رویکرد انقلاب اسلامی در حوزة سیاست خارجی و آیندۀ توسعة علم و فناوری در نظام شبکه‌ای بین‌المللی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور

چکیده

شکل گیری نظام جمهوری اسلامی درپی پیروزی انقلاب اسلامی، تحولی عظیم در عرصة سیاست بین الملل ایران ایجاد کرد. ماهیت ایدئولوژیک انقلاب که بر اساس آرمانهای اسلامی و نیز ضدیت با نظام سلطه شکل گرفت، باعث شد که آرمانگرایی اسلامی به یکی از پایه‌های اصلی ساختار جدید حاکم تبدیل شود. این آرمانگرایی در تلفیق با دومین پایة حکومت که جمهوریت آن بود، ساختاری پیچیده و چندوجهی را در عرصة سیاست بویژه در حوزة سیاست خارجی حاکم کرد. بر اساس این مهم جمهوری اسلامی ایران از سویی بدنبال استفاده از فرصتهای درون شبکه نظام جهانی و توسعۀ اقتصادی مبتنی بر علم و فناوری و از سوی دیگر در صدد به چالش کشیدن عوامل سلطه است. اما آیندۀ مطلوب توسعۀ علم و فنّاوری کشور مستلزم اتخاذ سیاست تعامل هوشمندانه با ارکان نظام جهانی شبکه‌ای و پیش‌دستی در تعیین روندها و رویدادهای شکل دهنده به تحولات این نظام است. اولویت‌بندی در اهداف ملی، اعتمادسازی در تعاملات با سایر کنشگران، ایجاد زمینة اتحاد راهبردی با همسایگان و ایفای نقش سازنده در شبکه‌های منطقه‌ای، ایفای نقش سازنده و اعتمادساز در نهادهای بین‌المللی و تنظیم روابط با قدرتهای حافظ نظام جهانی بر اساس وابستگی متقابل و بازی برد-برد متغیرهای تشکیل‌دهندة راهبرد تعامل هوشمند است.تقویت همزمان توانمندیهای داخلی و ارائة این توانمندیها به دیگر اعضای شبکه زمینه‌ساز پیش‌دستی کشور در شکل دهی به رویدادها و روندهای آینده است.

کلیدواژه‌ها


–   براتی، مسعود (1390)، بررسی مفهومی دیپلماسی علم و فناوری و ترسیم وضع موجود آن در جمهوری اسلامی ایران، طرح پژوهشی، معاونت علم و فناوری ریاست جمهوری.
–   حسینی مقدم، محمد (1393)، بین­المللی شدن آموزش عالی و آینده‌ی دانشگاه در ایران 1404، پایان نامه‌ی دکتری، دانشگاه بین­المللی امام خمینی(ره).
–   حکمت، آزاده (1388)، سنای دانشگاهی، فصلنامه رهیافت، شماره 44 :  18-20.
–   رادمرد، محمد (1392)، دیپلماسی علمی و صدور انقلاب اسلامی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1392.
–   رضایی میرقائد، محسن و علی مبینی دهکردی (1385)، ایران آینده، در افق چشم‌انداز، تهران: سازمان چاپ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
–   روحانی، سید علی (1391)، بررسی اثرات تحریم‌ها در حوزه‌ی علم و فناوری و ارائه‌ی راهکارهایی به منظور مقابله با آنها، معاونت علم و فناوری ریاست جمهوری.
–   صفوی، سید حمزه (1387)، کالبدشکافی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
–   صنیع اجلال، مریم (1392)، بررسی نقش تعامل نظام سیاسی ملی و بین­المللی بر توسعه‌ی علم و فناوری، پایان نامه‌ی دکتری. دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات.
–   قدیمی، اکرم (1392)، مطالعه و بررسی تطبیقی نقش دیپلماسی علم و فناوری در کشورهای ج.ا.ایران، امریکا، پاکستان، ترکیه، ژاپن، کوبا، مالزی، هند، طرح پژوهشی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور.
–   قوام، عبدالعلی (1372)،  اصول سیاست خارجی و سیاست بین‌الملل، تهران: انتشارات سمت.
–   کاستلز، مانوئل (1380)، عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه و فرهنگ، ترجمه احد علیقلیان و افشین خاکباز، تهران: طرح نو.
–   میرکوشش، امیرهوشنگ (1393)، هستی شناسی دیپلماسی علم و فناوری، انجمن ایرانی روابط بین‌الملل.
–   محمدی الموتی، مسعود (1385)، مفهوم جامعه جهانی و تحلیل فرایند جهانی شدن، تهران: مؤسسه عالی آموزش پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی.
–   مرکز آمار ایران (2004)، گزارش سالیانه، 2004.
–   مشیرزاده، حمیرا (1384)، تحول در نظریه‌های روابط بین‌الملل، تهران: انتشارات سمت.
–   نای، جوزف (1389)، قدرت هوشمند و سیاست خارجی امریکا، ترجمه هومن ثاقب، 17/9/89 در: http://bashgah.net
–   هاشمیان، مسعود (1389)،  آینده‌نگری علم و فناوری، تهران: وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
– Chase Dunn, Christopher and Peret Grimes(1995).”World-System Analysis”, Annual Review of Sociology. Vol.21,pp.387-417.
– European Commission, (2008), “A strategic European framework for I science and technology cooperation, COM (2008) 588 final”. Available at:
– Library of congress, Federal Research Division, Country Profile: Russia, 2005.
– .Kaplan, Morton (1997). System and Process in International Relation. New York: John Wiley.
– Katzman, Kenneth (2007). CRS Report for Congress: The Iran Sanctions Act. Washington. Available in: http://www.fas.org/sgp/crs/row
– Katzman, Kenneth(2013). Iran Sanctions. Washangton: Cohgressional Research Service, Available in: http://www.fas.org/sgp/crs/mideast
– Parlberg, Robert (2004). "Knowledge as Power, Science, Military Dominance and U.S Security". International Security, Vol.29, No.1(Summer 2004), pp.122-151.
– Ramezani, R (1992). "Iran's foreign Policr: Both North and South", Middle East Journal, Vol.46, No.3 (Summer 1992), pp.393-412.
– Stine, Deborah D. (2009), Science, Technology, and American Diplomacy: Background and Issues for Congress, CRS Report for Congress, June 29.
– Council for Science and Technology Policy of Japan (2008): Toward the Reinforcement of Science and Technology Diplomacy (Provisional Translation), May 19.
– US Treasury Ministry. An Overview of O.F.A.C. Regulations Involving Sanctions Against Iran. Available in: http://www.treasury.gov
– UK Government(Policy Paper)(2013). Financial Sanctions, Iran(Nuclear Proliferation), UK, Available in: http://www.gov.uk
– UNESCO. Science Report 2010. Available at: http://www.uis.unesco.org /template/pdf
– Wallerestein, I. (2000), "The Interatate Structure of The Modern World System". In Linklator, ed., International Theory: Positivism and Beyond. Cambridge: Cambrige University Press.
– Wallerestein, Immanuel (1989). The Capitalst World Economy, Cambridge: Cambridge University Press.
– UNCTAD (2003), Science and Technology Diplomacy: Concepts and Elements of a Work Programme,United Nations: New York and Geneva.
– UNESCO. Science Report 2010.
– UNESCO. Science Report 1998.
– Wallerestein, Immanuel (1991). Culture As The Ideological Battleground of The Modern World-System, 158-183.
– Wallerestein, I (1989). The Modern World-System. Vol.III.