نسبت سنجی مفهوم ناسیونالیسم با 'گفتمان سیاسی انقلاب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار علوم سیاسی دانشگاه بوعلی سینا

2 کارشناسی‌ارشد اندیشه سیاسی در اسلام دانشگاه بوعلی‌سینا

چکیده

وقوع پدیده انقلاب اسلامی در ایران بر اساس تجارب تاریخی گذشته مانند جنبش‌های مشروطه و ملی شدن نفت، موجب طرح مفاهیم جدید در قالب گفتمان انقلابی در ایران گردید. دراین راستا، نسبت سنجی میان مفاهیم این گفتمان انقلابی، که در مقابل گفتمان مدرنیته غربی به شمار می‌رود، می‌تواند یکی از مأموریت‌های مطالعات انقلاب تلقی گردد؛خصوصاً این‌که با توجه به برداشت‌های دوگانه از مفاهیمی مانند ملی‌گرایی درچارچوب ادبیات سیاسی ایرانِ پسا انقلابی نمی‌توان به حکمی قطعی درباره همپوشانی یا تباین میان گفتمان عقیدتی(فرامرزی) انقلاب اسلامی و گفتمان ناسیونالیستی غربی دست یازید.ازاین‌رو، طرح پرسش‌های هدفمند با محوریت این نسبت سنجی می‌تواند مفید باشد. پرسش اصلی مقاله آن است‌که قرائت ویژه و جدید انقلاب اسلامی از مفهوم ملی‌گرایی چه تحولی در فهم این مفهوم با خاستگاه غربی ایجاد کرده است؟رفتارشناسی ایران پس از انقلاب خصوصاً با لحاظ برخی تحولات سیاسی تأثیرگذار و اسناد بالادستی ،نشان‌دهنده توفیق آن درروند تلفیق سازنده میان دو منبع هویت‌ساز ایرانیت و اسلامیت در راستای تحقق اهداف انقلابی در یک‌طرف وحفظ نظام جمهوری اسلامی ایران درطرف دیگر است روش تحقیق در مقاله براساس هدف و ماهیت آن،کتابخانه‌ای و اسنادی است و می‌کوشد باگردآوری برخی اسناد تاریخی وکتابخانه‌ای، به رمزگشایی از ملی‌گرایی جدید ازمنظرگاه تفکر وآرمان انقلاب اسلامی اهتمام ورزد.

