بررسی پیامدهای واقعه هفده شهریور و تاثیر آن در روند پیروزی انقلاب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری تاریخ و مدرس گروه معارف اسلامی دانشگاه فرهنگیان یاسوج

2 کارشناسی ارشد تاریخ انقلاب اسلامی

چکیده

حوادث و رویدادهای بسیاری در فرایند انقلاب اسلامی رخ داده که معلول اراده ملت بوده و بر روند انقلاب تأثیر فراوانی داشته است، یکی از این حوادث واقعه هفده شهریور پنجاه و هفت است، که از مهمترین رخدادهای این مقطع از تاریخ سیاسی معاصر ایران به‌شمار می‌رود، که هنوز تحلیلی منسجم پیرامون ارتباط و نتایج آن با انقلاب اسلامی انجام نشده است. بنابراین ضرورت انجام پژوهشی مستقل پیرامون موضوع واقعه هفده شهریور و پیامدهای آن، همچنان وجود دارد. این مقاله با استفاده از روش پژوهش های تاریخی مبتنی بر اسناد و مدارک آرشیوی، در صدد آن است که برای پرسش ذیل پاسخی مناسب بیابد و به بررسی و تبیین این موضوع و پرسش بپردازد، از این‌رو علاوه بر بررسی و تبیین پیامدهای داخلی واقعه هفده شهریور به تبعات و تأثیرات آن بر روند پیروزی انقلاب اسلامی پرداخته می شود. با توجه به یافته ‏ها، این واقعه در ساختار سیاسی، اقتصادی و نظامی کشور دارای تأثیر بوده است و تزلزل در ارتش به‌عنوان مهمترین رکن قدرت رژیم پهلوی، گسترش اعتصابات، فلج شدن اقتصاد و تحکیم رهبری امام خمینی(ره) از مهمترین پیامدهای آن می ­باشد و بر اساس یافته­ های حاصل از پژوهش، این رویداد عامل تدوام مبارزات مردم و تسریع سقوط رژیم گردید.

