسالار و پوزش شیرازی، علی (1388)، «نظریه گفتمان لاکلا و موفه ابزاری کارآمد در فهم و تبیین پدیده‌های سیاسی»، (فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره39، ش3، 1388ش).
-   کوپکی، میخائیل (1982)، «امام، سید، هزاره‌جات»، کوپن هاگن، روزنامه دانش اجتماعی انسان‌شناسی.
-   الگار، حامد (1362)، نهضت بیدارگری در جهان اسلام، ترجمه محمدمهدی جعفری، تهران: شرکت انتشار.
-   ماگنوس، رالف.اچ- نبی، ادن (1380)، افغانستان، روحانی، مارکس، مجاهد، ترجمه قاسم ملکی، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی (وزارت امور خارجه).
-   محسنی، محمدآصف (1360)، حوادث افغانستان، متن سخنرانی آیت‌الله محسنی رهبر حرکت اسلامی افغانستان، مشهد: بی­نا.
-   مزاری، عبدالعلی (1374)، احیای هویت، مجموع سخنرانی‌های استاد شهید، قم: بی‌نا.
-   مطهری، مرتضی (بی‌تا)، ولاء‌ها و ولایت‌ها، قم: انتشارات صدرا.
-   معرفت، محمدهادی (1377)، ولایت فقیه، قم: التمهید.
-   مقدمی، محمدتقی (1390)، «نظریه تحلیل گفتمان لاکلا و موف و نقد آن»، (معرفت فرهنگی اجتماعی، سال دوم، ش دوم، 1390ش).
-   موسوی، سیدعسکر (1379)، هزاره‌های افغانستان، ترجمه اسدالله شفایی، تهران: نقش سیمرغ.
-   میرموسوی، سیدعلی (1395)، بنیاد اندیشه سیاسی در اسلام، قم: دانشگاه مفید.
-   نایل، حسین (1379)، سرزمین و رجال هزاره‌جات، قم: مرکز فرهنگی نویسندگان افغانستان.
-   یورگنس، ماریان- فیلیپس، لوییز (1389)، نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمه هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
-   Ayubi, Nazih (1991), Political Islam: Religion and Politics in the Arab World, New York: Routldge.
-   Fuller, Graham (2003), The future of political Islam, MacMillan.
-   Gerjes, Fawaz (2005), The Far Enemy: Why Jihad Went Gogobal, Britain: Cambridge University Press.
-   Laclau, E,(1990), New Reflection on the Revolution of our Time, London: verso
-   Laclau, E-Muuffe (1985), Hegemony and Socialist Strategy, London: Verson, second edition.
-   Roy, Oliver )1985(, Afghanistan: Islam et Modernnite Politique, Paris.
-   Said, Edward (1981), Covering Islam ,New York: Pantheon Books.