تکوین و تحول مفهوم دولت در دوره‌ی جمهوری اسلامی (1368-1358)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم‌سیاسی دانشکده حقوق و علوم‌سیاسی دانشگاه تهران.

2 استایار عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.

10.22084/rjir.2025.30912.3915

چکیده

هدف: هدف اصلی مقاله حاضر این است که مفهوم دولت و عناصر قوام­بخش آن در دوره ­ی جمهوری اسلامی (1368-1358) در چه پروسه ­ای تکوین و تحول یافته است؟
روش ­شناسی پژوهش: در این پژوهش با استفاده از روش هرمنوتیک قصد کوئنتین اسیکنر، با بازآفرینی محیط فکری و سیاسی، مسئله­ ی اصلی این دوره برجسته و سپس استدلال و باورهای نخبگان سیاسی-مذهبی در خصوص عناصر تشکیل ­دهنده­ ی دولت مورد بررسی قرار می­ گیرد.
یافته­ ها: به­ لحاظ تاریخی، سه مفهوم دولت در ایران معاصر تجربه شده است: دولت مشروطه، دولت مطلقه ­ی پهلوی و دولت جمهوری اسلامی. یافته‌ها نشان می ­دهد که در دوره ­ی جمهوری اسلامی (68-58)، برخلاف محیط فکری و سیاسی سال 1358، که خبرگان راه برون­رفت از مسئله ­ی استبداد استعماری را در قاعده ­ی «عدم تمرکز» می‌دانستند، در سال 1368 مسئله ­ی اصلی توزیع بیش از حد قدرت و پراکندگی نیروها بود.
نتیجه­ گیری: نتایج این پژوهش نشان می­ دهد که ایده ­ی دولت در دوره ­ی جمهوری اسلامی، با محوریت اسلام سیاسی، از وضعیت شورایی، تمرکز گریز و توزیع قدرت در میان نهادها به سمت شورازدگی و یکپارچگی قدرت تحول پیدا کرده است. این رویکرد نتیجه­ ی تجربه ­ی ناموفق ده‌ساله­ ی شیوه ­ی حکمرانی شورایی در کشور و فضای حاکم بر شورای بازنگری قانون اساسی بود که هر طرحی با معیار تمرکز ارزیابی می ­شد. ثمره­ی این تغییر، حذف شورای رهبری، شورای عالی قضایی و مقام نخست‌وزیری از قانون اساسی و تزریق تمرکز به آن بود.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • Skinner, Quentin (2012). Visions of Political Science (On Method), translated by Fariborz Majidi, Tehran: Farhang-e Javid.
  • Bashiriyeh, Hossein (2006). An Introduction to the Political Sociology of Iran, Tehran: Negah-e Mo'aser.
  • Hosseini Beheshti, Seyyed Mohammad (2007). Speeches and Interviews of Ayatollah Martyr Dr. Seyyed Mohammad Hosseini Beheshti, 3 vols, edited by Mohammadreza Sarabandi, Tehran: Islamic Revolution Documents Center.
  • Hosseini Beheshti, Seyyed Mohammad (2011). Guardianship, Leadership, Clergy, Tehran: Foundation for the Publication of the Works and Ideas of Martyr Ayatollah Dr. Beheshti.
  • Khomeini, Seyyed Ruhollah (2006). Sahifeh-ye Imam, Tehran: Institute for Compilation and Publication of Imam Khomeini's Works.
  • Davari, Reza (1986). Nationalism and Revolution, Tehran: Office for Cultural Research and Planning, Ministry of Islamic Guidance.
  • Rahimi, Mostafa (1979). Principles of Republican Government, Tehran: Amir Kabir.
  • Rahimi, Mostafa (1979). On the Islamic Republic (Collected Essays), Tehran: Toos Publications.
  • Fayyaz Firoozi, Davood (2014). Jurisprudence and Politics in Contemporary Iran: Evolution of Governance and Islamic Political Jurisprudence, Tehran: Ney.
  • Montazeri, Hossein-Ali (2000). Memoirs, no place, no publisher (electronic version).
  • Hashemi Rafsanjani, Akbar (2012). Defense and Politics (Hashemi Rafsanjani’s Memoirs and Political Record- 1987), Tehran: Office for the Publication of Knowledge.
  • Software “Verbatim Records of the Constitutional Assembly and its Revision”, (2010). “Verbatim Proceedings of the Assembly of Experts for Constitution (1979) and the Constitutional Revision Assembly (1989)”, Tehran: Library and Documentation Center of the Islamic Consultative Assembly.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار