دیپلماسی گفتمانی پیام‌های امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری به کنگره حج و تأثیرات آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشگاه امام صادق (ع)

2 دانشجوی کارشناسی ارشد دانشکده معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق (ع)

چکیده

امام خمینی(ره)، هر ساله با فرا‌رسیدن موسم حج به منظور استفاده مطلوب از این ظرفیت عظیم، پیامی را به این کنگره انسانی- اسلامی ارسال می‌کردند و پس از ایشان نیز مقام معظم رهبری این رویه را دنبال کردند. این مقاله در وهله نخست در پی استخراج دیپلماسی گفتمانی امام و مقام معظم رهبری در زمینه حج به‌عنوان یکی از مهم‌ترین راهکار‌های صدور انقلاب و نفوذ جمهوری اسلامی در جهان است. در مرحله بعد، به دنبال یافتن تفاوت‌ها یا شباهت‌های دیپلماسی گفتمانی امام و رهبری است و نهایتاً نگاهی خواهد داشت به تأثیرات این دیپلماسی در عرصه‌های مختلف. به این منظور کلیه پیام‌های ارسال شده امام به کنگره حج، از زمان پیروزی انقلاب تا رحلت ایشان و همچنین پیام‌های رهبری به این کنگره از سال 1369 تا 1397 به‌عنوان اصلی‌ترین و مرتبط‌ترین منابع موجود در این خصوص با روش عملیاتی تحلیل گفتمان، موسوم به پدام مورد بررسی قرار گرفت. نتایج به‌دست آمده نشان می‌دهند که اصلی‌ترین محور‌های دیپلماسی گفتمانی امام را توحید، عدم جدایی دین از سیاست، وحدت مسلمین، استکبار‌ستیزی، حرکت‌های استکباری غرب، حمایت از مستضعفین و مظلومین و صدور انقلاب تشکیل می‌دهد. مقام معظم رهبری نیز علاوه بر این موارد، محور‌های کلیدی دیگری نظیر حمایت از فلسطین، بیداری اسلامی، مبارزه با تهاجم فرهنگی، مقاومت و پایداری، فرصت‌سازی‌های حج و مشکلات جهان اسلام را مطرح کرده است. در نتیجه مقام معظم رهبری دیپلماسی گفتمانی امام را بسط و گسترش داده است. هر یک از موارد نامبرده شده در نفوذ آرمان‌های اسلامی نزد سایر ملل مؤثر بوده است.

کلیدواژه‌ها


-     احمدی، محمدرضا (1390)، حج در آیینه روان‌شناسی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
-     آلادپوش، علی و علیرضا توتونچیان (1372)، دیپلمات و دیپلماسی، تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.
-     بشیر، حسن (1394)، تحلیل گفتمان رسانه‌های جهان، تهران: مشق شب.
-     بشیر، حسن (1395)، دیپلماسی گفتمانی تعامل سیاست، فرهنگ و ارتباطات، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
-     بشیر، حسن (1390)، رسانه‌های بیگانه: قرائتی با تحلیل گفتمان، تهران: سیمای شرق.
-     خمینی، سید روح الله (1389)، صحیفه امام، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
-     سعید، بابی (1390)، هراس بنیادین؛ اروپامداری و ظهور اسلام‌گرایی، ترجمه غلامرضا جمشیدی‌ها و موسی عنبری، تهران: مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران.
-     سلطانی، سید‌علی‌اصغر (1383)، «تحلیل گفتمان به مثابه نظریه و روش»، فصلنامه علمی پژوهشی علوم سیاسی، شماره 28.
-     صباغیان، علی و سروستانی، عباس (1394)، «حج و قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه علمی پژوهشی رهیافت انقلاب اسلامی، شماره 33.
-     ظریف، محمدجواد (1387)، دیپلماسی چند جانبه: نظریه و عملکرد سازمان‌های منطقه‌ای و بین المللی، ج1، تهران، وزارت امور خارجه.
-     عراقی، غلامرضا (1394)، «نقش دیپلماسی فرهنگی در صدور انقلاب اسلامی ایران»، فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش‌های انقلاب اسلامی، شماره 14.
-     کیالی، عبدالوهاب (1376)، تاریخ نوین فلسطین، ترجمه محمد جواهرکلام، تهران: امیرکبیر.
-     المسیری، عبدالوهاب محمد (1982م)، الایدئولوجیة الصهیونیة دراسة حاله فی علم اجتماع المعرفة، کویت: عالم المعرفه.
-     مکارم شیرازی، ناصر (1380)، تفسیر نمونه، ج14، تهران: دارالکتاب الاسلامیه.
-     میرقاسمی، منیره (1386)، فلسفه حج و اثرات تربیتی آن از دیدگاه معصومین(ع)، تهران: فرهنگ دانشجو.
-     نجفی، موسی (1390)، تمدن برتر: نظریه تمدنی بیداری اسلامی و طرح عالم دینی، اصفهان: نشر آرما.
-     ولایتی، علی اکبر (1386)، پویایی فرهنگ و تمدن اسلام و ایران (از رکود تا بیداری اسلامی)، ج2، تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و امور خارجه.
-     ولایتی، علی اکبر (1376)، ایران و مسئله فلسطین بر اساس اسناد وزارت امور خارجه(1937-1897)، تهران: دفتر نشر فرهنگی اسلامی.
-     هانتر، شیرین (1380)، آینده اسلام و غرب: برخورد تمدن‌ها یا همزیستی مسالمت‌آمیز؟، ترجمه همایون مجد، تهران: نشر و پژوهش فرزان روز: مرکز بین‌المللی گفتگوی تمدن‌ها.
-     هوارث، دیوید (1377)، «نظریه گفتمان»، فصلنامه علمی پژوهشی علوم سیاسی، شماره 2.
-     یورگنسن، ماریان و لوئیز فیلیپس (1392)، نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمه هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
-     پایگاه حفظ و نشر آثار آیت الله خامنه‌ای، قابل دسترس در:
http://farsi.khamenei.ir/index.html