کلیدواژه‌ها


-   آبراهامیان، یراوند (1389)، ایران بین دو انقلاب، چ 16، تهران: نی.
-   اخوان مفرد، حمیدرضا (1381)، ایدئولوژی انقلاب ایران، تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.
-   آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، شماره بازیابی 2555.
-   آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، شماره بازیابی 499.
-   آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، شماره بازیابی 884.
-   استمپل، جان دی (1377)، درون انقلاب ایران، ترجمه منوچهر شجاعی، چاپ 1، تهران: رسا.
-   افراسیابی، بهرام (1364)، ایران و تاریخ: از کودتا تا انقلاب، چ 1، تهران: زرین.
-   آموزگار، جهانگیر (1375)، فراز و فرو دودمان پهلوی، ترجمه اردشیر لطفیان، تهران: مرکز ترجمه و نشر کتاب.
-   آوری، پیتر؛ همیکی، گاوین؛ چالز، ملویی (1388)، تاریخ ایران به روایت کمبریج: از رضاشاه تا انقلاب اسلامی، ترجمه مرتضی ثاقب­فر، چ1، تهران: جامی.
-   بازرگان، مهدی (1363)، انقلاب ایران در دو حرکت، چ 3، تهران: مؤلف.
-   باقی، عمادالدین (1381)، تولد یک انقلاب، تهران: سرایی.
-   باقی، عمادالدین (1382)، بررسی انقلاب ایران (با درآمدی پیرامون انقلاب معاصر)، چ2، تهران: سرایی.
-   براهنی، رضا (1358)، در انقلاب ایران چه شده است و چه خواهدشد، چ 1، بی­جا، بی­نا.
-   بلانشه، پیر؛ بویر، کلر (1358)، ایران انقلاب: به نام خدا، ترجمه قاسم صنعوى، تهران: سحاب کتاب.
-   بی­نا (1357) الف، روزنامه اطلاعات، شماره 15706.
-   بی­نا (1357) ب، روزنامه کیهان، شماره 10639، 28/11/1357.
-   بی­نا (1357) ج، روزنامه کیهان، شماره 10708، 15/6/1358.
-   بی­نا (1357) د، روزنامه رستاخیز، شماره 1010، 16/6/1357.
-   بی­نا (1357)، روزنامه کیهان، شماره 13239.
-   بی­نا (1376)، تصمیم شوم: جمعه خونین (مشروح مذاکرات شورای امنیت ملی و هیئت دولت در 16 شهریور و مشروح مذکرات امنیت ملی در 18 شهریور 57)، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی. 
-   بی­نا (1381)،انقلاب به روایت اسناد ساواک،  ج 10 و 11، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
-   بی­نا (1383)، امام خمینی در آینه اسناد (شهربانی)، ج 5، چ 1، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
-   بی­نا (1384)،رجال عصر پهلوی به روایت اسناد ساواک امیرعباس هویدا، ج 2، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، 
-   بی­نا (1387)، روزشمار انقلاب اسلامی،ج 5، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی، تهران: حوزه هنری.
-   بی­نا (1390)، رجال عصر پهلوی به روایت اسناد ساواک شاپور بختیار، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
-   پارسونز، آنتونی؛ سولیوان، ویلیام (1373)، خاطرات دو سفیر، ترجمه محمود طلوعی، تهران: علم.
-   پرهام، سیروس (1357)، انقلاب و مبانی رهبری امام خمینی، تهران: امیر کبیر.
-   پهلوی محمدرضا (1380)، پاسخ به تاریخ، به کوشش شهریار مامان، چ 4، تهران: البرز.
-   پهلوی، فرح (1382)، دختر یتیم، ج 2، تهران: به­آفرین.
-   ثابتی، پرویز (1390)، در دامگه حادثه (بررسی علل و عوامل حکومت شاهنشاهی)، به کوشش عباس قانعی‌فر، آمریکا: شرکت کتاب.
-   خانجانی گلوندانی، حسین (1379)، تاریخ رویداد ایران: خاطرات حسن خانجانی گلواندی، رشت: ناشر.
-   خلیلی، اکبر (1375)، گام با گام باانقلاب، ج1، چ 1، تهران: حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی.
-   خلیلی، منصور (1388)، محرم 1357 به روایت اسناد ساواک، چ 1، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-   دفرونزو، جمیز (1379)، انقلاب اسلامی ایران از چشم اندازی نظری، ترجمه حمیرا مشیر زاده، تهران، مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
-   راجی، پرویز (1381)، در خدمت تخت طاووس، حسن کامشاد، تهران: طرح نو.
-   راعی گلوجه، سجاد (1384)، «اشتباه بزرگ شریف امامی: نقش مهاجرت امام خمینی در سقوط رژیم پهلوی»،ماهنامه زمانه، ش 42-41 ،
