انقلاب اسلامی و برخی ناسازه‌های توسعه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری اندیشه سیاسی دانشگاه شهید بهشتی

2 دانشیار علوم سیاسی دانشگاه بوعلی سینا

چکیده

انقلاب اسلامی ایران رخدادی در چارچوب هویت ایرانی- اسلامی و داعیه‌دار سامانی از توسعه و پیشرفت تمدنی بر اساس این هویت ملی و دینی بود. اما امروزه علی‌رغم گذشت چهار دهه بحث در مبانی و اصول توسعه و پیشرفت اسلامی از یک سو و پشت سر گذاشتن شش برنامه جامع توسعه از سوی دیگر، شاهد شکاف میان واقعیت تاریخی و اجتماعی انسان ایرانی با این مبانی و پیشرفت مورد نظر می‌باشیم. بررسی منطق درونی این ناسازه یکی از مهمترین هدف‌های پژوهش حاضر می‌باشد. این مقاله در صدد است با استفاده از روش تحلیلی و در چارچوب نظریه اسپریگنز پرتوی بر منطق درونی برنامه‌های توسعه در ایران پس از انقلاب افکنده و ارتباط راهبرد اقتصادی این برنامه‌ها را با هویت ایرانی- اسلامی بررسی نماید. نگارنده با فرض گسست‌ناپذیری مفاهیم «هویت»، «عدالت» و «توسعه» در منطق اندیشه سیاسی، به بررسی ناسازواری­ راهبرد اقتصادی برنامه‌های توسعه و سیاست تعدیل اقتصادی با هویت ایرانی­- اسلامی پس از انقلاب می‌پردازد. در پایان نیز با ارائه رویکرد قابلیتی آمارتیاسن به توسعه، به بررسی برخی امکانات آن در پرادزش الگوی توسعه مورد نظر در گفتمان انقلاب  اسلامی خواهیم پرداخت.