کلیدواژه‌ها


-   ابوالحسنی، سید رحیم (1387)، «مؤلفه‌های هویت ملی با رویکردی پژوهشی». فصلنامه سیاست، دوره 38، شماره 4.
-   تابان محسن و دیگران (1391)، «هویت و مکان رویکردی پدیدارشناسانه»، مجله هویت شهر، شماره دهم بهار و تابستان.
-   جعفریان رسول (1391)، «ﻧﻈﺮﻳﻪ دارالحرب- دارالاسلام ﻭ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﻔﺮ ﺩﺭ ﻓﻘﻪ ﺣﻨﻔﻰ تأثیر و تأثّر آن ﺍﺯ ﺭﻭﻳﺪﺍﺩﻫﺎﻯ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﻭ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻭ تأثر ﺩﺭ ﻗﺮﻥ ﺩﻫﻢ ﻫﺠﺮﻯ»، پیام بهارستان، دوره 2، سری 4، شماره 15.
-   خمینی، (امام) سید روح‌الله (1378)، صحیفه امام(ره)، جلد 4، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
-   سند چشم‌انداز ایران 1404.
-   ﺷﻤﻴﻦ ﮔﻠﺮخ (1391)، «ﻣﻜﺎن و ﻫﻮﻳﺖ ﺷﺨﺼﻲ: ﺷﻜﻞ ﻧﻘﺶ ﻣﺤﻴﻂ ﻛﺎﻟﺒﺪی در شکل‌گیری «ﺣﺲ خود»»، ﻧﺸﺮﻳﻪ شهر و معماری ﺑﻮﻣﻲ، شماره 3.
-   شورای فرهنگ عمومی کشور (1386)، سند مؤلفه‌های هویت ملی.
-   ﻋﻤﻴﺪ زﻧﺠﺎﻧﻲ، ﻋﺒﺎﺳﻌﻠﻲ و کرمی، حامد (1389)، «ﻣﺎﻫﻴﺖ ﺳﺮزﻣﻴﻦ در ﻓﻘﻪ اﻣﺎﻣﻴﻪ»، مجله حقوق اسلامی، سال هفتم، شماره 18.
-   مصباح یزدی، محمد تقی (1381)، «اختیارات ولی‌فقیه در خارج از مرزها»، نشریه حکومت اسلامی، سال اول، شماره 1 :84.
-   میر غلامی، مرتضی و آیشم، معصومه (1395)، «مدل مفهومی ارزیابی حس مکان بر اساس مؤلفه‌های کالبدی، ادراکی، عملکردی و اجتماعی»، فصلنامه مطالعات شهری، شماره 19.
-   نقیب‌زاده، احمد (1388)، تاریخ دیپلماسی و روابط بین‌الملل (از پیمان وستفالی تا امروز)، تهران: قومس.
-   ابوالحسنی، علی (1380)، کارنامه شیخ فضل‌الله نوری، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، بخش اول، تهران: عبرت.
-   احتشامی، انوشیروان (1378)، سیاست خارجی ایران در دوران سازندگی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-   احمدی، حمید (1386)، «هویت و قومیت در ایران»، مجموعه مقالات هویت در ایران، به اهتمام علی‌اکبر علیخانی، پژوهشگاه علوم انسانی و جهاد دانشگاهی: 165-187.
-   احمدی، حمید (1386)، هویت، ملت و قومیت، تهران: مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
-   اردستانی، حسین (1373)، «برخی از ارزش‌ها و ثمرات جنگ تحمیلی» در مجموعه مقالات جنگ تحمیلی، تهران: دانشکده فرماندهی و ستاد.
-   اسمیت، آنتونی (1383)، ناسیونالیسم (نظریه، ایدئولوژی، تاریخ)، ترجمه: منصور انصاری. تهران: مؤسسه مطالعات ملی.
-   باهنر، محمدجواد (1371)، مباحثی پیرامون فرهنگ انقلاب اسلامی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
-   برزگر، ابراهیم (1379)، «صراط، ضابطه هویت در اندیشه امام خمینی»، فصلنامه مطالعات ملی، ش 5: 135-158.
-   بشیریه، حسین (1381)؛ جامعه‌شناسی سیاسی، تهران: نشر نی، چاپ هشتم.
-   بهشتی، محمدحسین (بی‌تا)، سخنرانی‌های شهید مظلوم آیت‌الله بهشتی، بی‌جا.
-   پیرنیا، حسن؛ آشتیانی، عباس اقبال (1388)، تاریخ کامل ایران، قبل از اسلام، بعد از اسلام، تهران: نشر جمهوری.
-   تاجیک، محمدرضا (1377)، «انتظام در پراکندگی؛ بحثی در امنیت ملی ایران»، فصلنامه مطالعات راهبردی، پیش‌شماره دوم.
-   جعفریان، رسول (1379)؛ میزگرد سیر تحول تاریخی هویت ملی در ایران از اسلام تا امروز، فصلنامه مطالعات ملی، شماره 5.
-   جلایی‌پور، حمیدرضا (1381)، جامعه‌شناسی جنبش‌های اجتماعی، تهران: طرح نو.
-   چلبی، مسعود (1378)، «میزگرد وفاق اجتماعی»، فصلنامه مطالعات ملی، سال اول، ش 1.
-   حاجیانی، ابراهیم (1379 -الف)، «تحلیل جامعه‌شناختی هویت ملی در ایران و طرح چند فرضیه»، فصلنامه مطالعات ملی، سال دوم، ش 5 : 193-228.
-   حاجیانی، ابراهیم (پاییز 1379-ب)، «مسئله هویت ملی در ایران»، فصلنامه مطالعات ملی، سال دوم، شماره 5.
-   -خامنه‌ای، سید علی (رهبر انقلاب) (1374)، «سخنرانی در نخستین سمینار زبان فارسی در صداوسیما»، مجله سروش، شماره 770 (سال هفدهم)،
-   خامنه‌ای، سید علی (خرداد و تیر 1367)، «عظمت زبان فارسی و لزوم حراست آن»، نشر دانش: 5-8
-   خمینی، (امام) سید روح‌الله (1370)، صحیفه نور، جلد 1،10،13،21، سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.
-   دهقانی فیروزآبادی، سید جلال (1388)، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، چاپ اول: تهران، سمت.
-   ذاکر اصفهانی، علیرضا (1381)، «ناسیونالیسم رمانتیک در ایران»، در مؤلفه‌های هویت ملی در ایران، تهران: دفتر نشر معارف، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی: 119-147.
-   ذوقی، ایرج (1368)، ایران و قدرت‌های بزرگ در جنگ جهانی دوم؛ پژوهشی درباره امپریالیسم، تهران: انتشارات پاژنگ.