-   رجبلو، علی (1379)، «تأملی نظری بر مفهوم انقلاب،»، در: عبدالوهاب فراستی، رهیافت های نظری بر انقلاب اسلامی (مجموعه مقالات)، بی‌جا، معارف.
-   رنجبران، مهدی و هاشمی، سیدعلی (1387)، تاریخ شفاهی کمیته‌های انقلاب اسلامی، چ 1، تهران: مرکز اسناد نقلاب اسلامی.
-   روح الامینی فاطمه؛ شاهرخی، سعید (1390)، انقلاب اسلامی در کرمان، چ 1، کرمان: سازمان اسناد و کتابخانه ملی منطقه جنوب شرق کرمان.
-   زاهدی، اردشیر (1381)،25 سال در کنار پادشاه: خاطرات اردشیر زاهدی، به کوشش ابوالفضل اتابای، تهران: عطای.
-   زونیس، ماروین (1370)، شکست شاهانه، ترجمه اسماعیل زند و بتول سعیدی، تهران: نور.
-   سمتی، محمد هادی (1379)، «نظریه بسیج منابع و انقلاب اسلامی»، در:عبدالوهاب فراستی، رهیافت­های نظری بر انقلاب اسلامی (مجموعه مقالات)، تهران: معارف، 1389.
-   سمیعی، احمد (1367)، سی و هفت سال، چ4، بی‌جا: شباویز.
-   شمس آبادی، حسن (1388)، «بررسی قیام 17 شهریور در مشهد»، مجله 15 خرداد، شماره 20.
-   شوکراس، ویلیام و همکاران (2009)، معمای شاه مات، ترجمه بهرام افراسیابی، هاروارد: اسناد مرکز مطالعات خاورمیانه و دانشگاه هاروارد.
-   طحان، محمد (1386)، تاریخ شفاهی قیام هفده شهریور 1357، تهران: مرکزانقلاب اسناد اسلامی.
-   عظیمی، بیتا (1388)، شاه در آینه شاه، تهران: نگاه معاصر.
-   فردوست، حسین (1379)، ظهور و سقوط پهلوی، تهران: اطلاعات.
-   فرمانفرمائیان، ابوالبشیر (1391)، ریشه‌های تاریخی و حقوقی انقلاب اسلامی ایران، تهران: تالیا.
-   فوکو، میشل (1357)، ایرانی­ها چه رؤیایی در سر دارند، ترجمه حسین معصومی همدانی، تهران: هرمس.
-   قلی‌پور، جعفر (1382)، مواضع امام خمینی در برابر نظام سیاسی پهلوی و نهادهای آن،تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-   گری سیک (1384)، همه چیز فرو می ریزد، ترجمه علی بختیارزاده، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-   لدین، مایکل؛ سوئس ویلیام (1363)، کارتر و سقوط شاه، ناصر ایرانی، چ3، تهران: امیرکبیر.
-   محسنیان‌راد، مهدی (1375)، انقلاب مطبوعات و ارزش­ها، چ1، تهران: سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.
-   مسعود انصاری، احمدعلی (1388)، پس از سقوط، خاطرات احمدعلی مسعود انصاری، چ7، تهران: مؤسسه پژوهش­های سیاسی.
-   موسوی خمینی، روح الله (1379)، صحیفه امام، ج3 و 4، مؤسسه تنظیم آثار امام خمینی، تهران: عروج.
-   میلانی، عباس (1380)، ابوالهول ایرانی: امیر عباس هویدا و معمای انقلاب، برگردان عبدالرضا هوشنگ مهدوی، چ1، تهران: پیکان.
-   میلانی، محسن (1383)، شکل­گیری انقلاب اسلامی، ترجمه مجتبی عطارزاده، چ 3، تهران: گام نو.
-   نراقی، احسان (1385)، از کاخ تا زندان اوین، ترجمه سعید آذری، چ 6، تهران: رسا.
-   نشست تخصصی 17 شهریور: «کالبد شکافی یک واقعه» (1384)، سخنرانان: رخشنده اولادی، هدایت‌الله بهبودی، مهدی توکلی، عبدالمجید معادیخواه، چ2، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش­های معاصر.
-   هادیان، ناصر (1379)، «نظریه تدا اسکاچپول و انقلاب اسلامی ایران»، در: عبدالوهاب فراتی، رهیافت­های نظری بر انقلاب (مجموعه مقالات)، بی‌جا، معارف، 1389.
-   هارنی، دزموند (1377)، روحانی و شاه، ترجمه کاوه باسمنجی و کاووس باسمنجی، تهران: کتابسرا.
-   هایزر، رابرت (1365)، مأموریت مخفی هایزر درتهران: خاطرات ژنرال هایزر، ترجمه سید محمدحسین عادلی، چ1، تهران: رسا.
-   هنت، پال (1365)، کشیش­های انگلیسی در دوران انقلاب اسلامی، ترجمه حسین ابوترابیان، چ2، تهران: اطلاعات.
-   هوشنگ مهدوی، عبدالرضا (1372)، انقلاب ایران به روایت رادیو بی­بی­سی، چ1، تهران: طرح نو.
-   هیکل، محمدحسنین (1366)، ایران روایتی که ناگفته ماند، تهران: الهام.
-   یگانه، محمد (1384)، خاطرات محمد یگانه، به کوشش حبیب لاجوردی، مصاحبه‌کننده ضیاء صدقی، تهران: ثالث.