کلیدواژه‌ها


-   ارسطو (1381)، سیاست، ترجمه حمید عنایت، چاپ چهارم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
-   ازغندی، علیرضا (1385)، درآمدی بر جامعه شناسی سیاسی ایران، چاپ اول، تهران: نشر قومس.
-   براتعلی‌پور، مهدی (1394)، «الگوپردازی سیاست عدالت اجتماعی در ایرانِ پس از انقلاب اسلامی؛ پاسخی به ناسازنمایی دو روایت هستی شناختی و هنجاری»، پژوهش‌های سیاست اسلامی، سال سوم، شماره هشتم، 1394: 56-33.
-   بشیریه، حسین (1392)، تاریخ اندیشه‌های سیاسی قرن بیستم، جلد دوم، لیبرالیسم و محافظه کاری، چاپ دوازدهم، تهران: نشر نی.
-   تاجیک، محمدرضا (1384)، روایت هویت و غیریت در میان ایرانیان، چاپ اول، تهران: نشر فرهنگ گفتمان.
-   تاجیک، محمدرضا (1385)، «انسان ایرانی؛ سیاست و آینده شناسی»، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال اول، شماره 2: 107-55.
-   تاجیک، محمدرضا (1386)، شکاف یا گسست نسلی در ایران امروز، تهران: انتشارات مرکز پژوهش‌های استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام.
-   تاجیک، محمدرضا (1388)، «رسانه و بحران در عصر فرا واقعیت؛ با تأکید بر بحران هویت در ایران»، پژوهشنامه علوم سیاسی، شماره اول، 1387: 83-51.
-   دیرکس،‌ هانس (1389)، انسان شناسی فلسفی، ترجمه محمدرضا بهشتی، چاپ سوم، تهران: انتشارات هرمس.
-   دیوب، اس.سی (1377)، نوسازی و توسعه، ترجمه احمد موثقی، چاپ اول، تهران: نشر قومس.
-   راغفر، حسین؛ باباپور، میترا و یزدان‌پناه، محدثه (1394)، «رابطه رشد اقتصادی با فقر و نابرابری در ایران طی برنامه‌های اول تا چهارم توسعه»، فصلنامه مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، سال چهارم، شماره16 : 79-59.
-   رالز، جان (1387)، نظریه عدالت، ترجمه سید محمد کمال سروریان و مرتضی بحرانی، چاپ اول، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
-   رفیع‌پور، فرامرز (1384)، توسعه و تضاد، چاپ ششم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
-   رئیس دانا، فریبرز (1386)، «سخنی درباره توسعه و عدالت اجتماعی»، مجلس و پژوهش، سال هشتم شماره 33: 26-12.
-   رئیس دانا، فریبرز (1386)، «رشد اقتصادی و عدالت اجتماعی؛ بزار یا برنامه؟»، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال ششم، شماره24: 53-31.
-   سن، آمارتیا (1377)، اخلاق و اقتصاد، ترجمه حسن فشارکی، چاپ اول، تهران: نشر شیرازه.
-   سن، آمارتیا (1389)، توسعه یعنی آزادی، ترجمه محمد سعید نوری نائینی، چاپ دوم، تهران: نشر نی.
-   سن، آمارتیا (1390)، اندیشه عدالت، ترجمه وحید محمودی و هرمز همایون‌پور، چاپ اول، تهران: نشر کندوکاو.
-   شایگان، داریوش (1381)، افسون زدگی جدید: هویت چهل تکه و تفکر سیار، چاپ سوم، تهران: نشر و پژوهش فرزان روز.
-   صف‌شکن، محدثه و مؤمنی، فرشاد (1395)، «دور باطل رکود تورمی در ایران از منظر اجرای سیاست‌های تعدیل اقتصادی»، فصلنامه مجلس و راهبرد، سال بیست و سوم، شماره 87، پاییز 1395: 294-263.
-   طباطبایی، سیدجواد (1384)، درآمدی بر تاریخ اندیشه سیاسی در ایران، چاپ هفتم، تهران: انتشارات کویر.
-   غفاری، غلامرضا (1393)، «آسیب‌شناسی و توسعه اجتماعی در ایران»، فصلنامه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، شماره 22: 50-25.
-   غلامرضا کاشی، محمد جواد؛ صادقی، الهه(1390)، «قرآن و هویت متکی بر اسلام سیاسی»، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال هفتم، شماره سوم، 1391: 77-41.
-   غنی‌نژاد، موسی (1379)، «توسعه بهشت برین نیست»، مجله کار آفرین شماره 1.
-   غنی‌نژاد، موسی (1379)، «عدالت، عدالت اجتماعی و اقتصاد»، فصلنامه اقتصاد و تأمین اجتماعی، شماره ششم: 22-7.
-   فوکو، میشل (1391)، ایران روح یک جهان بی‌روح و 9 گفت‌و‌ گوی دیگر، ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، چاپ هشتم: تهران: نشر نی.
-   فوکو، میشل (1392)، ایرانی‌ها چه رؤیای در سر دارند؟، ترجمه حسین معصومی همدانی، چاپ ششم، تهران: نشر هرمس.
-   قادری، حاتم (1387)، سویه‌های هویت، چاپ اول، تهران: انتشارات شیرازه.
-   کاپلستون، فردریک چارلز (1389)، تاریخ فلسفه (جلد ششم)، ترجمه اسماعیل سعادت و منوچهر بزرگمهر، چاپ ششم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
-   کچوئیان، حسین (1387)، تطورات گفتمان­های هویتی در ایران؛ ایرانی در کشاکش با تجدد و مابعد تجدد، چاپ سوم، تهران: نشر نی.
-   گیدنز، آنتونی (1382)، تجدد و تشخص؛ جامعه و هویت شخصی در عصر جدید، چاپ دوم، تهران: نشر نی.
-   لسناف، مایکل.ایچ (1389)، فیلسوفان سیاسی قرن بیستم، ترجمه خشایار دیهیمی، چاپ سوم، تهران: نشر ماهی.
-   مطهری، مرتضی (1385)، مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی، تاریخ و جامعه، تهران: انتشارات صدرا.
-   مطهری، مرتضی (1385)، یادداشت‌های استاد مطهری، ج 10، تهران: انتشارات صدرا.
-   مکنون، رضا؛ سلیمی، جلیل و بهرامی، محسن (1393)، «فراتحلیلی بر آسیب‌شناسی­های برنامه‌های توسعه در ایران»، فصلنامه راهبرد اقتصادی، سال سوم، شماره دهم: 168-137.
-   موسوی خمینی، سید روح‌الله (1377)، شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
-   موسوی خمینی، سید روح‌الله (1378)، صحیفه امام، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
-   مؤمنی، فرشاد (1395)، «بنیه تولید ملی؛ برسی انتقادی برنامه‌های توسعه و عملکرد اقتصادی»، فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دوره 5، شماره 1، بهار 1395: 169-147.
-  میرویسی نیک، صادق (1394)، «توسعه انسانی و عدالت جنسیتی در رویکرد قابلیتی آمارتیاسن»، فصلنامه مطالعات میان رشته‌ای در علوم انسانی، دوره هفتم، شماره4: 72-47.
-   میلر، دیوید (1388)، فلسفه­ی سیاسی، ترجمه کمال پولادی، چاپ اول، تهران: نشر مرکز.
-   واعظی، احمد (1388)، نقد و بررسی نظریه‌های عدالت، چاپ اول، تهران: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
-   هتنه، پژورن (1381)، تئوری توسعه و سه جهان، ترجمه احمد موثقی، چاپ اول، تهران: نشر قومس.
-   همپتن، جین (1385)، فلسفه سیاسی، ترجمه خشایار دیهیمی، چاپ دوم، تهران: نشر طرح‌نو.
- Manoochehri, Abbas (2014), The Right to Excellence: Illumination and Human Rights. Sophia Perennis, Spring and Summer 2014-2015, Serial Number 27.
- Mitzen, J. Sep (2006), Ontological security in world politics: state identity and the security dilemma. European Journal of international relations, 3(12), 341-370.
- Nussbaum, Martha (1987), "Nature, Nunction, and Capability: Aristotal on political distribution", Department of Philosophy, brown University Providence.
- Nussbaum, Martha (2000), “Women’s Capabilities and Social Justice” Journal of Human Development, Vol. 1, No. 2.