-   ربانی، علی و دیگران (1388)، «رسانه‌های جمعی و هویت ملی: مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه اصفهان»، فصلنامه پژوهش‌های ارتباطی، سال شانزدهم، ش 58: 65 -93.
-   رحمتی، مهدی (بهار 1388)، «جنگ تحمیلی و هویت ملی»، نگین ایران، فصلنامه تخصصی مطالعات دفاع مقدس، سال هفتم، شماره 28: 41-56.
-   رزمجو، حسین (1375)، طلوعی در غروب، تهران: آوای نور.
-   رزمجو، حسین (پاییز 1375)، «انقلاب اسلامی ایران و زبان فارسی: فعالیت‌هایی که پس از انقلاب اسلامی ایران برای گسترش زیان و ادب فارسی در ایران انجام‌یافته است»، نامه پارسی، شماره 2.
-   رزمجو، حسین (دی 1362)، «گرفتاری‌های منطقه آسیا و اقیانوسیه و نقش یونسکو در رفع آنها»، پیام یونسکو، شماره 164، سال پانزدهم.
-   رستمی، فرزاد؛ غلامی حسن‌آبادی، مسلم (بهار 1394)، «امنیت هستی شناختی و استمرار مناقشه هسته‌ای ایران و غرب»، فصلنامه علمی پژوهشی سیاست جهانی، دوره چهارم، شماره اول: 135-166.
-   زارعی، بهادر (پاییز 1390)، «تحلیل تئوری امت در قلمرو جغرافیای سیاسی اسلام»، فصلنامه سیاست (مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی)، شماره 3، دوره 41: 153-169.
-   شیخاوندی، داود (1379)، تکوین و تنفیذ هویت ایرانی، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
-   صنیع اجلال، مریم (1384)، درآمدی بر فرهنگ و هویت ایرانی، تهران: مؤسسه مطالعات ملی.
-   فوزی تویسرکانی، یحیی (1384)، امام خمینی و هویت ملی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-   فولر، گراهام (1373)، قبله عالم، ژئوپلیتیک ایران، ترجمه عباس مخبر، تهران: نشر مرکز.
-   -فیرحی، داود (1382)، نظام سیاسی و دولت در اسلام، چاپ اول، تهران: سمت.
-   کاویانی‌راد، مراد و فتاحی، مصطفی (1391)، «تأثیر هویت مکانی بر همگرایی ملی»، برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دوره 16 شماره (1).
-   گازیوروسکی، مارک، جی (1371)، سیاست خارجی آمریکا و شاه، بنای دولتی دست‌نشانده، ترجمه فریدون فاطمی، نشر مرکز.
-   گودرزی، حسین (1387)، تکوین جامعه‌شناختی هویت ملی در ایران با تأکید بر دوره صفویه، تهران: تمدن ایرانی.
-   گیرشمن، رومن (1388)، ایران از آغاز تا اسلام، ترجمه محمد معین، تهران: نشر معین.
-   لاریجانی، محمدجواد (1369)، مقولاتی در استراتژی ملی، تهران: مرکز ترجمه و نشر کتاب.
-   لاریجانی، محمدجواد (1375)، «حکومت اسلامی و مرزهای سیاسی»، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره دوم.
-   مجتهدی، کریم (1379)، آشنایی ایرانیان با فلسفه‌های جدید غرب، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
-   محسنی، رضا علی (1388)، «گردشگری پایدار در ایران؛ کارکردها، چالش‌ها و راهکارها»، فضای جغرافیایی، سال 9، شماره 28.
-   مسعودی‌فر، جلیل (1382)، «حفظ فرهنگ ایرانی- اسلامی در فرایند جهانی‌شدن»، مجموعه مقالات همایش جهانی‌شدن و دین، قم.
-   ملکم، جان (1379)، تاریخ کامل ایران، ترجمه میرزا اسماعیل حیرت، تهران: نشر افسون.
-   میلر، دیوید (1383)، ملیت، ترجمه: داوود غرایاق‌زندی، تهران: تمدن ایرانی.
-   نجفی، محمدعلی (1374)، وزیر وقت آموزش‌وپرورش (مصاحبه) مجله سروش، شماره 770، سال هفدهم.
-   نجفی، موسی (1385)، تکوین و تکَون هویت ملی ایرانیان، تهران: مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.
-   نخعی، هادی (1376)، توافق و تزاحم منافع ملی و مصالح اسلامی: بررسی تطبیقی سیاست خارجی دولت ملی و اسلامی، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
-   نظر آهاری، رضا (1375)، «نقش و اهمیت سیاسی اسلام در روابط بین‌الملل»، اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره‌های 113 و 114.
-   نقیب‌زاده، احمد (1381)، تأثیر فرهنگ‌ ملی بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
-   ولی‌پور رزومی، سیدحسین (1383)، گفتمان‌های امنیت ملی در جمهوری اسلامی ایران، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
-   هی وود، اندرو (۱۳۷۹)، درآمدی بر ایدئولوژی‌های سیاسی، ترجمه محمد رفیعی مهرآبادی، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
-   یوسفی، علی (1380)، «روابط بین قومی و تأثیر آن بر هویت ملی اقوام در ایران»، فصلنامه مطالعات ملی، سال دوم، ش 8 : 13-42.
-   http://fa.irunesco.org
-   http://pcci.ir
-   http://whc.unesco.org
-   http://www.irdc.ir/fa/content/4800/default.aspx
-   Schmitt, Carl (1996). The Concept of the Politics, Chicago: University of Chicago Press.
-   Stuart Hall, “The Work Representation”, in Stuart Hall (Eds), Representation: Cultural Representation and Signifying Practices, London: Sage Publications.
-   www.dolat.ir
-   www.snn.ir