نقد اجتماعی در اندیشه امام خمینی(ره)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار علوم سیاسی دانشکده علوم اقتصادی و اجتماعی دانشگاه بوعلی سینا

2 مربی و عضو هیأت علمی گروه معارف اسلامی دانشکده علوم انسانی دانشگاه بوعلی سینا

چکیده

به دلیل نقش پر اهمیت نقد اجتماعی در تعالی و ارتقاء زندگی جمعی و ایجاد یک سامان اجتماعی مطلوب و هم با توجه به موقعیت امام خمینی(ره) به مثابه یک اندیشمند دینی و مصلح اجتماعی، در جستار حاضر با بهره گیری از روش متن کرا و با رجوع و استناد به آثار و بیانات امام خمینی مقوله نقد اجتماعی در اندیشه این متفکر تحلیل و بررسی می شود. هدف این مقاله تحلیل و ارزیابی اندیشه امام خمینی در باره نقد اجتماعی و سنجش نسبت اندیشه ایشان با تفکر انتقادی و در نهایت بررسی امکان کشف و استنباط چهارچوبی روشمند و منسجم برای نقد اجتماعی با بهره گیری از اندیشه ایشان به ویژه در دوران حاکمیت است. مدعا و دستاورد مقاله این است که از نگاه امام خمینی نقد اجتماعی با تکیه بر درک ویژه ای از انسان و در چهارچوب معیارهایی چون حفظ کرامت انسانی، مصلحت عمومی، و رعایت مبانی شریعت، به عنوان یک حق و وظیفه و مسئولیت فراگیر اجتماعی به رسمیت شناخته شده است. معنای این سخن این است که نقد اجتماعی از منظر امام خمینی مقوله ای درون فرهنگی است که در چارچوب ارزشهای مشترک جامعه امکان پذیر است و در درون سنت اسلامی معنا پیدا می کند.

کلیدواژه‌ها


-      نهج‌البلاغه (۱۳۷۶)، ترجمه سید جعفر شهیدی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
-      ابن اثیر، علی‌بن‌محمد (۱۳۸۳)، تاریخ کامل، ترجمه حسین روحانی، تهران: انتشارات اساطیر.
-      اسلامی، سید حسن (1388)، انتقاد و انتقاد پذیری، تهران: مؤسسه چاپ و نشر عروج.
-      ایمانیان، حسین و دیگران (1387)، «دریچه‌ای بر نقد اجتماعی در قرآن: جامعه جاهلی و بخشش»، فصلنامه مطالعات اسلامی: علوم قرآن و حدیث، سال چهلم، شماره پیاپی 3/81.
-      براتعلی‌پور، مهدی (1381)، امام خمینی و جامعه مدنی، تهران: انتشارات ستاد بزرگداشت یک‌صدمین سال میلاد امام خمینی(س).
-      براتعلی‌پور، مهدی (۱۳۹۰)، ساختار جامعه و دولت دینی (تأملی بر اندیشه سیاسی امام خمینی)، تهران: نشر عروج.
-      بشیریه، حسین (۱۳۸۳) عقل در سیاست: سی و پنج گفتار در فلسفه، جامعه‌شناسی و توسعه‌سیاسی، تهران: نگاه معاصر.
-      جوادی آملی، عبدالله (۱۳۹۰)، حق و تکلیف در اسلام، قم: مرکز نشر اسراء.
-      حسینی بهشتی، سید علیرضا (۱۳۸۰)، بنیاد نظری سیاست در جوامع چند فرهنگی، تهران: انتشارات بقعه.
-      حسینی بهشتی، سید محمد حسین (1380)، بایدها و نبایدها، تهران: انتشارات بقعه.
-      خمینی، سید روح‌الله (۱۳۷۸)، صحیفه امام، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
-      خمینی، سید روح‌الله (۱۳۸۰)، شرح حدیث جنود عقل و جهل، چاپ پنجم، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
-      خمینی، سید روح‌الله (۱۳۸۱)، تعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی(س) (اهمیت، جایگاه و عوامل مؤثر بر تعلیم و تربیت)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
-      خمینی، سید روح‌الله (۱۳۸۵)، ولایت فقیه: حکومت اسلامی، تهران: ‌مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س).
-      دقیقیان، شیریندخت (1393)، تفاوت رویکردها در نقد اجتماعی، (بی جا).
-      شعرانی، ابوالحسن (۱۳۸۸)، کشف المراد: ترجمه و ‌شرح تجرید الاعتقاد از خواجه نصیرالدین محمد طوسی، تهران: انتشارات هرمس.
-      طباطبایی، سید محمد حسین (1386)، المیزان، ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی، جلد ۱۳،‌ قم: ناشر دفتر انتشارات اسلامی.
-      فراتی، عبدالوهاب (1380)، اندیشه سیاسی امام خمینی، قم: مؤسسه انتشاراتی احیاگران.
-      لاریجانی، محمد جواد (۱۳۹۱)، «جایگاه انتقاد و اهمیت آن در حفظ سرمایه اجتماعی»، فصلنامه پژوهش‌های اجتماعی اسلامی شماره ۹۵: ۸۹ تا ۱۰۸.

-      مرادی، محمدعلی (۱۳۹۴)، «نقد و حصارهای نظام‌های دانایی»، ماهنامه فرهنگی تحلیلی سوره اندیشه، شماره 86 و 87.

-      نصر اصفهانی، علی (1389)، «انتقاد سازنده با تأکید بر دیدگاه امام خمینی»، پژوهشنامه متین، دوره ۱۲، شماره ۴۶.
-      والزر، مایکل (۱۳۸۷)، تفسیر و نقد اجتماعی، ترجمه مرتضی بحرانی، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
-      والزر، مایکل (1389)، ح‍وزه‌ه‍ای‌ ع‍دال‍ت: در دف‍اع‌ از ک‍ث‍رت‌گ‍رای‍ی‌ و ب‍راب‍ری‌، ترجمه صالح نجفی، تهران: نشر ثالث.
-      والزر، مایکل (1389)، فربه و نحیف: خ‍اس‍ت‍گ‍اه‌ ه‍ن‍ج‍اره‍ای‌ اخ‍لاق‍ی‌، ترجمه صادق حقیقت و مرتضی بحرانی، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
-      هنری لطیف‌پور، یدالله و فاضلیان، سید جواد (1396)، «نقد اجتماعی در نهج البلاغه»، فصلنامه پژوهشنامه نهج‌البلاغه، شماره 20.
-      یعقوبی، ابوالقاسم (۱۳۷۸)، «فرهنگ نقد از نگاه امام خمینی»، فصلنامه پژوهش و حوزه، دوره ۱۶ شماره ۹۶.